گشتی در مغز پیچیده کودکان «مغز»، یکی از پیچیده‌ترین و شگفت‌انگیزترین خلقت‌های جهان است. «مغز کودکان» به دلیل عدم توانایی آن‌ها در ابراز احساسات کامل، صحبت‌کردن و اعمال شناختی پیشرفته، برای ما اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. مغز ما از لحظه‌ای که به دنیا می‌آییم، شروع به توسعه و پیشرفت می‌کند. هرچند بخشی از مغز در دوران جنینی هم فعالیت دارد؛ اما رشد و تکامل اصلی مغز بعد از تولد اتفاق می‌افتد و آخرین اندامی است که در بدن انسان به تکامل می‌رسد. مغز تقریباً تا سن 20 الی 21 سالگی در حال به تکامل رسیدن است. این رشد، تحت تأثیر هر نوعی از تجربه، تعامل و اطلاعاتی است که با آنها روبرو می‌شود.  رشد مغزی در کودکان درک چگونگی «رشد مغزی در کودکان» می‌تواند به والدین، مربیان و سرپرستان کودک کمک کند تا از کودکان برای دستیابی به پتانسیل بالای مغزی حمایت کنند. همچنین این مسئله کمک زیادی به تربیت، نحوه برخورد و رفتار ما با کودکان می‌کند. والدین و مراقبان باید در مواجهه با کودکان میزان تکامل مغزی آنها را در نظر بگیرند و از آنها انتظاراتی متناسب  با سنشان داشته باشند. مغز کودکان در 3 سال اول زندگی بیشترین تأثیر را از محیط اطراف می‌پذیرد و توجه به این سه سال برای والدین بسیار ضروری است. همچنین مغز کودکان تا 6 سالگی در حدود 90 درصد رشد می‌کند و بقیه تکامل آن تا سنین بالاتر و با سرعت کمتری ادامه دارد. مغز در 3 سال اول زندگی سال‌های اولیه زندگی کودک، زمان رشد سریع مغز است. در سن سه سالگی، مغز کودک به حدود 80 درصد اندازه مغز بزرگسالان رسیده است. این رشد سریع با تشکیل سیناپس‌های جدید - ارتباطات بین سلول‌های مغز – اتفاق می‌افتد. در واقع، در سال‌های اولیه، مغز کودک در هر ثانیه بیش از 1 میلیون سیناپس جدید تشکیل می‌دهد و دقیقاً در این سن بسیاری از ویژگی‌های شخصیتی و رفتاری کودک پایه‌گذاری می‌شود. به‌عنوان‌ مثال اگر کودک تا سن سه سالگی شاهد محیط تنش‌آمیز در خانواده باشد، کاملاً ناخواسته مغز او به سمت تشکیل شبکه‌های عصبی‌ای می‌رود که ممکن است کودک را تبدیل به فردی خشن کند؛ زیرا کودک راه دیگری جز ابراز خشونت برای دفاع از خود نیاموخته است و این مسئله تبدیل به مشکلی ریشه‌ای خواهد شد؛ بنابراین متوجه می‌شویم که بین 1 تا 3 سالگی مراقب بیشترین مسئولیت را در رفتار با کودک خود دارد.  نقش انعطاف پذیری عصبی در رشد مغز کودکان (نوروپلاستیسیته) یکی از قابل‌توجه‌ترین ویژگی‌های مغز کودکان، انعطاف‌پذیری عصبی آن است. انعطاف‌پذیری عصبی به معنای «توانایی سازگاری و سازماندهی مجدد مغز در پاسخ به تجربیات» است. انعطاف‌پذیری عصبی به کودکان این امکان را می‌دهد تا مهارت‌های جدید را بیاموزند، اطلاعات را به‌سرعت یاد بگیرند و پس از هر ناکامی و شکست بتوانند خود را بهبود دهند؛ بنابراین لازم است به انعطاف‌پذیری مغز کودک خود کمک کنید. به آنها اجازه دهید نظر خود را در مورد چیزهایی مختلف بیان کنند و سعی کنید با صحبت‌کردن ابعاد دیگری را نیز به آنها نشان دهید. برای کودک خود حوصله به خرج دهید. با آنها بازی کنید و سعی کنید برای آنها کتاب‌های متنوع بخوانید. کودکان را به‌خاطر خلاقیت، شکست‌ها، حرف‌های نو و نیازهایشان سرزنش نکنید و سعی کنید شیوه سنجش منطقی و نقادانه را به آنها بیاموزید. انعطاف‌پذیری عصبی از آرامش والدین، نحوه برخورد آنها با کودک و ارزش دادن به تمام ابعاد وجودی کودک به دست می‌آید. عوامل کلیدی مؤثر بر رشد مغز کودک عوامل زیادی بر رشد مغز کودکان اثر می‌گذارند. بعضی از این عوامل غیر قابل تغییر هستند و بعضی دیگر در کنترل والدین و خانواده قرار دارند. در زیر به توضیح چندین عامل کلیدی در  تقویت و رشد مغزی کودکان می‌پردازیم: 1- ژنتیک و محیط زیست درحالی‌که ژنتیک پایه اولیه مغز کودک را تشکیل می‌دهد، محیط، چگونگی تحقق و بروز این پایه را فراهم می‌کند. روابط محبت‌آمیز، فعالیت‌های متنوع و یک محیط امن، همگی نقش مهمی در تقویت و رشد سالم مغز دارند. از سوی دیگر، استرس مزمن یا بی‌توجهی می‌تواند مانع سلامت روان شود. 2- تغذیه و سلامت جسمانی تغذیه مناسب برای رشد مغز ضروری است. مواد مغذی مانند اسیدهای چرب امگا 3، آهن و روی اهمیت ویژه‌ای دارند. همچنین فعالیت بدنی منظم به بهبود جریان خون به مغز کمک می‌کند و منجر به عملکرد بهتر مغز می‌شود. تشویق‌کردن کودکان به انجام یک ورزش خاص موجب می‌شود کودک شما در توجه و تمرکز توانمندتر شود و همچنین ورزش‌های گروهی کودک را از لحاظ ارتباطی تقویت می‌کند. 3- بازی و اکتشاف بازی اغلب به‌عنوان «کار دوران کودکی» شناخته می‌شود. از طریق بازی، کودکان می‌توانند تفکر انتقادی، حل مسئله و مهارت‌های اجتماعی را پرورش دهند. بازی نواحی مختلف مغز را تحریک می‌کند. تفاوت ندارد اگر کودک شما خود را ابرقهرمان تصور می‌کند یا به چیدن بلوک مختلف روی هم می‌پردازد یا مدت‌ها به رنگ‌آمیزی مشغول است؛ در همه این بازی‌ها کودک در حال کشف خود و دنیای درون، کشف دنیای بیرون و یافتن استعداد و علایق خود است. اهمیت کتاب در رشد مغز کودک ما باید دانش خود را در مورد مغز کودکان خود افزایش دهیم و همچنین به آنها کمک کنیم تا خود را بیشتر بشناسند. والدین موظف‌اند نه‌تنها خود بسیار کتاب بخوانند؛ بلکه کتاب‌هایی برای کودک خود تهیه کنند. به‌طورکلی کتاب فواید بسیار زیادی دارد. در زیر ما به بررسی بخشی از فواید آن پرداخته‌ایم: 1- مهارت های زبانی و سوادآموزی خواندن کتاب برای کودکان به رشد مهارت‌های زبانی و سوادآموزی آنها کمک می‌کند. حتی قبل از اینکه آنها بتوانند صحبت کنند، گوش‌دادن به داستان‌های مختلف می‌تواند دایره لغات آنها را افزایش دهد و حتی هوش آنها را بیشتر کند. همان‌طور که بزرگ‌تر می‌شوند، کتاب‌ها آنها را با مفاهیم و ایده‌های جدید آشنا می‌کنند و نگاه آنها به جهان را عمیق‌تر خواهند کرد. 2- رشد عاطفی و هیجانی کتاب‌ها همچنین نقش مهمی در رشد عاطفی دارند. داستان‌ها می‌توانند به کودکان کمک کنند تا احساسات خود را درک کنند، با دیگران همدردی کنند و یاد بگیرند که چگونه خود را در موقعیت‌های اجتماعی کنترل کنند. به‌عنوان مثال، داستانی در مورد شخصیتی که بر چالش‌های زندگی غلبه می‌کند، می‌تواند تاب‌آوری و حل مسئله را به کودکان بیاموزد. همچنین برای والدین ضروری است که بیاموزند چگونه با احساسات کودکان روبه‌رو شوند. کودکان باید تنظیم هیجانی را بیاموزند به‌جای آنکه به سرکوب هیجانات بپردازند. 3- رشد شناختی کتاب‌ها با به چالش کشیدن کودکان در تفکر انتقادی و ترکیب ایده‌های متنوع، رشد شناختی را تقویت می‌کنند. کتاب‌های تصویری، به‌ویژه، هر دو طرف مغز را درگیر می‌کنند؛ یعنی سمت چپ، زبان را پردازش می‌کند و سمت راست، تصاویر بصری را تفسیر می‌کند. این عملکرد دوگانه توانمندی کلی مغز را تقویت می‌کند. همچنین بهتر است کودکان به‌جای وقت گذراندن با گوشی‌های موبایل و انیمیشن‌های پر زرق‌وبرق که توجه و تمرکز آنها را نابود می‌کند به کتاب‌خواندن و بازی در دنیای واقعی بپردازند. کتاب های تقویت هوش و حافظه کودکان بحث کودکان که می‌شود، کتاب‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند. اول کتاب‌هایی که باید توسط والدین خوانده شود تا آنها از طریق افزایش دانش خود بتوانند کودکان خود را به‌درستی هدایت کنند و دوم کتاب‌هایی که برای خود کودک تهیه می‌شود تا کودک از طریق بازی و رنگ‌آمیزی به طور ناخودآگاه به تقویت مغز خود بپردازد. والدین وظیفه دارند در هر دو مورد دانش خود را افزایش دهند. در ادامه‌ی مقاله به معرفی کتاب در هر دو زمینه پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید. بهترین کتاب های تقویت هوش و حافظه کودک مناسب والدین کتاب‌های زیر با دقت بسیار زیادی انتخاب شده است و دانش والدین، سرپرستان و مربیان کودک را در مورد مغز کودکان افزایش می‌دهد. این کتاب‌ها به والدین و مربیان کمک می‌کند تا تلاش خود را در جهت رشد و تقویت مغز کودکان انجام دهند. 1. کتاب مغز کودک من کتاب «مغز کودک من» در 3 جلد به چاپ رسیده است که هر کدام از این جلدها برای یک دوره سنی خاص کودک شما تهیه شده است. کتاب «مغز کودک من: از بارداری تا یک‌ سالگی» اولین جلد از این کتاب است که به شما می‌آموزد که در دوران بارداری چگونه مراقبت‌های لازم را برای جنین خود انجام دهید و پس از آن تا یک سالگی کودک را در بر می‌گیرد. این کتاب توسط دکتر حامد اختیاری و فاطمه کشوری به نگارش درآمده است. کتاب «مغز کودک من: از یک سالگی تا چهار سالگی» نه‌تنها مراقبت‌های لازم را به شما یاد می‌دهد؛ بلکه به شما می‌آموزد که چگونه با کودک خود ارتباط برقرار کنید، چگونه با او بازی کنید و کدام یک از رفتارهای والدین به رشد مغزی و فکری کودک کمک بیشتری می‌کند. این کتاب توسط دکتر حامد اختیاری و طاهره مهدوی حاجی به نگارش درآمده است. پس از آن کتاب «مغز کودک من: از چهار سالگی تا هفت سالگی» منتشر شده است که یکی از بهترین کتاب‌ها در حوزه‌ی مغز کودکان است و آموزش‌های لازم جهت رشد هرچه بهتر مغز کودکتان را به ارمغان می‌آورد. این کتاب توسط دکتر حامد اختیاری و عاطفه رضایی نوشته شده است. هر سه کتاب معرفی شده در بالا از موفق‌ترین کتاب‌های انتشارات مهرسا برای کودکان هستند که ضروری است توسط والدینی که به مغز کودک خود اهمیت می‌دهند خوانده شود.   2. کتاب احساسات کودک من کتاب «احساسات کودک من» که یکی ضروری‌ترین کتاب‌هایی است که باید توسط والدین خوانده شود، به بررسی احساسات کودک شما و نحوه پاسخ شما به این احساسات می‌پردازد. دوران کودکی، دوران بسیار حساسی است که در آن شخصیت کودک شکل می‌گیرد. این شکل‌گیری شخصیت با احساسات و نحوه دریافت واکنش عاطفی از سوی والدین ارتباط مستقیم دارد. ضروری است تا والدین بیاموزند که چگونه به احساسات کودک خود واکنش دهند تا از مشکلاتی مثل خودشیفتگی، مهرطلبی، عدم اعتمادبه‌نفس، خجالتی بودن و... در کودکان جلوگیری کنند و کودکانی توانمند تربیت نمایند. توجه به احساسات یکی از مهم‌ترین ارکان در رشد سالم فرزندان است. آنها از رفتار والدین می‌آموزند که چگونه هیجانات و عواطف خود را کنترل کنند. این کتاب نیز توسط انتشارات مهرسا با نگارش دکتر حامد اختیاری و فاطمه غنی‌پور به چاپ رسیده است.   3. کتاب پرورش مغز آیا تابه‌حال به این موضوع فکر کرده‌اید که مغز به‌طورکلی چگونه فعالیت می‌کند و چگونه بر شکل‌گیری شخصیت ما و کودکانمان اثر می‌گذارد؟ مغز چگونه موجب رشد و تعالی انسان می‌شود و چگونه به سلامت روحی و روانی ما کمک می‌کند؟ کتاب «پرورش مغز» یکی از بهترین کتاب‌ها برای آموزش کارکردهای مغز و نقش آنها در زندگی ما است. این کتاب که توسط جیمز هریسون و مایک هابز به نگارش درآمده است، با تصاویر گرافیکی و بسیار زیبا و با زبانی بسیار ساده به توضیح کارکردهای مغز می‌پردازد. خواندن این کتاب نه‌تنها برای تقویت مغز بزرگسالان بلکه برای والدینی که به دنبال سلامت مغزی کودکان خود هستند، بسیار ضروری است.   4. کتاب چگونه جوجه تیغی را در آغوش بگیریم؟ هنگامی که کودکان ما بزرگ می‌شوند و به دوره نوجوانی و بلوغ می‌رسند، ممکن است که به یکباره همه چیز تغییر کند. ممکن است دیگر راهکارهای شما برای ارتباط با فرزندتان کارساز نباشد. در آن زمان به نظر می‌آید که کودک شما تغییر کرده است و پا به دوره نوجوانی گذاشته است. در این دوره والدین دچار سردرگمی بسیار زیادی هستند. فرزندانشان تقریباً رفتارهای غیرقابل‌کنترل از خود نشان می‌دهند و بسیار از والدین راهبردهای اشتباهی برای مواجهه با فرزند خود در پیش می‌گیرند که همین مسئله به‌خودی‌خود می‌تواند مشکل‌ساز شود. کتاب «چگونه جوجه‌تیغی را در آغوش بگیریم» کتابی است که به والدین می‌آموزد که چگونه با فرزند خود در دوران بلوغ و نوجوانی روبه‌رو شوند. این کتاب به ما می‌آموزد که یک نوجوانی از نظر فیزیکی و ذهنی و مغزی چه تغییراتی می‌کند و لازم است چه واکنش‌هایی در برابر او از خود نشان داد. کتاب «چگونه جوجه‌تیغی را در آغوش بگیریم» توسط جولی ا. راس با ترجمه مهین میلانی در انتشارات لیوسا به چاپ رسیده است.   بهترین کتاب های تقویت هوش و حافظه مناسب کودکان کودکان نیز از سنین خردسالی نیازمند رویارویی با کتاب هستند. تبدیل‌شدن کتاب به بخش مهمی از زندگی کودکان به آنها کمک می‌کند تا فرهنگ کتاب‌خوانی را در زندگی خود تبدیل به عادت کنند.  نه‌تنها بزرگسالان برای تقویت مغز کودک خود باید کتاب بخوانند؛ بلکه کتاب‌هایی برای کودکان نیز منتشر شده است که به رشد مغزی آنها کمک می‌کند. این کتاب‌ها از طریق بازی و به کار انداختن قوه تخیل، حل مسئله، توجه و تمرکز و... باعث می‌شوند مغز کودکان مانند ماهیچه‌های بدن تقویت شود. در زیر به معرفی بهترین کتاب‌هایی که به تقویت مغز کودکان کمک می‌کند، می‌پردازیم. 1. کتاب حیوانات پرماجرا کتاب «حیوانات پر ماجرا» کتابی برای کودکان است که به تقویت حافظه کودکان کمک بسیار زیادی می‌کند. در این کتاب کودک باید تفاوت‌های میان تصاویر مختلف را شناسایی کند و برای این کار نیاز دارد تا تصویر را برای مدت کوتاهی به حافظه خود بسپارد. این کتاب که برای رده سنی 3 تا 18 سال می‌تواند مناسب باشد، توسط جان هافمن، شنن ام ماللی و سارا مطلوب تهیه و تدوین شده است و در انتشارات مهرسا به چاپ رسیده است.  کتاب‌هایی زیادی از جنس کتاب حیوانات پرماجرا وجود دارد که به تقویت حافظه کودکان از طریق بازی کمک می‌کند. کتاب «بگرد و پیدا کن»، «تصاویر پنهان» و «سرزمین مخفی‌شده‌ها» از مجموعه «کتاب های گردو» در این دسته جای دارد که در ادامه به معرفی بعضی از آن‌ها می پردازیم.   2. کتاب راه را پیدا کن در کتاب «راه را پیدا کن»، کودک شما باید بتواند نقطه‌ی ابتدایی مسیر را به نقطه‌ی انتهایی آن متصل کند. شاید این کتاب برای شما ساده به نظر بیاید، اما برای کودک شما کاری چالش‌برانگیز است که نیازمند به‌کارگیری بیشتر مغز است. با انجام بازی‌های این کتاب توانایی حل مسئله در کودک شما تقویت می‌شود و او می‌آموزد که چگونه به حل‌کردن مشکل و مسئله بپردازد. او با مسیرها درگیر می‌شود تا بتواند مسیر درست را پیدا کند. کتاب راه را پیدا کن توسط زهرا السادات رضوی تهیه شده است.    3. کتاب اگه گفتی؟ کتاب «اگه گفتی؟» از فرن نیومن د. آمیکو نه‌تنها به کودک کمک می‌کند تا تفاوت‌های میان عکس‌ها را پیدا کند؛ بلکه عکس‌ها قابلیت رنگ‌آمیزی نیز دارند که خود به جذابیت کتاب می‌افزاید. کتاب اگه گفتی؟ کتاب کوچک و جذاب دیگری از انتشارات مهرسا برای کودکان بالای سه سال است که به افزایش قدرت حافظه، توجه و تمرکز و دقت کودکان کمک می‌کند.   4. کتاب دونه به دونه خونه به خونه این کتاب نیز همانند کتاب‌های معرفی‌شده دیگر در این مقاله به فرزندان شما کمک می‌کند تا دقت و توجه و تمرکزشان بالا رود. آنها از طریق رنگ‌آمیزی هر بخش متناسب با اعداد آن می‌توانند از سنین کودکی، تمرکز خود را افزایش دهند. کتاب «دونه به دونه خونه به خونه» کتابی برای کودکان بالای سه سال است و با چند مدادرنگی و تمرین‌های جذاب، ذهن و مغز کودک شما را فعال‌تر می‌کند.   5. مجموعه کتاب‌ های مغز من و رنگ آمیزی کتاب‌های رنگ‌آمیزی نقش بسیار زیادی در ایجاد حس آرامش برای بزرگسالان و کودکان دارد. مجموعه کتاب‌های «مغز من و رنگ‌آمیزی» باشگاه مغز که در 6 جلد متنوع به چاپ رسیده است، یکی از بهترین مجموعه کتاب‌ها برای تمرین توجه و تمرکز و ذهن‌آگاهی است. می‌توانید با توجه به علایق کودک خود، یکی از این 6 جلد را تهیه کرده و در اختیار کودک خود قرار دهید. رده سنی این کتاب از 9 سال به بالا است. مجموعه کتاب‌های مغز من و رنگ‌آمیزی که کاری دیگر از گروه مؤلفان باشگاه مغز است فقط یک رنگ‌آمیزی ساده نیست؛ بلکه در حین رنگ‌آمیزی، دانش شما را در مورد جنبه‌های مختلف مغز افزایش می‌دهد.    6. مجموعه کتاب های باشگاه مغز کودکان «باشگاه مغز کودکان» از بهترین و فوق‌العاده‌ترین کتاب‌ها برای کودکان است که به قدرت حل مسئله، توجه و تمرکز، حافظه و ادراک او کمک بسیار زیادی می‌کند. مجموعه کتاب باشگاه مغز کودکان در سه جلد به چاپ رسیده است که برای شروع بهتر است از جلد 1 آن را برای کودک خود تهیه کنید. کتاب‌های باشگاه مغز کودکان از کامل‌ترین و بهترین کتاب‌های کودک در ایران است که استفاده از آن برای هر کودکی ضروری است. مجموعه باشگاه مغز بزرگسالان نیز بسیار کارآمد و جذاب است. این مجموعه با تلاش دکتر حامد اختیاری و دکتر تارا رضاپور تهیه و تدوین شده است.   7. مجموعه کتاب های باشگاه مغز اعداد و حروف مجموعه کتاب‌های باشگاه مغز اعداد و حروف نیز یکی از بهترین مجموعه کتاب‌هاست که به تقویت مهارت‌های زبانی و ریاضی کودکان 3 تا 7 سال بسیار کمک می‌کند. این کتاب‌ها مجموعه‌ای از بازی و یادگیری هستند که ذهن کودک شما را تقویت کرده و به رشد مغزشان کمک بسیار زیادی می‌کند. باشگاه مغز: اعداد و حروف همانند باشگاه مغز کودکان در 3 جلد، توسط دکتر حامد اختیاری و دکتر تارا رضاپور به نگارش درآمده است.    8. کتاب احساسات کودک من (کتاب کار) علاوه بر هوش و حافظه، هوش هیجانی نیز بسیار مسئله مهمی است. کتاب احساسات کودک من که در قبل‌تر توضیح داده شد، در دو جلد تدوین شده که جلد اول آن برای والدین و جلد دوم آن کتاب کار کودکان است که در آن کودکان چگونگی شناسایی احساسات خود و دیگران را یاد می‌گیرند. توانایی شناسایی احساس‌ها به شکل‌گیری شخصیت، همدلی با دیگران و افزایش هوش هیجانی کودکان کمک شایانی می‌کند. «احساسات کودک من (کتاب کار)» نیز توسط نشر مهرسا منتشر شده است. به قلم «مهدیه فرجی»کتاب‌های معرفی شده در این مطلب را می‌توانید با کد تخفیف: blog1 از سایت پاتوق کتاب تهیه کنید. 

هاروکی موراکامی؛ نویسنده دونده هاروکی موراکامی، نویسنده ژاپنی شناخته‌شده‌ای است که معرفی‌‌کردن او کار آسانی نیست. درباره زندگی شخصی او اطلاعات چندانی در دسترس نیست. نه اینکه گمنام باشد و یا زندگی او، وجهی پنهانی داشته یا در هاله‌ای اسرار‌آمیز باشد. اما از آنجا که چندان به مصاحبه تن در نمی‌دهد، از زندگی خصوصی او تنها اطلاعاتی کلی می‌دانیم؛ چیزهایی نه آنچنان خصوصی یا صمیمانه.  هاروکی موراکامی، پس از جنگ جهانی دوم و در دوره انفجار جمعیت در قرن بیستم، در سال 1949 به دنیا آمد. مادرش دختر تاجری از اوساکا بود و پدرش راهبی بودایی که عمیقا از جنگ دوم چین و ژاپن تاثیر گرفته و دچار تروما شده بود. چیزی که در‌ نهایت بر شخصیت و آثار هاروکی موراکامی نیز، تاثیر گذاشت. هر دو آن‌ها اهل ادبیات بودند و ادبیات ژاپنی را آموخته بودند. از همین‌رو، هاروکی موراکامی از کودکی با ادبیات و داستان مانوس بود.  موراکامی، نویسنده بزرگ ژاپنی هاروکی موراکامی مانند دیگر نویسنده بزرگ ژاپن؛ کوبو آبه، از کودکی تحت تاثیر فرهنگ غرب و همچنین موسیقی و ادبیات روسیه بود. هاروکی موراکامی با خواندن آثار نویسندگانی چون فرانتس کافکا، گوستاو فلوبر، فئودور داستایوفسکی، چارلز دیکنز و ... دوران کودکی و نوجوانی را پشت سر گذاشت و در نتیجه، زیست ذهنی او در کشمکش با آثار آنان شکل یافت. شاید به همین دلیل باشد که آثار هاروکی موراکامی از وجهی برخوردار شد که از سوی هم‌وطنان ژاپنی‌‌اش به ژاپنی نبودن، متهم شد.  هاروکی موراکامی؛ این نویسنده بزرگ ژاپنی که صاحب چندین و چند جایزه ریز و درشت ادبی مانند جایزه مهم فرانتس کافکا و جایزه جهانی فانتزی شده است، تا 29 سالگی که اولین رمانش را نوشت، هیچ چیز ننوشته بود. کمتر کسی است که این جمله او را نشنیده باشد: «من قبل از آن چیزی ننوشته بودم و یک شخص معمولی بودم، یک کلاب جاز داشتم و هیچ نوشته‌ای خلق نکرده بودم.» اما یک روز در حین تماشای یک بازی بیس‌بال، ایده رمان «به آواز باد گوش بسپار» به هاروکی موراکامی الهام شد. ایده‌ای که او را وادار به نوشتن کرد و نه‌تنها جایزه گونزو را که متعلق به نویسندگان جدید است، در همان سال برایش به ارمغان آورد، بلکه راه هاروکی موراکامی را به دنیای نویسندگان گشود و به‌زودی او را در جرگه مهم‌ترین نویسندگان معاصر جهان قرار داد. هاروکی موراکامی، در 33 سالگی دویدن را نیز آغاز کرد و دو، نه تنها بخش مهمی از زندگی او شد بلکه آثار هاروکی موراکامی را نیز  تحت تاثیر قرار داد. تا جایی که در کتاب «از دو که حرف می‌زنم، از چه حرف می‌زنم» هاروکی موراکامی به مقایسه نوشتن و دویدن می‌پردازد. اکنون، او یک دونده ماراتن است.  هاروکی موراکامی و جهان‌های جادویی‌اش هاروکی موراکامی پس از نوشتن سه‌گانه موش؛ «به آواز باد گوش بسپار» در 1979، «پین‌بال، 1973» در 1980 و «تعقیب گوسفند وحشی» در 1982، دست به خلق جهانی فانتزی و شبه رویا در کتاب «سرزمین عجایب بی‌رحم و ته دنیا» زد. اثری که عناصر جادویی کارهای هاروکی موراکامی را به سطح تازه‌ای آورد.  آثار هاروکی موراکامی، به‌ویژه برای خلق جهان‌های جادویی و فانتزی شناخته شده است. جهان‌هایی که جادو و واقعیت در کنار یکدیگر و همگام پیش می‌روند و خواننده، عناصر جادویی را چیزی غیرواقعی و نامتعارف قلمداد نمی‌کند؛ چیزی از آن نوع که در رئالیسم جادویی تجربه می‌کنیم. برای مثال در رمان بی‌نظیر «کافکا در کرانه» که هاروکی موراکامی برای آن، برنده جایزه جهانی فانتزی در سال 2006 شد، حتی بارش ماهی از آسمان و حرف زدن ناکاتا با گربه‌ها باعث نمی‌شود که خواننده احساس کند امری غیرعادی و باورنکردنی در حال رخ دادن است؛ بلکه آن هم پیشامدی است که ممکن است در جایی از این جهان رخ دهد. نویسندگان الهام بخش بر هاروکی موراکامی همانطور که پیشتر آمد، هاروکی موراکامی با آثار نویسندگانی چون تئودور داستایوفسکی، چارلز دیکنز، گوستاو فلوبر، فرانتس کافکا و ... بزرگ شد؛ در نتیجه نمی‌توان تاثیر آن‌ها را بر او نادیده گرفت.  با این‌حال به نقل از سایت رسمی هاروکی موراکامی، مهم‌ترین نویسندگانی که الهام بخش آثار هاروکی موراکامی بوده‌اند ریموند چندلر، کرت وانه‌گت و ریچارد براتیگان بوده‌اند. ریموند چندلر، از نویسندگان بزرگ ژانر جنایی و پلیسی بود. اقتباس‌های سینمایی زیادی نیز از آثار او ساخته شده است که شاید مهم‌ترین آنها خواب گران باشد. وانه‌گت نیز نویسنده‌ای آمریکایی است که آثاری علمی-تخیلی با مایه‌ای از طنز سیاه دارد. سلاخ‌خانه شماره پنج را می‌توان شناخته شده‌ترین اثر او دانست. ریچارد براتیگان، نویسنده و شاعر آمریکایی دیگر نویسنده الهام‌بخش آثار هاروکی موراکامی، تحت تاثیر جنبش بیت بود. او در ایران بیشتر با آثاری چون اتوبوس پیر، کلاه کافکا و بارش کلاه مکزیکی؛ یک داستان ژاپنی شناخته می‌شود. گرچه مهم‌ترین اثر او رمان صید قزل‌آلا در آمریکا است.  البته خود هاروکی موراکامی از سه نویسنده دیگر به عنوان نویسندگان فعالی که در حال حاضر به آنها و آثارشان علاقه دارد نام برده است. کازئو ایشی‌گورو نویسنده ژاپنی رمان‌های «غول مدفون» و «کلارا و خورشید»، کورمک مک‌کارتی نویسنده آمریکایی رمان جایی برای پیرمردها نیست و برنده جایزه پولیتزر و در نهایت، داگ سولستاد، نویسنده نروژی که جوایز ادبی متعددی را از آن خود کرده است.  سبک نگارشی آثار هاروکی موراکامی بیشتر آثار هاروکی موراکامی از زبان اول شخص روایت می‌شود و در سنت رمان نویسنده‌محور ژاپن یا I-novel  قرار می‌گیرد. I-novel یکی از گونه‌های ادبی ژاپن است که بر اساس دریافت ژاپنی‌ها از ژانر ناتورالیسم در دوران میجی، شکل گرفت. این‌گونه سبک ادبی بعدها بر ادبیات سایر کشورهای آسیایی نیز تاثیر گذاشت. I-novel گونه‌ای رمان اعترافی به حساب می‌آید و رویدادهای داستان به زندگی و جامعه خود نویسنده مرتبط است. از دیگر نویسندگان مهم ژاپن در این سبک، اوسامو دازای است.  درون‌مایه‌های آثار هاروکی موراکامی o    تنهایی و انزوای مدرن: شاید این مهم‌ترین درون‌مایه آثار هاروکی موراکامی باشد. شخصیت‌های داستان‌های او اغلب، افرادی منزوی هستند که در دنیای شهری و مدرن ژاپن احساس تنهایی می‌کنند. برای مثال کاراکترهای اصلی در دو کتاب «کافکا در کرانه» و «جنگل نروژی» در عین زندگی در شهر، از جامعه فاصله دارند. o    حرکت در مرز خیال و واقعیت: هاروکی موراکامی آنقدر استادانه جهان واقعی و سوررئال را در هم می‌آمیزد که خواننده گمان باورپذیر نبودن را هم نمی‌برد. پیشامدهای غیرواقعی آثار هاروکی موراکامی، واقعیتی باورپذیر را برای خواننده شکل می‌دهند. برای مثال در «سرزمین عجایب بی‌رحم و ته دنیا»، «کافکا در کرانه» و «1Q84» مرز میان واقعیت و رویا مبهم می‌شود.   o    عشق و روابط انسانی: عشق از درون‌مایه‌های بسیار برجسته در آثار هاروکی موراکامی است. او روابط عاشقانه پیچیده و گاه حتی غیرممکن را تصویر می‌کند. برای مثال در رمان «جنگل نروژی»، عشق با فقدان و مرگ درآمیخته است. o    موسیقی و فرهنگ پاپ: حضور موسیقی به‌ویژه موسیقی جاز و کلاسیک در آثار هاروکی موراکامی پررنگ است. کتاب «رقص، رقص، رقص» نمونه‌ای است که در آن موسیقی نقشی محوری دارد. o    جست‌وجوی هویت: قهرمانان آثار هاروکی موراکامی اغلب در جست‌وجوی معنا و هویت خود هستند. این درون‌مایه در رمان «کافکا در کرانه» به اوج خود می‌رسد. o    تاثیر تاریخ و ترومای جمعی بر زندگی معاصر: رویدادهای تاریخی بازتاب عمیقی در آثار هاروکی موراکامی دارند و او به طور مکرر به رویدادهای تروماتیک تاریخ ژاپن می‌پردازد: - قتل عام نانجینگ در رمان «سرگذشت پرنده کوکی» - حمله گاز سارین در متروی توکیو در کتاب «زیرزمین» - شورش‌های دانشجویی دهه 1960 در «1Q84»  - بمباران اتمی و پیامدهای آن در چندین اثر مختلف در آثار هاروکی موراکامی، این رویدادهای تاریخی، با تجربیات شخصی شخصیت‌ها درهم می‌آمیزد و نشان می‌دهد که چگونه تاریخ در زندگی روزمره مردم حضور دارد؛ حتی اگر به طور مستقیم آن را تجربه نکرده باشند.  o    شمنیسم و معنویت شرقی: سنت‌های شمنی و معنویت شرقی در آثار هاروکی موراکامی از درون‌مایه‌های تکراری است. به ویژه در «کافکا در کرانه» و «1Q84» این عناصر کاملا برجسته هستند. درواقع ترکیب دو درون‌مایه اخیر در آثار هاروکی موراکامی، به او اجازه می‌دهد تا از طریق تجربیات معنوی و ماورایی، راهی برای التیام زخم‌های تاریخی، بیابد.  لیست کتاب‌های هاروکی موراکامی در این قسمت مروری اجمالی خواهیم داشت بر آثاری که از هاروکی موراکی منتشر شده است. برای آن دسته از آثار هاروکی موراکامی که در ایران ترجمه نشده‌اند، از عناوین انگلیسی آن‌ها استفاده شده است. رمان‌های هاروکی موراکامی 1)    به آواز باد گوش بسپار 2)    پین‌بال، 1973 3)    تعقیب گوسفند وحشی 4)    دنیای عجیب بی‌رحم و ته دنیا 5)    جنگل نروژی / چوب نروژی 6)    رقص، رقص، رقص 7)    جنوب مرز، غرب خورشید 8)    تاریخچه پرنده کوکی 9)    دلدار اسپوتنیک 10)    کافکا در کرانه / کافکا در ساحل 11)    بعد از تاریکی 12)    1Q84 13)    سوکورو تازاکی بی‌رنگ و سال‌های زیارتش 14)    کشتن کمانداتور 15)     شهر و دیوارهای نامطمئنش 16)    The Strange Library (رمانی کوتاه برای بچه‌ها) مجموعه داستان‌های کوتاه هاروکی موراکامی 17)     Let's Meet in a Dream  (اثری مشترک) 18)    فیل ناپدید می‌شود 19)     بعد از زلزله 20)    بید کور، زن خفته 21)    مردان بدون زنان 22)    اول شخص مفرد 23)    Birthday Stories (مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه درباره تولد که هاروکی موراکامی از نویسندگان مختلف جمع‌آوری کرده است. یکی از داستان‌های مجموعه تولد، متعلق به هاروکی موراکامی است.) مقالات و آثار غیرداستانی هاروکی موراکامی 24)    Walk, Don't Run 25)     Rain, Burning Sun (Come Rain or Come Shine) 26)     Portrait in Jazz 27)     زیرزمین  28)    Portrait in Jazz 2 29)     وقتی از دو حرف می‌زنم، از چه حرف می‌زنم؟ 30)     It Ain't Got that Swing (If It Don't Mean a Thing) 31)     Absolutely on Music: Conversations 32)     هاروکی موراکامی به دیدار هایائو کاوای می‌رود. 33)     What Is There to Do in Laos? 34)     Abandoning a Cat: Memories of my Father 35)     Murakami T: The T-Shirts I Love 36)     An Accidental Collection 37)     Novelist as a Vocation معرفی بهترین کتاب های هاروکی موراکامی بسیار بدیهی است که در این مقاله کوچک نمی‌توان به همه آثار هاروکی موراکامی پرداخت و درباره‌شان صحبت کرد. از این‌رو تنها چند عنوان از بهترین آثار هاروکی موراکامی را معرفی می‌کنیم. این چند عنوان، از میان گونه‌های مختلف آثار او انتخاب شده است. 1. کافکا در کرانه یکی از بهترین آثار هاروکی موراکامی، رمان جذاب «کافکا در کرانه» است که نخستین بار در سال 2002 به زبان ژاپنی و در سال 1386 به فارسی ترجمه و منتشر شد. رمان «کافکا در کرانه» که در ژانر فانتزی و رئالیسم جادویی قرار می‌گیرد، توانست جایزه جهانی فانتزی را در سال 2006 برای هاروکی موراکامی به ارمغان آورد. این رمان یکی از پیچیده‌ترین آثار هاروکی موراکامی است. «کافکا در کرانه» دو خط داستانی دارد که به موازات هم پیش می‌روند و روایت را شکل می‌دهند. یکی از این خطوط داستانی، روایت زندگی پسربچه‌ای 15 ساله است با نام غیرعادی کافکا که داستان از زبان او روایت می‌شود. کافکا، با ذهنی هدفمند و اراده‌ای قوی، همراه با دوست خیالیش که آن را پسر زاغی می‌نامد، از خانه فرار می‌کند تا جلوی سرنوشت محتومش را بگیرد. اما این، سفری ادیپ‌وار برای کافکا است و فرارش از سرنوشت، دویدن به آغوش آن است. او در این سفر درگیر ماجرای قتلی می‌شود که خود نمی‌داند در کجای آن ایستاده است؛ و خواننده نیز. روایت دوم، داستان زندگی ناکاتا است. پیرمرد کم‌هوشی که در اثر حادثه‌ای فراطبیعی در زمان کودکیش، توان ذهنیش را از دست داده است اما درعوض توانایی صحبت کردن با گربه‌ها را به دست آورده. ناکاتا این مهارت غریبش را تبدیل به راهی برای کسب درآمد کرده است. اما او نیز در پی یافتن گربه‌ای، پا به سفری می‌گذارد که شرایط عجیب و غریبی را پیش می‌آورد. این دو خط داستانی گرچه جدا از هم روایت می‌شوند و ارتباط مشخصی با یکدیگر ندارند، اما خواننده سایه هریک از این دو روایت را بر دیگری، احساس می‌کند. روایت‌هایی که شاید در دو جهان متفاوت پیش می‌روند اما به گونه‌ای فهم ناشدنی در هم تنیده‌اند.  عنوان «کافکا در کرانه» از آثار هاروکی موراکامی، ترکیب جالب توجهی است. هایائو کاوای، روانشناس مکتب یونگی ژاپنی که به عنوان پدر روانشناسی تحلیلی و بالینی ژاپنی شناخته می‌شود، معنای ویژه‌ای در این نام گذاری دیده است. زیرا کافکا که در نسخه ژاپنی؛ kafuka، خوانده می‌شود می‌تواند ترکیبی از ka به معنای خوب یا ممکن و fuka به معنای بد یا ناپذیرفتنی باشد. کاوای معتقد است که این امر، وضعیتی بینابین به کتاب بخشیده است.  این نکته هوشمندانه‌ای است که در رمان «کافکا در کرانه» از آثار هاروکی موراکامی، به کار گرفته شده است. زیرا وضعیت معلق میان فرهنگ غرب (کافکا) و فرهنگ شرق (کافوکا) و هویت اصلی و هویت جدید را به خوبی نشان می‌دهد. شخصیت کافکا تامورا در چندین حالت بینابینی قرار دارد. کافکا/کافوکا، میان نوجوانی و بزرگسالی، میان جهان واقعی و جهان موازی/ رویایی، میان گذشته و آینده و میان اراده و هویت فردی‌اش و پیشگویی که درباره‌اش شده معلق است. گویی هاروکی موراکامی از این چندلایگی استفاده کرده است تا درون‌مایه اصلی رمان را که معلق بودن میان وضعیت‌های مختلف است، بیان کند. «کافکا در کرانه» در میان آثار هاروکی موراکامی، رمان پیچیده‌ای است که ذهن شما را به چالش می‌کشد. هاروکی موراکامی خود در مصاحبه‌ای، راه فهم معماهای این رمان را چند بار خواندن آن دانسته است. با این حال «کافکا در کرانه» رمان سخت‌خوانی نیست. شما به راحتی می‌توانید بر کتاب سوار شده و خود را به روایت نفس‌گیر آن بسپارید.    2. جنگل نروژی رمان «جنگل نروژی» یکی دیگر از آثار هاروکی موراکامی است که به زیبایی، کشمکش‌های درونی انسان را در مواجهه با عشق و فقدان به تصویر می‌کشد. عنوان کتاب از یکی از موسیقی‌های گروه بیتلز، گرفته شده است. آهنگ جنگل نروژی که در ابتدای داستان، واتانابه تورو؛ قهرمان رمان را به مرور خاطراتش وا می‌دارد.  «جنگل نروژی» که در سال 1987 منتشر شد، داستان واتانابه را روایت می‌کند که در دبیرستان با کیزوکی؛ صمیمی‌ترین دوستش و نائوکو؛ دختری که کیزوکی با او رابطه دارد، آشنا می‌شود. نقطه عطف داستان، خودکشی کیزوکی در 17 سالگی است. چیزی که زندگی نائوکو و واتانابه را عمیقا تحت تاثیر قرار می‌دهد. آنها را به یکدیگر نزدیک‌تر می‌کند و در عین حال سایه گذشته همیشه بر آن دو سنگینی می‌کند. نائوکو هیچ‌گاه نمی‌تواند از زیر این سایه سنگین خارج شود و واتانابه میان عشق عمیق اما غم‌آلودش به نائوکو و دختری به نام میدوری که بعدتر با او آشنا می‌شود سردرگم است. میدوری دختری سرزنده و مستقل است که در نقطه مقابل نائوکو قرار دارد. رمان «جنگل نروژی» از آثار هاروکی موراکامی، روایت این چالش‌های درونی است. شخصیت‌ها در انتخاب میان مرگ و زندگی، آینده و گذشته، عشق و وفاداری سردرگم هستند و معلق بودنشان میان انتخاب‌های ممکن، جهان روایی داستان را شکل می‌دهد.  در یک معنا، رمان «جنگل نروژی» از یک بحران هویت، در نسل جوان دهه 60 میلادی ژاپن می‌گوید. از دلبستگی به گذشته (سنت) و در عین حال، میل به جهان نو و بهبود اوضاع. شخصیت‌ها میان انتخاب گذشته و آینده، میان انتخاب سنت و مدرنیسم، معلق مانده‌اند. گرچه میل به آینده‌ای تازه دارند اما دلهره وفاداری به گذشته، سایه سنگینی بر سرشان انداخته است و آنان را دچار بحران‌های درونی و هویتی کرده است. واتانابه، نائوکو و میدوری نمایندگان انتخاب‌ها و امکان‌های متفاوت هستند که رابطه‌شان با هم جهان معنایی پیچیده رمان «جنگل نروژی» از آثار هاروکی موراکامی را شکل می‌دهد.   3. از دو که حرف میزنم از چه حرف می‌زنم؟ «ده سال از روزی می‌گذرد که ایده نوشتن کتابی در مورد دویدن برای بار نخست به ذهنم خطور کرد. سال‌ها پشت‌سر هم می‌آمدند و می‌رفتند و من همین‌طور، افکار و طرح‌های گوناگون را یکی پس از دیگری در ذهن مرور می‌کردم بی‌آنکه یکبار هم شده بنشینم و آن‌ها را بنویسم. دویدن موضوعی روشن و مشخص نیست که بتوان راحت از آن نوشت و از آن‌جا که نمی‌دانستم دقیقا از چه می‌خواهم بگویم، کار برایم سخت شده بود.  با این همه لحظه‌ای فرا رسید که تصمیم گرفتم افکار و احساسات خود را در این مورد، صادقانه بر زبان آورم و در این راه نیز جز سبک و روش خودم بر چیزی دیگر تکیه نکنم.» این بریده، بخشی از پیشگفتاری است که در کتاب «از دو که حرف می‌زنم، از چه حرف می‌زنم» از آثار هاروکی موراکامی آمده است.  «از دو که حرف می‌زنم، از چه حرف می‌زنم»، کتابی غیرداستانی در میان آثار هاروکی موراکامی است که در سال 2007 در ژاپن منتشر شد. این کتاب که در گونه شرح‌حال نویسی قرار می‌گیرد، همانطور که از بریده پیشگفتار کتاب برمی‌آید در بیان عواطف و افکار هاروکی موراکامی، پیرامون دویدن و نوشتن است. رابطه دویدن و نویسندگی در زندگی شخصی، تجربیات هاروکی موراکامی از شرکت در ماراتن‌ها، چگونگی تبدیل شدن او به دونده و نویسنده و نظم و انضباطی که هر دو فعالیت نیاز دارند، از موضوعات اصلی این کتاب از آثار هاروکی موراکامی است. کتاب «از دو که حرف می‌زنم، از چه حرف می‌زنم» ترکیبی است از خاطرات شخصی، تأملات فلسفی و بینش‌های نویسندگی هاروکی موراکامی و توصیف تجربیات ورزشی. هاروکی موراکامی با مقایسه نویسندگی و دوندگی در این کتاب، آن‌ها را دو روی یک سکه می‌داند که هر دو نیاز به نظم، تحمل تنهایی و انزوای طولانی دارند. در میان آثار هاروکی موراکامی، کتاب «از دو که حرف می‌زنم، از چه حرف می‌زنم» به عنوان یک راهنمای شخصی برای خودانضباطی شناخته می‌شود و دیدی متفاوت از رابطه ذهن و بدن به خواننده می‌بخشد.    4. اول شخص مفرد همانطور که پیشتر گذشت، در میان آثار هاروکی موراکامی علاوه بر رمان‌ها، داستان‌های کوتاه هم وجود دارد. «اول شخص مفرد» نام یکی از این مجموعه داستان‌های کوتاه است که نخستین بار در سال 2020 به عنوان یک مجموعه به چاپ رسید.  «اول شخص مفرد» شامل 8 داستان کوتاه است که همگی همانطور که از عنوان مجموعه پیداست از زبان اول شخص، روایت می‌شوند. این داستان‌ها به جز داستان اول شخص مفرد پیش از این در مجله ادبی بونگاکوکای منتشر شده بودند. داستان‌ها شامل این عناوین است: 1)    خامه 2)    بر بالین سنگی 3)    چارلی پارکر، بوسا نووا می‌نوازد 4)    با بیتلز 5)    اعترافات میمون شیناگاوایی 6)    کارناوال 7)    مجموعه اشعار یاکولت سوالوز 8)    اول شخص مفرد این مجموعه داستان کوتاه، در ایران توسط نشرهای مختلف به چاپ رسیده است. دو نشر نوژین و خوب هر 8 عنوان را در مجموعه‌ منتشره خود، قرار داده‌اند. اما انتشارات چشمه با کنار گذاشتن داستان بر بالین سنگ، تنها 7 داستان از این آثار هاروکی موراکامی را در مجموعه خود دارد.   5. شهر گربه ها «شهر گربه‌ها» عنوان مجموعه گردآوری شده‌ای از داستان‌های کوتاه هاروکی موراکامی است که در ایران توسط نشر نون، منتشر شده است. این مجموعه شامل 5 داستان کوتاه از آثار هاروکی موراکامی است و همه آنها به‌جز داستان شهر گربه‌ها از مجموعه داستان‌های کوتاه «مردان بدون زنان» برداشته شده است. مجموعه شهر گربه‌ها شامل این عناوین است: 1)    شهر گربه‌ها 2)    شهرزاد 3)    سامسای عاشق 4)    کینو  5)    دیروز داستان کوتاه شهر گربه‌ها نیز درواقع گزیده‌ای است از رمان «1Q84» از آثار هاروکی موراکامی که در سال 2011 به‌طور مستقل در مجله نیویورکر منتشر شد. آثار هاروکی موراکامی، با روایتی پر پیچ‌و‌خم اما روان و دلنشین، گزینه خوبی برای کسانی است که خواندن برایشان، راهی برای برون رفت از این جهان روزمره و رنگ زدوده است. راهی برای سر درآوردن در جهانی با شگفتی‌های جادویی که در بطن همین زندگی هر روزه ما جریان دارد. به قلم «قاصدک حسینی»کتاب‌های معرفی شده در این مطلب را می‌توانید با کد تخفیف: blog1 از سایت پاتوق کتاب تهیه کنید. 

 به گواه تاریخ یکی از مهم‌ترین دلایل و رموز ماندگاری حماسه باشکوه کربلا، وجود «حضرت زینب کبری سلام الله علیها» است. در آستانه شهادت اسوه صبر و وفا، حضرت زینب کبری (س) به معرفی «6 کتاب خواندنی و اثرگذار» از برجسته‌ترین کتاب‌ها «درباره حضرت زینب (س)» می‌پردازیم؛ کتاب‌هایی از نویسندگانی برجسته و به‌نام. چند کلمه ای در وصف حضرت زینب (س) امام سجاد (ع) در توصیف حضرت زینب می‌فرمایند: ای عمه، تو به لطف خداوند، عالمه‌ای تعلیم ندیده و فهیمه‌ای تفهیم نشده‌ای. نوشتن از بزرگ بانوی اسلام، قهرمان کربلا حضرت زینب (س) کار آسانی نیست. واژه‌ها و عبارات قادر نخواهند بود شخصیت، عظمت، وفا، بردباری، شهامت و استقامت این بانوی قهرمان را ترسیم کنند، اما باید در حد توان و به اندازه قطره‌ای معرفت، از این دریای باشکوه بهره برد. چراکه «آب دریا را اگر نتوان کشید، هم به قدر تشنگی باید چشید» درک ذره‌ای معرفت از آن حضرت، می‌تواند ما را در مسیر درستی قرار دهد و بشود الگو و طریق زندگی، تا در این دنیای پرچالش و هیاهو راه را گم نکنیم. حضرت زینب که در تاریخ صدر اسلام به بردباری و استقامت در برابر مشکلات شهرت دارد، یکی از آن زنان بزرگی است که مطالعه زندگی‌اش می‌تواند الهام بخش زنان و مردان زیادی در دوره‌های مختلف تاریخی باشد. حضرت زینب (س) فرزند سوم امام علی (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س) و همسر عبدالله بن جعفر است که در 5 جمادی‌الاول سال پنجم هجری، در مدینه متولد شد و در روز یکشنبه 15 رجب سال 62 هجری قمری درگذشت. ویژگی‌های معنوی ایشان از دوران کودکی گرفته تا رشادت‌ها و معرفت ایشان طی ماجرای عاشورای امام حسین (ع) و تا پس از آن، در دوران اسارت، سبب شده که آن بانوی بزرگوار در ردیف برترین بانوان شیعه قرار بگیرد.   پس از واقعه عاشورا در طول تاریخ همواره بسیاری از اندیشمندان و پژوهشگران مسلمان و غیرمسلمان در حد توان خود سعی کرده‌اند، شمه‌ای از شخصیت بی‌نظیر این بانوی قهرمان را به رشته تحریر درآورند. مهم است که چه تصویری از حضرت زینب داشته باشیم؛ زنی ستم‌دیده و رنجور یا قهرمانی صبور که با کلام شگفت‌انگیزش در جامعه‌ای مردسالار، قد علم می‌کند و ذره‌ای ترس به خود راه نمی‌دهد. در این مطلب به معرفی 6 کتاب الهام‌بخش و تاثیرگذار درباره سیره، شخصیت و زندگی حضرت زینب کبری (س) می‌پردازیم. با ما همراه باشید. بهترین کتاب ها در مورد حضرت زینب (س) 1. آفتاب در حجاب  کتاب «آفتاب در حجاب» یکی از برجسته‌ترین آثار نویسنده ادبیات مذهبی، «سید مهدی شجاعی» است که توسط «انتشارات نیستان» منتشر شده است. این اثر پربار تاکنون بیش از 30 مرتبه تجدید چاپ شده. کتاب «آفتاب در حجاب»، زندگی بانوی بردبار اسلام، زینب کبری (س) را از کودکی تا وفات ایشان توصیف کرده و رویدادهای پیش‌آمده زندگی حضرت را از زوایای مختلف تاریخی برای خواننده بازگو می‌کند. «آفتاب در حجاب» با زبانی روان و ساده در 18 بخش یا 18 پرتو، بخش‌های مختلف زندگی حضرت زینب را با جزئیات و نکات جالب از کودکی، واقعه عاشورا، بعد از واقعه، اسارت حضرت و وفات ایشان به زیبایی هرچه تمام توصیف کرده است. تک‌تک سطرهای کتاب، توصیفی ادبی و بی‌نظیر دارد که گویی روضه است. نویسنده برای نوشتن کتاب از اسناد تاریخی فراوانی استفاده کرده است. زاویه دید و راوی «آفتاب در حجاب» با کتاب‌های دیگر متفاوت است از این جهت که؛ راوی این رمان ترکیبی از دانای کل و دوم شخص است و از این جهت احساسات و عواطف مخاطب را بیشتر درگیر می‌کند. داستان کتاب، از کابوس حضرت زینب (س) در کودکی آغاز می‌شود که گواه رحلت پیامبر است و در انتهای کتاب، باز به همین خواب پریشان می‌رسیم. نویسنده علت نام‌گذاری کتاب «آفتاب در حجاب» را این‌گونه توضیح می‌دهد: «حجاب علاوه بر اینکه می‌تواند به وقار و سنگینی حضرت زینب اشاره داشته باشد، مفهوم دیگری نیز دارد. حجاب، چیزی است که مانع دیدن حقیقت می‌شود و باید گفت که آفتاب در حجاب به معنای آفتاب تابانی است که شخصیت بزرگ و والای آن حضرت نورانی، هنوز درک نشده است و از این جهت در حجاب مانده است.»  بخشی از کتاب «آفتاب در حجاب» «سال ششم هجرت بود که تو پا به عرصه وجود گذاشتی، ای نفر ششم پنج تن! بیش از هر کس، حسین از آمدنت خوشحال شد. دوید به سوی پدر و با خوشحالی فریاد کشید: پدر جان! پدر جان! خدا یک خواهر به من داده است! زهرای مرضیه گفت: علی جان اسم دخترمان را چه بگذاریم؟ حضرت مرتضی پاسخ داد: نام‌گذاری فرزندانمان شایسته پدر شماست. من سبقت نمی‌گیرم از پیامبر در نام‌گذاری این دختر... پیامبر تو را چون جان شیرین در آغوش فشرد و بر گوشه لب‌های خندانت بوسه زد و گفت: نام‌گذاری این عزیز کار خود خداست، من چشم‌انتظار اسم آسمانی او می‌مانم. بلافاصله جبرئیل آمد و در حالی‌که اشک در چشم‌هایش حلقه زده بود، اسم زینب را برای تو از آسمان آورد. ای زینت پدر! ای درخت زیبای معطر! پیامبر از جبرئیل سوال کرد که دلیل این غصه و گریه چیست؟! جبرئیل عرضه داشت: همه عمر در اندوه این دختر می‌گریم که در همه عمر جز مصیبت و اندوه نخواهد بود...»   2. زینب فریاد فرمند «زینب فریاد فرمند»، ترجمه کتاب «زینب صرخه اکملت مسیره» است که توسط «آنتوان بارا»، نویسنده و پژوهشگر مسیحی به رشته تحریر درآمده و شرکت چاپ و نشر بین‌الملل، آن را روانه بازار کرده است. «زینب فریاد فرمند»، پژوهشی است در باب زندگی حضرت زینب سلام الله علیها و سیره و سنت این بانوی بزرگوار. نویسنده، حاصل تحقیق بیش از 10 سال درباره زندگی حضرت زینب (س) را در قالب شش فصل در کتاب «زینب فریاد فرمند» ارائه و کوشش کرده است تا زیبایی روش و منش این بانوی صبور و خردمند را در مراحل مختلف زندگی، از تولد تا حضور در کربلا و وفات ایشان در اختیار خواننده قرار دهد، وی حماسه عاشورا و وقایع بعد از آن را با دقت بررسی نموده و نکات ارزشمندی را بیان می‌کند. در این کتاب بیان می‌شود که حضرت زینب نه تنها در حادثه کربلا، بلکه در سراسر زندگی‌اش حماسه‌آفرینی کرده است. آنتوان بارا با بینش یک مسیحی مومن و در عین حال علاقمند به امام حسین و حضرت زینب به وقایع و رویدادها می‌نگرد و این بزرگواران را با مسیح و مریم مقایسه می‌کند و در این مقایسه‌ها، چیزی مغایر با آموزه‌ها و باورهای اسلامی وجود ندارد. عناوین فصول کتاب زینب فریاد فرمند عبارتند از :  1.آماج مصائب 2.عروس شهادت 3. بانوی قهرمان 4.فریادی که انقلابی را کامل کرد 5. بانوی مقدس 6. حماسه پیروزی در فصل اول و دوم کتاب، توضیحات مختصری از دوران کودکی حضرت زینب (س)، رنج‌ها و مصیبت‌هایی که در دوران نوجوانی با از دست‌دادن مادر و پدر گرامی‌شان کشیده‌اند و دعاها و نیایش‌های آن بانو بیان شده است. از فصل سوم به بعد درباره حوادث کربلا و سختی‌هایی که این بانو در آن دوران چه از لحاظ روانی؛ به خاطر سخن‌های به ناحق و توهین‌ها و غم از دست‌دادن برادرش امام حسین (ع) و فرزندانش و چه از لحاظ جسمانی، به خاطر اذیت و آزارهایی که این بانو در دوران اسارت و بعد از آن متحمل گردیده و همچنین به خطبه‌های وی پرداخته شده است. در فصل پنجم با عنوان بانوی مقدس، به بازگشت ایشان به مدینه توجه دارد و در فصل ششم، در بخش زینب مطهر و مریم مقدس، تشابهات این دو بانو، حضرت زینب (س) و مریم از لحاظ درجه ایمان و مصیبت‌هایی که متحمل شده‌اند، بررسی شده است. به باور نویسنده کتاب، استمرار اسلام وابسته به قیام امام حسین بوده و بقای قیام ایشان در گرو نقش‌آفرینی و سخنان حضرت زینب (س) است. درباره نویسنده کتاب فریاد فرمند، آنتوان بارا  آنتوان بارا، متولد 1943 در شهر سوریه است. وی تحصیلاتش را در زمینه فلسفه ادیان و اصول عرفان در دانشگاه کویت به اتمام رسانده و همچنین عضو اتحادیه نویسندگان عرب است که تالیفات زیادی به زبان‌های عربی و فرانسه دارد و 25 جلد کتاب در زمینه‌های مختلف به رشته تحریر درآورده است. اثر معروف او «حسین در اندیشه و فکر مسیحیت» است. نگارش کتاب زینب فریاد فرمند بیش از 10 سال به طول انجامید و رونمایی آن در ایران و با حضور خود نویسنده انجام شده است. در بخشی از کتاب زینب فریاد فرمند می خوانیم؛  «زینب سلام الله علیها به عبادت پروردگار و خشوع و فروتنی در پیشگاه او معروف بود. شب‌ها را به استغفار و نیایش می‌گذرانید واژگانی که در دعا به کار می‌برد چون مرواریدهای سپید، زیبا، دلنشین و فصیح بود و این شگفت‌آور نیست زیرا آن عالمه تعلیم نادیده فصاحت و بلاغت را در خانه نبوت آموخته، پاکی و قداست را از دودمان عصمت به ارث برده و در مکتب پدرش امیرالمومنان تربیتی الهی یافته بود و در شکوه و ابهت سخنوری و قدرت بیان و منظم بودن در اندیشه سرآمد همگان به شمار می‌رفت.»   3. بگو چگونه دل از حسین کندی؟  کتاب جذاب‌ و دلنشین «بگو چگونه دل از حسین کندی؟» جلد دوم مجموعه چهارجلدی «حسینیه واژه‌ها» نوشته «حجت الاسلام محسن عباسی ولدی» است که نشر «آیین فطرت» آن را به چاپ رسانده است. عباسی ولدی، نویسنده ای توانا در ادبیات و نثرهای شاعرانه است. از محسن عباسی ولدی، آثار متعدد تربیتی، در حوزه تربیت فرزند، ازدواج و... منتشر شده است. همچنین به عنوان کارشناس تلویزیونی در برنامه‌های تربیتی حضور پیدا کرده است. از کتاب‌های پرفروش و مهم این نویسنده می‌توان به مجموعه «من دیگر ما»، «نیمه دیگرم» و «تا ساحل آرامش» اشاره کرد. کتاب «بگو چگونه دل از حسین کندی؟» حکایت مظلومیت، اقتدار، صبر و استقامت بانوی کربلا، حضرت زینب است و به تبیین نقش حضرت زینب در حادثه کربلا می‌پردازد. این کتاب با متنی روان و ساده، سرشار از نوشته‌های ادبی و دلنشین است، که برای همگان و حتی نوجوانان قابل فهم است. کتاب در قالب گفتگوی جذاب میان نویسنده و حضرت زینب (س) شکل گرفته است. ویژگی سوال‌محور بودن کتاب، که از نام کتاب هویداست، جذابیت کتاب را برای مخاطب دوچندان می‌کند و خواننده را مشتاق مطالعه کتاب کرده، آنچنان که مخاطب قدم به قدم از کربلا تا کوفه و شام با یک مسیر فکری به جلو می‌رود. یکی از نکات جالب توجه کتاب «بگو چگونه دل از حسین کندی؟» این است که نویسنده، تلاش می‌کند علاوه بر تبیین نقش حضرت زینب سلام الله علیها در حادثه کربلا، مسائل زندگی امروزی را با آن مرتبط سازد و پلی میان این دو برقرار کند. همچنین به بیان تفاوت انسان‌های عادی با بانوی مقتدر حضرت زینب کبری (س) پرداخته که به خودشناسی و سنجش خویش در زندگی کمک‌های شایانی می‌کند. گزیده‌ هایی از کتاب «بگو چگونه دل از حسین کندی؟»«دنیا اگر کربلا نداشت، معنا نداشت. کربلا هم اگر زینب نداشت، بقا نداشت و چه زیبا، خدا معناداری عالم را بسته به میدان‌داری یک زن کرده است، اما کدام زن؟ شیرزنی که رزمیدن، او را نفسی از عفت‌ورزیدن غافل نکرد.» «او یک زن است؛ اما مردان عالم در برابر عزت او احساس ذلت می‌کنند و اقتدارش رابطه میان مظلومیت و خواری را قطع نمود. او مظلومیت و اقتدار را که فرسنگ‌ها از هم فاصله گرفته بودند، در کنار هم نشاند و حجت خدا شد بر همه عالم.»«وای بر ما که در ذهن خویش، تصویر زن ضعیفی از او ساخته‌ایم که نالیدن کار اصلی اوست و ساعت‌ها در کنار این تصویر به گریه نشسته‌ایم. چنین نقشی چه نسبتی با واقعیت بانوی مظلوم مقتدر کربلا، زینب دارد؟»  4. زینب بانوی قهرمان کربلا  کتاب الهام بخش و اثرگذار «زینب بانوی قهرمان کربلا»، ترجمه کتاب «بطله کربلا» نوشته بانوی دانشمند و محقق مصری «دکتر عایشه بنت الشاطی» است، که توسط زنده یاد «علامه سید جعفر شهیدی» به فارسی ترجمه شده و «دفتر نشر فرهنگ اسلامی» آن را منتشر کرده است. کتاب «زینب، بانوی قهرمان کربلا»، حاوی مطالبی پیرامون شناخت بهتر زندگی حضرت زینب (س) و آگاهی از حالات و فضایل اخلاقی ایشان است. همچنین به سیره حضرت زینب کبری (س) و نقش حضرت در مواجهه با واقعه کربلا و مصائب پس از آن می‌پردازد. این کتاب با زبانی روان، ساده و زیبا می‌کوشد با استفاده از منابع معتبر، حقایقی تاثیرگذار از زندگی حضرت زینب (س) را ترسیم کند و نقش حضرت را در حفظ و انتقال پیام کربلا بررسی نماید. عناوین مهم کتاب زینب بانوی قهرمان کربلا عبارتند از؛ 1. پدران و نیاکان 2. کودکان محزون 3. هیجان قبل از طوفان 4. خواهش و اصرار 5. به سوی دیار مرگ 6. بانوی قهرمان کربلا 7. کاروان اسیران 8. برگشت کاروان  9. خونخواه کربلا  درباره نویسنده کتاب زینب بانوی قهرمان کربلا، عایشه بنت الشاطی عایشه عبدالرحمان، نویسنده و پژوهشگر مصری است که آثار خود را با اسم بنت الشاطی منتشر می‌کرد. وی در سال 1936 میلادی وارد دانشگاه فواد اول (قاهره کنونی) شد و در رشته ادبیات عرب مشغول تحصیل گردید، وی سرانجام مدرک دکترای خود را در رشته ادبیات عرب با ارائه پایان نامه‌ای درباره «ابوالعلاء معزی» دریافت کرد. عایشه بنت الشاطی همچنین استاد مطالعات قرآنی در دانشگاه مصر بود. از عایشه بنت الشاطی، چند کتاب درباره زنان خاندان نبوت منتشر شده که یکی از آنها همین کتاب زینب بانوی قهرمان کربلاست. بنت الشاطی کتاب های دیگری در مورد حضرت خدیجه، آمنه و سکینه (ع) نیز دارد. کتاب «زینب بانوی قهرمان کربلا» با هدف شناختی بهتر و کامل‌تر از زندگی و سیره حضرت زینب گردآوری شده است. این کتاب برای علاقمندان به شناخت بانوی اسلام حضرت زینب (س) و شناخت تاریخ اسلام و شخصیت‌های برجسته آن منبع ارزشمندی است که می‌تواند به درک بهتر واقعه کربلا و نقش زن در تاریخ اسلام کمک کند.   5. و این گونه است زینب سلام الله علیها  کتاب «و این گونه است زینب (س)» اثر محمود سوری است که توسط انتشارات «کتاب جمکران» به چاپ رسیده است. کتاب «و اینگونه است زینب (س)» تلخیص و بازآفرینی کتاب «خصائص زینبیه» نوشته آیت الله سید نورالدین جزائری از مجتهدین و محققین قرن چهاردهم هجری است. «خصائص زینبیه» معروف‌ترین اثر جزائری است که نخستین بار در سال 1341 در نجف اشرف به چاپ رسید و به دلیل استقبال بی‌نظیر مردم، علما و مبلغان دین، بارها در ایران و هند چاپ شده و به چندین زبان ترجمه شده است. کتاب «و این گونه است زینب (س)» یکی از برترین کتاب‌ها برای معرفی و شناخت خصائص، شخصیت و عظمت حضرت زینب است. بازآفرینی و متناسب‌سازی متون با ادبیات امروزی، همچنین بهینه‌سازی عبارات نامأنوس از مهم‌ترین اهداف نگارش کتاب «و این گونه است زینب (س)» است. همچنین نویسنده کوشیده تا از واژگان و عبارات دشوار و کلمات عربی کتاب «خصائص زینبیه» استفاده نکند‌ (جز آیات قرآنی و برخی رجز‌های عاشورایی) تا خواننده فارسی‌زبان بتواند به اصل مطلب کتاب، دسترسی داشته باشد. کتاب «و این گونه است زینب» دارای چند مقدمه و 39 گفتار است که هر گفتار به بیان و تبیین یکی از خصایص حضرت زینب (از جمله؛ امینه الله، عالمه غیر معلمه، محبوبه رسول خدا، زاهده، عاقله، شجاع، عابده و باکیه و....) اختصاص دارد و القاب آن حضرت را بیان می‌کند و در پایان کتاب، دو خطبه مقتدرانه از حضرت زینب به زیبایی بیان شده است. در واقع هدف اصلی کتاب زدودن مطالب ضعیف و نادرست در کتب مقتل درباره حضرت زینب (س) است. در اهمیت و موفقیت کتاب «و این گونه است زینب (س)» همین بس، که بزرگان و عالمانی چون ابوالحسن اصفهانی، آقا ضیاء الدین عراقی و میرزا محمدعلی شهرستانی این اثر و نویسنده آن را تایید و تمجید کردند. بریده‌ای از کتاب و این گونه است زینب (س) «زینب را «امینه الله» لقب داده‌اند؛ زیرا در کربلا و آن هنگامه درد و بلا، ودایع الهی را حفظ نمود و اگر چنین نبود، مخزن اسرار الهی نمی‌شد. لذاست که حضرت سیدالشهدا در آن تنگنای عصر عاشورا، ودایع الهی را که از حضرت رسول به ایشان رسیده بود، به بانو زینب سپرد. اصلاً می‌توان گفت که، خداوند هنگامی که چنین معامله پربها و بی‌قیمتی را با سیدالشهدا نمود، باید کسی را می‌آفرید که اسرار نبوت، امامت، ولایت و وصایت را به امانت حفظ کند، که حافظ درخت سترگ پیامبری و امامت باشد. لذا از باب لطف بر بندگان و نگاهداشت جهان از فساد وجود مقدس زینب کبری را آفرید تا به این مقام والا برسد.»   6. سفر شهادت کتاب «سفر شهادت» اثر «امام موسی صدر» است. این کتاب را مهدی فرخیان و احمد ناظم ترجمه کرده‌اند و انتشارات امام موسی صدر آن را منتشر کرده است. سفر شهادت جلد هفتم از مجموعه «در قلمرو اندیشه امام موسی صدر» است، که حاوی 16 مورد از سخنرانی ها و مقالات امام موسی صدر، درباره واقعه عاشورا و نقش حضرت زینب (س) است. قطعاً واقعه عاشورا از مهم‌ترین حوادث تاریخ است و گذشت ایام باعث فراموش شدن بزرگی مصیبت و عبرت آموزی از پیامدهای آن نمی شود. امام موسی صدر در نوشته‌های خود به زیبایی این واقعه را تبیین و تحلیل کرده و به نقش اثرگذار زنان و به ویژه حضرت زینب (س) در ابلاغ پیام عاشورا به طور کامل پرداخته است. همچنین به آسیب شناسی سوگواری و هدف از سوگواری‌ها پرداخته و اینکه این واقعه چه دستاوردهایی برای امروز ما دارد. وی در سخنانش بارها به خطبه آتشین حضرت زینب (س) در کاخ یزید اشاره کرده است‌. متن عربی و ترجمه خطبه حضرت زینب (س) به پیوست کتاب آمده است. برخی عناوین کتاب عبارتند از؛ سفر شهادت، حسین (ع) وارث انبیا، پرتوهایی از انقلاب کربلا، زینب شکوه شکیبایی، رسالت حضرت زینب (س) در عاشورا، یاری زینب، خطبه حضرت زینب در کاخ یزید.  نویسنده کتاب سفر شهادت از وقایع عبرت آموز کربلا برای حل مشکلات جامعه و تربیت انسان‌ها استفاده کرده و در سخنانش این واقعه را درسی می‌داند، برای تمام مراحل زندگی و در مورد آن به طور کامل سخن گفته است. در کتاب سفر شهادت بیان شده که حضرت زینب پس از واقعه کربلا نقش اصلی برای به سرانجام رساندن رسالت امام حسین بر عهده داشت و این وظیفه دشوار را به بهترین شکل به انجام رساند. نخستین وظیفه حضرت زینب (س) پاسداری از عزت و شرافت امام حسین (ع) و نمایاندن او به عنوان مظهر قدرت بود؛ نه اینکه او را ناتوان و ترسو نشان دهد. نقش مهم دیگر حضرت زینب چیرگی بر توطئه بنی امیه بود، هدف آنها این بود که امام حسین (ع) و یارانش بیرون از کوفه کشته شوند و کسی آگاه نشود اما چه کسی این توطئه را خنثی کرد؟ حضرت زینب (س) زیرا پس از نبرد کربلا، آن وقایع  را برای مردم و در مراکز اسلامی بازگو کرد. (در کوفه، در راه، در شام و در همه جا) نقش بی‌بدیل دیگر حضرت زینب (س) خطبه مقتدرانه و قدرتمند او در مجلس یزید در برابر پادشاهی طغیانگر و مغرور بود، در انجا حضرت زینب (س) می‌فرماید: «ما رایت الا جمیلا...» به خدا سوگند جز زیبایی، چیزی ندیدم، آنان مردانی بودند که خداوند مرگ را برایشان مقدر کرده بود و به سوی آرامگاهشان رفتند. سخنان حضرت زینب همگان را شگفت زده می‌کند و آدمی در برابر آن چاره‌ای جز احترام و تعظیم ندارد. بخشی از کتاب سفر شهادت «تجربه ای شکوهمند و تابناک و واقعه ای عبرت آموز در برابر ماست و در می‌یابیم همانگونه که مرد می‌تواند حسین باشد، زن مسلمان نیز می‌تواند زینب باشد. اگر امام حسین (ع) نمونه‌ای است برای قهرمانان و کمالی است پیش چشم مردان، زینب نیز نمونه‌ای است برای زنان. آنچنانی که مرد مسلمان می تواند قهرمان و مجاهد باشد، زن مسلمان نیز می‌تواند قهرمان و مجاهد باشد. آنان هر دو نیاز به ایمان و ایستادگی و احساس قرب به خدا دارند؛ تا نترسند و اندوه نداشته باشند.»   به قلم «فاطمه فرخ‌رو»کتاب‌های معرفی شده در این مطلب را می‌توانید با کد تخفیف: blog1 از سایت پاتوق کتاب تهیه کنید.

نمی‌دانم پدرتان را چه صدا می‌زنید، آقا، آقاجان، آتا، پدر، خان‌بابا، حاجی‌بابا، بابا، بابایی و شاید از اعضای نسل‌های جدید باشید که پدرتان را به اسم کوچک صدا می‌کنید، پدران مدرن، کسانی که فاصله بین پدر و فرزند را مانع انتقال صحیح احساساتشان می‌دانند. هیچ فرقی ندارد هر نوع از پدری‌کردن پر است از چالش‌های پدری‌کردن، آموزش‌وپرورش فرزندان، محبت پدری و پشتیبانی عاطفی و مدیریت خانواده. پدر یعنی قهرمان بچه ها! جایی خواندم: «چه بخواهی یا نخواهی وقتی پدر می‌شوی تبدیل به یک قهرمان می‌شوی!» (نقل‌قول از خانم دکتر مگ میکر Meg Meeker) پدری، شبیه یک علامت است، هر مردی که پدر می‌شود، در دفتر ثبت قهرمان‌های جهان یک علامت ثبت می‌شود، قهرمان! پدرها چه بخواهند چه نخواهند یک قهرمان بزرگ‌اند و ناگهان و بی‌هیچ مقدمه‌ای از یک پسربچه تبدیل می‌شوند به یک ابرقهرمان، یک شاهزاده اسب‌سوار بی‌رقیب، یک مبارز در میدان مبارزه‌ای پهلوانی.  کمتر پیش می‌آید که مردی قبل از پدرشدن، آرام‌آرام با این نقش جدید خانوادگی آشنا شود. بیشتر اوقات پدران با روش سعی و خطا سعی می‌کنند پدر خوبی باشند و چالش‌ها و دردهای زیادی را در این راه متحمل می‌شوند. اما امروز در روزگاری مدرن که بیش از نود درصد پدرانی که در کشورمان زندگی می‌کنند، از حداقل سواد کافی برای خواندن کتاب‌های مفید برخوردارند و حتی بیش از 50 درصدشان تحصیلات دانشگاهی مطلوب را پشت سر گذاشته‌اند، مناسب است که ما به‌عنوان پرچم‌داران فرهنگ این جامعه چراغی در راه مطالعه کتاب‌های مفید فایده برای تجربه پدری و راهنمایی برای مأموریت پدری برای هم‌وطنان خود باشیم. 5 کتاب که هر پدری باید بخواند راهنمای ماموریت پدری، مجموعه‌ای دست‌چین شده از کتاب‌هایی است که هر مردی را باتجربه‌هایی که ممکن است در راه پر پیچ‌وخم «رابطه پدر و فرزندی» با آن مواجه شود آشنا می‌کند و او را به بهترین ابزارهای لازم در این راه مجهز می‌سازد. اگر بخواهم به اولین کتاب‌های پدر و پسری برگردم، اولین کتابی که به ذهنم می‌رسد کتاب «اخلاق نیکوماخوسی» از ارسطو است. کتابی که قرار است در آن ارسطو به این سؤال پسرش پاسخ دهد: «بهترین چیز برای یک انسان چیست؟» اما این کتاب از آن‌هایی نیست که بتواند به پدرهای امروزی پدری‌کردن بیاموزد و خود به چندین تفسیر و ترجمه نیاز دارد تا به زبان یک پدر امروزی برسد؛ به همین دلیل کمی در تاریخ جلوتر می‌آیم و به کتاب جدیدتری در باب آموزش‌وپرورش می‌رسم و کتاب اولم را معرفی می‌کنم. 1. امیل «ژان ژاک روسو» (1091-1157) فیلسوف، نویسنده و آهنگ‌ساز اهل جمهوری ژنو، در سده‌ی هجدهم بود. او در اوج دوره‌ی روشنگری اروپا می‌زیست. اندیشه‌های او در زمینه‌های سیاسی، ادبی و تربیتی، تأثیر بزرگی بر معاصران گذاشت. کتاب «امیل» به قلم او با ترجمه غلامحسین زیرک زاده و از نشر ناهید به زبان فارسی در دسترس است. «روسو» در کتاب «امیل» یا «رساله‌ای در تربیت فرزندان»، گام‌های اصلی و بنیادین تربیت یک فرزند که البته اینجا او را امیل می‌نامد برای خواننده روشن می‌کند. شهید مطهری در یکی از سخنرانی‌هایش درباره تربیت فرزند اشاره جذابی به شرح موضوعی کتاب امیل از ژان ژاک روسو می‌کند و در ضمن آن از اهمیت و ارزش آماده‌سازی فرزندان برای مواجهه با سختی‌ها می‌گوید. بی‌اغراق بهترین هدیه برای هر مرد جوانی که به‌تازگی پدر شده است، کتاب «امیل» یا «رساله‌ای در باب آموزش‌وپرورش» است. روسو می‌گوید: «طبیعت، انسان را نیک خلق کرده؛ ولی جامعه او را شریر تربیت‌کرده است. طبیعت، انسان را آزاد آفریده؛ ولی جامعه از او بنده ساخته است. طبیعت، انسان را خوشبخت بار آورده؛ ولی جامعه او را بدبخت و بیچاره کرده است - این سه قضیه مرتبط به هم یک حقیقت است. نسبت اجتماع به عالم طبیعت مانند نسبت شر است به خیر.» تمام استدلالات روسو متکی به اصول فوق است. جالبی این کتاب این است که حتی در فصل آخر آن فصل‌هایی در باب ازدواج فرزندان آورده است: "سوفی یا زن، تصویر سوفی، ملاقات امیل و سوفی، دیدار دو دلباخته، تفریحات و قهر و آشتی، گزارش یک سفر طولانی، عروسی امیل و سوفی" کتاب «امیل»، یک پیشنهاد خوب برای تمام پدرانی است که می‌خواهند آگاهانه پدری کنند و به تعلیم و تربیت، نگاه بنیادی‌تری داشته باشند. هم‌چنین یک منبع عالی برای مطالعه در باب تعلیم و تربیت است برای همه کسانی‌که به نحوی با بچه‌ها سر و کار دارند؛ معلم‌ها و دانشجویان تعلیم و تربیت.   2. قصه های من و بابام کتاب دومی که می‌توان گفت یکی از دیده‌شده‌ترین داستان‌های جهانی «پدر و پسری» است، کتاب «قصه‌های من و بابام» است. «اریش اوزر» (1903 -1944) (Erich Ohser) با نام مستعار E. O. Plauen نقاش آلمانی، نویسنده و یا بهتر می‌توانم بگویم تصویرگر کتابی است که می‌خواهم حاصل هنرش را به‌عنوان دومین کتاب با رویکرد «روابط پدر و پسر» به شما معرفی کنم. «اریش اوزر» که در آلمان متولد شده و در همان کشور تحصیلات خود را در رشته هنر به پایان رسانده بود، در بحبوحه جنگ جهانی و هم‌زمان با ظهور نازیسم در آلمان به کار ترسیم کاریکاتورهای جذاب و هنرمندانه مشغول شد و مثل همه هنرمندان، بی‌خبر از قدرت و دنیای سیاست، گرفتار داغ و درفش نازی‌ها شد و در نهایت به دلیل کاریکاتورهایش در زندان نازی‌ها از دنیا رفت. اما آنچه از او به یادگار مانده مجموعه‌ای است از کمیک استریپ‌ها یا همان داستان‌های مصور از یک پدر با سبیلی پت‌وپهن و شکمی برآمده و پسری بانمک و دوست‌داشتنی که در آنها روزمرگی‌ها و چالش‌های پدر و فرزندی، مسائل آموزشی و دغدغه‌های لحظه‌به‌لحظه آنها به نمایش گذاشته شده است. نام اصلی این مجموعه داستان‌های مصور و یا بهتر بگوییم این کتاب به زبان آلمانی، «Vater und Sohn» به معنای «پدر و پسر» است. داستان‌ها معمولاً از 3 تا 9 تصویر بدون متن تشکیل شده‌اند که یک ماجراجویی در یک یا گاهی دو صفحه ادامه دارد. شخصیت‌های پدر و پسر ثابت هستند و سایر شخصیت‌ها به‌استثنای شخصیت‌های پدربزرگ و پدر پدربزرگ فقط یک‌بار ظاهر می‌شوند. انتشارات فاطمی با اخذ مجوز رسمی از انتشارات اصلی کتاب، در ایران این مجموعه را با نام «قصه های من و بابام» با اضافه‌کردن متن به تصاویر و به همت «ایرج جهانشاهی» در سه جلد با عنوان‌های «بابای خوب من، شوخی ها و مهربانی ها و لبخند ماه» منتشر کرده است. این روزها این‌طرف و آن طرف می‌خوانم که به پدرانتان سخت نگیرید آنها هم اولین‌بار است که پدر شده‌اند. اما کتاب «قصه های من و بابام» قرار است در هر جلد با صدها موقعیت که هر پدر و پسری ممکن است تجربه کند پدرها را در موقعیت تجربه قرار دهد و اجازه دهد پیش‌تر از واقعیت، آن را تجربه کنند. اریش اوزر داستان‌هایی از تجربه‌های خود و پسرش کریستیان را در این نقاشی‌ها به یادگار گذاشته و با زبانی آمیخته با طنز ماموریت پدری را برای پدران آسان‌تر کرده است.   3. پدر، قهرمان من خانم دکتر «مگ میکر» (Meg Meeker) نویسنده و دانشمند در حوزه «فرزندپروری» و متولد سال 1957 است. این نویسنده پرکار و البته تحسین‌شده توسط بزرگ‌ترین مراکز علمی کتابی به نام «پدر، قهرمان من» (Hero: Being the Strong Father Your Children Need) دارد که در این مقاله می‌خواهیم آن را به شما معرفی کنیم. «پدر قدرتمندی باشید که فرزندان شما به آن نیاز دارند!» این کتاب به همت «پژوهشگاه حوزه و دانشگاه» توسط خانم دکتر شهناز نوحی و نظارت آقای دکتر مسعود جان بزرگی برای خوانندگان محترم به زبان فارسی برگردانده شده است. همان‌طور که پیش‌تر در مقدمه این مطلب آوردم بیشتر پدران امروزی در ایران عزیزمان از قشر تحصیل‌کرده هستند و کتاب «پدر، قهرمان من» با رویکردی دانشگاهی و پژوهشی در موضوع نقش پدر به‌صورت کارکردگرا تألیف شده است. در مقدمه دیو رمزی (dave ramsy) بر کتاب می‌خوانیم: «بیایید روراست باشیم... بازی پدران، کاملاً متفاوت از بازی مادران با بچه‌هاست و این بازی بهتر از بازی مادران نیست؛ ولی متفاوت است. اگر فرهنگ جامعه نتواند از پدر حمایت کند؛ زمانی که هیچ‌کس آنها را محترم نمی‌شمارد یا به آنها نمی‌آموزد که چگونه می‌توانند محترم و عالی باشند، ما به جامعه خودمان ضربه بدی می‌زنیم. ما باید به پدران کمک کنیم تا به مردانی تبدیل شوند که خداوند چنین نقشی را به آنها سپرده است.» برای شما نام چند فصل از کتاب را هم برای آشنایی بیشتر می‌آورم: -    شما یک قهرمان هستید -    چه کسی می‌گوید شما عالی هستید؟ -    رهبر، نه مربی -    شما پدرتان نیستید -    روی بازی تمرکز کنید نه مسابقه -    شما نیز مانند خداوند"ولی" نامیده می‌شوی. «پدران توانا، دختران قوی» (Strong Fathers, Strong Daughters) و «مادران قوی، پسران قوی» (Strong Mothers, Strong Sons) دو کتاب دیگر از این نویسنده هستند که خوشبختانه در ایران به زبان فارسی در دسترس هستند و البته چندین و چند کتاب بسیار ارزشمند دیگر درباره «ارتباطات والدین و کودکان و نوجوانان» که امید است هر چه زودتر در دسترس پدرها و مادرهای ایرانی قرار بگیرد تا در مسیر پر چالش فرزندپروری قدرت‌نمایی کنند.   اما از هر چه بگذریم سخن دوست خوش‌تر است بنا دارم دو کتاب بعدی را از مؤلفان و نویسندگان ایرانی معرفی کنم. 4. مجموعه من دیگر ما  «محسن عباسی ولدی» در سال 1355 در شهر تهران به دنیا آمد و پس از دریافت دیپلم ریاضی در تهران جهت تکمیل تحصیلات حوزوی به قم و سپس شیراز رفت. پس از بازگشت به قم به شکل تخصصی‌تر فعالیت خود را در حوزه خانواده و تربیت فرزند ادامه داد. در برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی مختلفی همچون گلبرگ و سمت خدا حضور داشته و با محوریت خانواده و فرزند مباحث جذاب و تازه‌ای را مطرح نمودند. به همت «انتشارات آیین فطرت» کتاب‌های این نویسنده در خصوص خانواده و مسائل پیرامون آن منتشر شده است. در این بخش قصد دارم به یکی از «کامل‌ترین مجموعه کتاب‌ها در حوزه فرزندپروری» با رویکرد دینی و البته به‌روز بپردازم. مجموعه چندجلدی با نام «من دیگر ما». این مجموعه در پنج جلد اولیه منتشر شده و سپس به همت نگارنده کامل‌تر شد و اگنون به چهارده جلد رسیده. آنچه در این مجموعه مشخص است پرداختن به مسائل روز والدین در تربیت فرزندان است که می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. «من دیگر ما»، مجموعه کاملی است که به مسائل مختلف تربیت فرزند با رویکردی دینی پرداخته. می‌توان گفت شما با مطالعه این مجموعه ارزشمند، به مهم‌ترین مسائل و چالش‌هایی که در تربیت فرزند با آن مواجه خواهید بود، آشنا می‌شوید و برای پرسش‌هایتان، جواب‌هایی ارزشمند پیدا می‌کنید. مسائلی هم‌چون نقش آزادی در تربیت کودک، نقش رسانه در تربیت کودک، اهمیت استقلال در تربیت فرزند، تاثیر عزت نفس در شخصیت کودکان، نقش بازی در تربیت کودک و ... که با بیان شیرین و واضح محسن عباسی ولدی به خوبی طرح و بیان شده‌اند.   5. پروژه پدری نشر «اطراف» در ادامه مأموریت ارزشمند خود در نشر و توسعه دانش روز در یک حرکت بسیار جذاب از عده‌ای از نویسندگان دعوت کرد تا در پروژه‌ای به نام «پروژه پدری» شرکت کنند. نویسندگان کتاب «پروژه پدری» همگی پدرانی جوان از طبقات اجتماعی و فرهنگی مختلف هستند، دغدغه‌های شخصی و عقیدتی متفاوتی دارند و از همه مهم‌تر این‌که کودکانشان با هم فرق دارند. پانزده روایت از پدری به دبیری خانم فاطمه ستوده و نویسندگی پانزده پدر از جامعه امروز ما که در کنار هم جمع شد و کتاب نفیس «پروژه پدری» را ایجاد کرد. نویسندگان در جستارهایشان از رازهای مگویی گفته‌اند و نوشته‌اند که تابه‌حال از پدرها کمتر شنیده‌ایم و شاید انتظار هم نداریم مردی این‌قدر عیان از ترس‌ها و اضطراب‌هایش بگوید. فاطمه ستوده در «پروژه پدری» تلاش می‌کند زنان و مردان را فارغ از جنسیت کنار هم بنشاند و به یادمان بیندازد تقسیم‌بندی‌های مرسوم و عامیانۀ مردانه و زنانه خیالی بیش نیست. ما همه مثل همیم، با دنیایی از اضطراب‌ها و ترس‌ها؛ پدرها از برخورد اولشان با نوزادشان گفته‌اند، از رابطه کم‌رنگ شده‌شان با همسرشان، از توقعات جامعه، از ترس ناکامل بودن، از ترس اشتباه‌کردن.  در یکی از جستارهای کتاب می‌خوانیم: «وقتی بهم می‌گفتند ااا، تو یه پدر دهه هفتادی هستی؟ زود واکنش نشان می‌دادم: "نه، نه، من متولد نیمه اول سال شصت و نهم؛ ده شصتی‌ام، شصت" می‌خواستم کمی فقط کمی خودم را پیرتر نشان بدهم، مختصر کهولت نمایشی که می‌توانست از نگاه‌های معنادارشان فراری‌ام بدهد. نگاه‌هایی که پر بود از"تو که هنوز بچه‌ای مرد حسابی"» تجربه خواندن کتاب «پروژه پدری» چیزی است شبیه یک جلسه درمان گروهی، انگار نشسته‌ای در یک دایره از پدران هم سن و سالت و داری چیزهایی را می‌شنوی که درددل توست. این آن چیزی است که جامعه سنتی از مردان از پدران دریغ کرده است. ترس و اضطرابی که نمی‌توانند مثل زن‌ها آن را بیان کنند، نکند ترسو و ناتوان دیده شوند، نکند فرزندشان تکیه‌گاه قوی‌اش را از دست بدهد. این کتاب می‌تواند برای پدرهای امروزی راهی برای کاهش اضطراب و عینی دیدن نقششان در این مأموریت پدری باشد.   اگر خاطرتان باشد در آغاز این نوشته از شما پرسیدم پدرتان را چطور صدا می‌زنید، اینجا می‌خواهم بگویم هیچ فرقی ندارد او را چه صدا بزنید، پدری یک نام نیست حتی یک رابطه بیولوژیک یا زیستی هم نیست. گاهی یک برادر بزرگ‌تر، یک عمو، یک پدربزرگ و حتی غریبه‌ای از کشوری دیگر از نژادی دیگر می‌تواند این نقش را برای یک کودک بازی کند.  پدرهای غیرزیستی، قهرمانانی در سایه وقتی اسم پدر به گوشتان می‌خورد کدام شخصیت داستانی در ذهنتان نقش می‌بندد؟ بابا لنگ‌دراز، پدر ژپتو، ژان والژان؟ می‌دانید هیچ‌کدام از این پدران، پدر زیستی فرزندانشان نیستند و چقدر زیبا که هرکدامشان در ذهن تمام جهان، پدرهای شاخصی بودند. این لطفی است که ادبیات توانسته به ما بکند و به ما نشان دهد لازم نیست کسی حتماً پدر بیولوژیک فرزندش باشد تا بتواند بهترین پدر باشد! شنیده‌اید: «حضرت ابوطالب (ع)، چهار فرزند پسر داشت (طالب، جعفر، عقیل و علی) که فاصله سنی آنها 10 سال بود و در زمان قحطی، پیامبر (ص) به عموهایشان توصیه می‌کنند تا هر کدام سرپرستی یکی از آنها را بر عهده گیرند که پیامبر (ص)، علی و حمزه را و عباس، طالب و جعفر را بر عهده می‌گیرند و عقیل نزد ابوطالب باقی ماند.» و چه غریب و قریب و چه مایه سهل و ممتنع که پیامبر مبارک ما هم فرزندی بزرگوار داشت که پدر زیستی‌اش نبود. امیرمؤمنان علی (ع) در سایه پدری پیغمبر اسلام بالید و چه پدری مهربان‌تر و بزرگ‌تر از او. چه لطیف‌تر آن‌که این فرزند پرورش‌یافته در دامن پیامبر (ص)، هزار و اندی سال است که پدر غیرزیستی همه شیعیان است و چه تاجی بر سر ما از این بالاتر که چنین پدری داریم. این روزها خیلی‌ها در تلاش‌اند که از ارزش‌های پدری حرف بزنند؛ اما من می‌خواهم گامی جلوتر بروم و در این مقال کوتاه، ارزش‌های انسانی پدرانی را ارج بنهم که کمتر ستوده می‌شوند؛ پدرانی که فرزندخوانده دارند و حضانت و سرپرستی کودکی را قبول می‌کنند. کتاب‌های این مجموعه را با احترامی دوچندان به این مردان شجاع و قدرتمند تقدیم می‌کنم که کار بزرگشان نزد خداوند بی‌ارج نخواهد ماند. به قلم «زهره عواطفی حافظ» کتاب‌های معرفی شده در این مطلب را می‌توانید با کد تخفیف: blog1 از سایت پاتوق کتاب تهیه کنید.