کتاب های توصیه شده رهبری: روایت هایی ناب از کتابخوانی رهبری
از میان آثار متعددی که به بهانه‌های مختلف و توسط افراد مختلف، توصیه یا تقدیر شده‌اند، آثار توصیه شده توسط رهبر انقلاب به طور خاصی خودنمایی می‌کند. رهبر معظم انقلاب، آیت الله سید علی خامنه‌ای، تاکید ویژه‌ای بر کتاب و کتابخوانی دارند و کتابخوانی، یکی از علایق جدی ایشان است.
در این مقاله، مروری خواهیم داشت بر نظرات رهبری در مورد کتاب و فرهنگ کتابخوانی و همچنین تعدادی از کتابهایی که توسط ایشان توصیه یا خوانده شده را بررسی خواهیم کرد. اگر علاقه دارید تا با روایت‌هایی جذاب از کتابخوانی رهبر انقلاب آشنا شوید، همچنین اگر دوست دارید تا جایگاه کتاب در اندیشه رهبری را بیشتر بشناسید، این مطلب مناسب شماست. با ما همراه باشید.
«کتاب» در اندیشه رهبری
کتاب و کتابخوانی همواره به عنوان یکی از ارکان مهم پیشرفت فکری و فرهنگی جامعه مورد تأکید اندیشمندان و رهبران دینی بوده است. مقام معظم رهبری، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (مدظله‌العالی)، نیز در بیانات متعدد خود بر اهمیت کتاب و مطالعه تأکید ویژه‌ای داشته‌اند. ایشان نه‌تنها به عنوان یک رهبر دینی، بلکه به عنوان یک الگوی عملی برای کتابخوانی مطرح هستند. صحبت‌های ایشان در مورد کتاب‌های مختلف، همیشه انسان را غافل‌گیر می‌کند. نقل است که بارها شده رمان تازه منتشرشده‌ای را خدمت ایشان برده‌اند، اما ایشان می‌فرمایند که آن را مطالعه کرده‌اند.
حضور ادبی یک رهبر: پیوندی ناگسستنی با دنیای کتاب و شعر
پیش از انقلاب، مقام معظم رهبری در محافل ادبی به‌عنوان چهره‌ای ادیب و شیفته‌ی شعر و ادبیات شناخته می‌شدند؛ ویژگی‌ای که تا امروز به‌عنوان بخش جدایی‌ناپذیری از شخصیت ایشان باقی مانده است. این علاقه‌ی عمیق به فرهنگ و کتاب، سال‌هاست در اقداماتی ملموس نمود یافته؛ از حضور پیوسته در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تا بیان نکات ظریف درباره‌ی آثار گوناگون و برگزاری جلسه شعر.
امروز نیز تقریظ‌های ایشان بر کتاب‌های مختلف، همچون آیینه‌ای، بازتابِ همان روحیه‌ی ادب‌دوستی است که همواره در کلام و رفتارشان مشهود بوده است. این تقریظ‌ها نه‌تنها نشان‌دهنده‌ی دغدغه‌ی فرهنگی ایشان است، بلکه گواهی بر تداوم پیوند شخص رهبری با دنیای پرنور ادبیات و اندیشه به شمار می‌رود.
بیشتر بخوانید: جدیدترین کتاب های تقریظ شده توسط رهبری
اهمیت «کتاب» و «کتابخوانی» در نگاه رهبر انقلاب
مقام معظم رهبری بارها در سخنرانی‌ها و گفتگوهای خود به اهمیت کتاب و کتابخوانی اشاره کرده‌اند. در ادامه به چند جمله کلیدی و تکان‌دهنده از رهبری درباره اهمیت کتابخوانی اشاره می‌کنیم:
- من هر زمان که به یاد کتاب و وضع کتاب در جامعه خودمان می‌افتم، قلبا غمگین و متاسف می‌شوم. این به خاطر آن است که در کشور ما به هر دلیلی که شما نگاه کنید، باید کتاب اقلا ده برابر این میزان، رواج و توسعه و حضور داشته باشد…
- کتاب، دروازه‌ای به سوی جهان گسترده دانش و معرفت است و کتاب خوب، یکی از بهترین ابزارهای کمال بشری است.
- برای یک ملت، خسارتی بزرگ است که افراد آن با کتاب سر و کار نداشته باشند!
- کدام دفاع ملی است که در درجه اول متکی به فرهنگ و آموزش و بینش و دانش نباشد؟ پس باز هم به کتاب بر می‌گردیم…. من تعجب می‌کنم که چرا ما به عنوان دولت جمهوری اسلامی آن مقداری که به کتاب اهمیت می‌دهیم، ده برابر آن را اهمیت نمی‌دهیم؟!
- کتاب، مقوله بسیار مهمی است. البته من به کارهای هنری، تصویری، تلویزیون، سینما یا از این قبیل چیزها، خیلی اعتقاد دارم اما کتاب نقش مخصوصی دارد. جای کتاب را هیچ چیزی پر نمی کند! کتاب را باید ترویج کرد. مردم باید به کتابخوانی عادت کنند و کتاب وارد زندگی مردم شود.
- با وجود اهمیت رسانه‌های تصویری هیچ کدام جای کتاب را پر نمی‌کنند.
- با اینکه گرفتاری کاری‌ام زیاد است اما بحمدالله از کتاب منفک نشده‌ام و در حقیقت نمی‌توانم هم منفک بشوم. در خلال کارهای فراوان و سنگینی که بر دوش ما هست دائما با کتاب سر و کار دارم. احساس می‌کنم که اگر انسان بخواهد در زمینه معنوی و فرهنگی تر و تازه بماند، جز رابطه با کتاب که مثل رابطه با جویبار دائمی و در جریان است و مرتب تازه‌هایی را در اختیار انسان می‌گذارد چاره‌ای ندارد. مثل رابطه با یک جویبار دائمی است، که در جریان است و تازه‌هایی را در اختیار انسان می‌گذارد.
- من مایل هستم که کتابخوانی هر چه بیشتر رواج پیدا کند، چون اعتقادم بر این است که ما محتاج کتاب هستیم؛ همه‌ی آحاد در بخش‌های مختلف، طبقات مختلف سنّتی و علمی، احتیاج دارند به اینکه کتاب بخوانند و به معنای واقعی کلمه، هیچ چیزی جای کتاب را نمی‌گیرد!
- امروز یک مقداری شاغل‌های دیگر، مثل فضای مجازی، مثل این‌جور چیزها، جای کتابخوانی را گرفته؛ این حرکتِ صحیحی نیست. نه اینکه به فضای مجازی مراجعه نکنند یا روزنامه نخوانند؛ چرا، لکن اینها جای کتاب را نباید بگیرد.
- کتاب بایستی یک جای خاصّی، هم در سبد معیشت مردم و خرید مردم، هم در مجموعه‌ی وقت‌گذاری‌های آنها داشته باشد؛ هر روز یک مقداری کتاب باید بخوانند.
«فرهنگ کتابخوانی» در کلام رهبر معظم انقلاب
رهبر انقلاب، کتابخوانی را نه تنها یک فعالیت فرهنگی، بلکه یک وظیفه دینی و انسانی می‌دانند. ایشان مطالعه را راهی برای افزایش آگاهی، تقویت ایمان و مقابله با تهاجم فرهنگی دشمنان معرفی می‌کنند. در دیدگاه ایشان، یک فرد کتابخوان می‌تواند با بصیرت بیشتری در عرصه‌های اجتماعی و سیاسی عمل کند. در ادامه چند بخش شیرین از بیانات ایشان در مورد کتابخوانی را با هم مرور می‌کنیم:
«دنیایی که در ایران از آن خبری نیست!»
اگر تعداد کتاب زیاد شد، اگر عنوان کتاب زیاد شد، اگر کتاب در همه موضوعات مورد نیاز بود، اگر مردم می‌توانستند سوال‌ها و استفهام‌هایشان را در کتاب بیابند و به کتاب مراجعه کنند، یک عالَم دیگر و ماجرای دیگری خواهد شد که متاسفانه امروز در داخل ایران از آن خبری نیست!
هرجا که با کتاب سر و کاری هست، می‌بینید که از لحاظ کیفیت روحی و وضع فکری، نسبت به آن‌جایی که این وضعیت وجود ندارد، تفاوت محسوسی هست!
«عادت خوب دست به دست کردن کتاب»
این عادت هنوز در بین مردم ما جا نیفتاده که بروند کتابی را بخرند، بعد آن را بخوانند، بعد به دوستشان یا به فرزندشان بدهند، تا آنها هم بخوانند؛ اینطوری نیست. ای بسا کتابی را می‌خرند، بعد آن را کناری می‌گذارند، یا مثلا کتابی را دوستی به دوستی هدیه می‌دهد، او هم کناری می‌گذارد! واقعا کتاب‌خواندن در مملکت ما جا نیفتاده است و این درد بزرگی است. ما از اهمیت و عظمت این درد غافلیم!
«با کتاب باید انس گرفت»
مردم ما با کتاب، بیش از آنچه که امروز انس دارند باید انس بگیرند. کتابخوانی چیزی است که برای یک ملت فریضه است! واجب و لازم است! مردمی که اهل کتاب خواندن نباشند، از لحاظ معلومات و ذکاوت و هوشیاری، تفاوت می‌کنند با مردمی که با کتاب و مطبوعات انس داشته باشند… مردم باید به کتابخوانی عادت کنند و باید کتاب وارد زندگی آنان شود!
«بچه ها را از کودکی با کتاب مانوس کنید»
به فرزندانمان از کودکی عادت بدهیم کتاب بخوانند. مثلا وقتی می‌خواهند بخوابند، کتاب بخوانند. یا وقتی ایام فراغتی هست، روز جمعه‌ای هست که تفریح می‌کنند، حتما بخشی از آن روز را به کتاب خواندن اختصاص بدهند.
«شب ها قبل از خواب کتاب بخوانید»
در منزل خود من، همه افراد، بدون استثناء، هر شب در حال مطالعه خوابشان می‌برد. خود من هم همینطورم. نه اینکه حالا وسط مطالعه خوابم ببرد. مطالعه می‌کنم تا خوابم می‌آید، کتاب را می‌گذارم و می‌خوابم. همه افراد خانه ما، وقتی می‌خواهند بخوابند حتما یک کتاب کنار دستشان است. من فکر می‌کنم همه خانواده‌های ایرانی باید اینگونه باشند. حتی بچه‌های کوچک باید با کتاب انس پیدا کنند.
«پدر و مادر برای کودکان کتاب بخوانند»
یکی از کارهایی که از قراین فهمیده می‌شود در بین اروپایی‌ها معمول است و متاسفانه اینجا هیچ معمول نیست، این است که مثلا مادران یا بزرگتران برای بچه‌هایشان در فرصت‌هایی کتاب می‌خوانند، یا دو نفر سه نفر آدم می‌نشینند یک نفر برایشان کتاب می‌خواند؛ که اینجا هنوز این کارها معمول نیست… رسم کتابخوانی را در بین مردم باب کنیم؛ کاری که شنیدم اروپایی‌ها در خانه انجام می‌دهند. وقت خواب، مادر برای بچه‌اش کتاب می‌خواند. ما این رسم را نداریم. البته در قدیم در بعضی از خانواده‌ها بوده … اما اکنون در بین مردم رایج نیست.
«خانم ها در خانه کتاب بخوانند»
کتابخوانی باید یک سیره و سنت رایج بین مردم ما بشود. کتاب بخوانند و به فرزندانشان هم یاد بدهند. خانم‌ها در خانه کتاب بخوانند… از جمله کارهای بسیار مهم کتابخوان کردن زنان است. یک شیوه‌های ابتکاری پیدا کنید، برای اینکه خانم‌های داخل خانه را کتابخوان کنید. متاسفانه زنان ما با کتابخوانی خیلی انسی ندارند. هزاران کتاب در بازار می‌آید و می‌رود، اما اینها مطلع نمی‌شوند. این کتاب‌ها معارف بشری است که ذهن‌ها را برای بهتر فهمیدن، بهتر اندیشیدن، بهتر ابتکار کردن، و در موضع بهتر و صحیح‌تری قرار گرفتن، آماده می‌کند.
«عادت به کتابخوانی در سنین پایین»
آنچه که همیشه برای انسان می‌ماند، کتابخوانی در سنین پائین است. جوانان شما، کودکان شما هرچه می‌توانند، کتاب بخوانند؛ در فنون مختلف، در راه‌های مختلف، مطلبی یاد بگیرند. البته از هرزه‌گردی در محیط کتاب هم باید پرهیز کرد، منتها این مسئله‌ی بعدی است؛ مسئله‌ی اول این است که یاد بگیرند، عادت کنند به این که اصلاً به کتاب مراجعه کنند، کتاب نگاه کنند.
روایتی از شگفتی دیپلمات‌ها در برخورد با رهبر انقلاب
حجت الاسلام علی شیرازی در مصاحبه‌ای با خبرگزاری تسنیم، کتابخوانی رهبر انقلاب را اینگونه توصیف می‌کند:
«بارها شاهد بوده‌ام که مقامات بین‌المللی از وسعت اطلاعات رهبر انقلاب درباره تاریخ کشورشان سخت به تعجب افتاده‌اند. یک مورد به‌یادماندنی، دیدار دبیرکل پیشین سازمان ملل متحد از غنا با ایشان بود. وقتی رهبر انقلاب با تسلطی کم‌نظیر درباره جزئیات تاریخ غنا سخن گفتند، آن دیپلمات آفریقایی با چهره‌ای حیرت‌زده اعتراف کرد: "جالب است که ایشان حتی بهتر از من که یک غنایی هستم، تاریخ کشورم را می‌دانند!"»
این اتفاق تنها یک نمونه از موارد متعددی است که میهمانان خارجی را به حیرت واداشته است. عمق مطالعه و حافظه تاریخی ایشان چنان است که گویی برای هر کشوری که با نمایندگانش دیدار می‌کنند، سال‌ها در آن سرزمین زیسته‌اند.
رهبر انقلاب چه کتاب هایی را مطالعه می کنند؟
رهبر انقلاب در سال 1376 در گفت و شنودی صمیمی با جوانان، در مورد وضعیت کتابخوانی خودشان در جوانی اینگونه می گویند:
"من در دوران جوانی زیاد مطالعه می‌کردم. غیر از کتاب‌های درسی خودمان که مطالعه می‌کردم و می‌خواندم، کتاب تاریخ، کتاب ادبیات، کتاب شعر و کتاب قصه و رمان هم می‌خواندم. به کتاب قصه خیلی علاقه داشتم و بسیاری از رمان‌های معروف را در دوره نوجوانی خواندم. شعر هم می‌خواندم. من با بسیاری از دیوان‌های شعر، در دوره نوجوانی و جوانی آشنا شدم. به کتاب تاریخ علاقه داشتم و چون با زبان عربی آشنا شده بودم، به حدیث هم علاقه داشتم…"
جالب است بدانید ایشان بسیاری از کتابهایی که در نوجوانی خوانده‌اند را از کتابخانه آستان قدس رضوی امانت می گرفتند؛ که البته بخش زیادی از این کتاب‌ها، رمان و داستان بوده‌اند. حضور مقام معظم رهبری در کتابخانهٔ آستان قدس رضوی در سنین نوجوانی، تنها یک خاطرهٔ ساده نیست؛ بلکه جلوه‌ای از روحیهٔ جستجوگر و دانش‌طلب ایشان از همان سال‌های آغازین حیات فکری است. کتابخانهٔ آستان قدس برای ایشان، نه یک فضای خشک و رسمی، که دریایی از معارف گوناگون بود. در حالی که برخی گمان می‌کنند این کتابخانه صرفاً به منابع دینی محدود است، امانت‌گرفتن کتاب‌های داستان توسط ایشان، نشان‌دهندهٔ ذوق ادبی و انس عمیق با ادبیات و داستان از همان دوران جوانی است.
این انتخاب‌ها حاکی از توجه همزمان به جنبه‌های عقلانی و عاطفیِ معرفت است؛ همان ویژگی‌ای که بعدها در بیانات و نوشته‌های ایشان نیز مشهود شد.
3 نکته مهم از این خاطره از این خاطره می‌توان برداشت کرد:
1. تربیت فکریِ ریشه‌دار: این دوره، سنگ‌بنای مطالعات نظام‌مند و چندبُعدی ایشان در حوزه‌های تاریخ، ادبیات و علوم اسلامی شد. کتابخوانی در سنین نوجوانی و جوانی می‌تواند اثری ژرف بر شخصیت انسان بگذارد.
2. الگویی برای نسل جوان: نشان می‌دهد که حتی بزرگ‌ترین شخصیت‌های علمی و دینی نیز با کتاب‌های عمومی و ادبیات داستانی انس داشته‌اند.
3. نقش کتابخانه‌های عمومی در پرورش اندیشه: تجربهٔ ایشان مؤید جایگاه کتابخانه‌ها به عنوان کانون‌های زندهٔ فرهنگی است.
باید توجه داشته باشیم که ذائقه‌سازی مطالعاتی از نوجوانی شکل می‌گیرد، همان‌گونه که ایشان با انتخاب آزادانهٔ کتاب‌های داستان، پایه‌های فهم خود را استوار کردند.
همچنین به اهمیت مطالعه در موضوعات مختلف علی‌الخصوص ادبیات و رمان باید دقت کرد، چراکه همان داستان‌ها بعدها در بیانات ایشان به نمونه‌های زندهٔ تحلیل اجتماعی تبدیل شدند.
این سیره ثابت می‌کند که رهبری فکری، محصول آشنایی با ادبیات جهان و تعادل میان دانش تخصصی و عمومی‌خوانی است. درسی که می‌توان از این خاطره گرفت، ضرورت تبدیل کتابخانه‌های ما به محیط‌های پویا برای پرورش نسلِ آگاه و هم چنین ضرورت مطالعات عمیق و گسترده در سنین نوجوانی و جوانی است. امری که متاسفانه شاهد غفلت از آن هستیم.
23 کتاب که رهبری توصیه کرده اند
در ادامه به معرفی و مرور کتاب های توصیه شده توسط رهبری می‌پردازیم. این کتاب‌ها معمولا در سخنرانی‌های مختلف رهبری و یا دیدارهایی که با برخی از نویسندگان داشته‌اند توسط ایشان معرفی شده. ما این توصیه‌ها را در 6 موضوع برای شما دسته بندی کرده‌ایم:
1- منابع اصیل دینی
رهبر انقلاب در میان منابع دینی، تاکید ویژه‌ای روی قرآن، نهج البلاغه و صحیفه سجادیه دارند. ایشان معتقدند مردم و علی‌الخصوص نسل تحصیل کرده باید ارتباط دائمی با این سه منبع ناب و اصیل اسلامی داشته باشند.
2- کتاب های تاریخی
همانطور که می‌دانید، مقام معظم رهبری علاقه زیادی به کتاب‌های تاریخی دارند و کتاب‌های تاریخی متعددی را مطالعه کرده‌اند. چه در دوران پهلوی و زمان مبارزات انقلاب و چه در سال‌های بعد از انقلاب. ایشان هم خودشان از مخاطبان پر و پا قرص تاریخ هستند و همچنین در سخنرانی‌های مختلف خود، به صورت مکرر به خواندن تاریخ دعوت کرده و در مورد ضرورت مطالعه تاریخ سخن گفته‌اند.
از جمله موضوعات تاریخی که در بیانات ایشان سفارش به خواندن آنها شده، تاریخ اسلام، تاریخ معاصر ایران، تاریخ قاجار، تاریخ پهلوی، تاریخ جهان علی‌الخصوص تاریخ انقلاب‌های جهان است.
اطلاعاتی که ایشان در مورد کتاب‌های تاریخی می‌دهند در خور توجه است، به طوری که بعضی کتاب‌ها تا قبل از معرفی ایشان، در ایران، آنچنان که حقشان است، مطرح نشده بودند.
«من سطر سطر ورق‌های تاریخ هفتاد هشتاد سال گذشته و قبل از آن را مکرر خوانده‌ام. بنده در باب شبه قاره‌ی هند مطالعات مفصلی داشته‌ام و کتابی هم در این زمینه نوشته‌ام.»
در ادامه 3 کتاب تاریخی که در بیانات رهبر انقلاب، تاکید و توصیه شده‌اند را مرور خواهیم کرد:
1. نگاهی به تاریخ جهان
"تاریخِ مردم، نه پادشاهان: صدای گمشدهٔ مردم در کتاب نهرو"
کتاب سه جلدی نگاهی به تاریخ جهان، نوشته جواهر نعل نهرو، اولین نخست وزیر هند است. نهرو این کتاب را در سال 1934 در زندان و برای دخترش نوشته. شما در این کتاب سه جلدی، که از بهترین کتاب های تاریخی است، به طور مختصر با حوادث مهم تاریخی جهان در هزارسال گذشته به ویژه 200سال اخیر آشنا خواهید شد. این اثر، روایتی جذاب و انسانی از تاریخ جهان است، از تمدن‌های باستان تا قرن بیستم، البته با نگاهی فلسفی و انتقادی.
رهبر انقلاب در مورد کتاب نگاهی به تاریخ جهان اینگونه می‌گویند:
"این کتاب جواهر لعل نهرو - نگاهی به تاریخ جهان - را بخوانید. در بخشی که دخالت و نفوذ انگلیس‌ها در هند را بیان می‌کند - او آدمی است امین، هم مطلع - می‌گوید صنعتی که در هند بود، علمی که در هند بود، از اروپا و انگلیس و غرب کمتر نبود، انگلیس‌ها وقتی وارد هند شدند، یکی از برنامه‌هایشان این بود که جلوی گسترش صنعت بومی را بگیرند. خب، بعد کار هند به آنجا می‌رسد که ده‌ها میلیون آن وقت‌ها، صدها میلیون در دوره‌های بعد، فقیر و گدا و خیابان‌خواب و گرسنه به معنای واقعی کلمه، داشته باشد… پس نظام سلطه علاوه بر اینکه جنگ‌افروز است، فقرآفرین است."
6 ویژگی برجسته کتاب نگاهی به تاریخ جهان:
1- تاریخ به روایت یک پدر
نهرو تاریخ را نه به سبک خشک آکادمیک، بلکه با لحنی صمیمی و داستانی روایت می‌کند؛ گویی داستان‌های پرماجرای انسانیت را برای فرزندش تعریف می‌کند.
2- تمرکز بر "انسان" به جای "پادشاهان"
برخلاف تاریخ‌نگاری سنتی که حول جنگ‌ها و پادشاهان می‌چرخد، نهرو به زندگی مردم عادی، فرهنگ‌ها و ایده‌ها اهمیت می‌دهد.
3- نقد استعمار و امپریالیسم
او به عنوان یک رهبر استقلال‌طلب، استعمار اروپایی را محکوم می‌کند و نشان می‌دهد چگونه غرب با زور، جهان را تحت سلطه گرفت.
4- پیوند گذشته و حال
نهرو تاریخ را خطی پیوسته می‌بیند که تحولات امروز ریشه در دیروز دارند؛ مثلاً ارتباط رنسانس اروپا با دانش اسلامی یا تأثیر انقلاب صنعتی بر استعمار.
5- تاریخِ "جهان" از نگاهی غیرغربی
این کتاب یکی از نخستین تلاش‌ها برای نوشتن تاریخ جهان از دید یک نویسنده شرقی است، نه روایت مرسوم اروپامحور.
6- ترکیب علم و فلسفه
او پیشرفت‌های علمی (مثل کشفیات نیوتن یا داروین) را در بستر اجتماعی و اخلاقی تحلیل می‌کند.
2. صلحی که همه صلح ها را بر باد داد
"صلحی که طوفان به همراه آورد"
دی ماه سال 1396 بود که دکتر موسی نجفی در کانال تلگرامی خود، از جلسه‌اش با رهبر انقلاب خبر داد. در آن جلسه، رهبر انقلاب از مطالعه کتاب «صلحی که همه صلح ها را بر باد داد» سوال کرده بودند، کتابی که آن زمان به تازگی ترجمه شده بود و دکتر موسی نجفی از چاپ آن، بی اطلاع!
کتاب «صلحی که همه صلح ها را بر باد داد» روایتی تکان‌دهنده از فروپاشی امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول است؛ رویدادی که جغرافیای خاورمیانه را برای همیشه دگرگون کرد و به گفته‌ی نویسنده، آتش درگیری‌هایی را شعله‌ور ساخت که تا به امروز زبانه می‌کشد.
این اثر نه‌تنها به مداخلات اروپا در خاورمیانه می‌پردازد، بلکه پیامدهای این تحولات را بر خود قاره‌ی اروپا نیز واکاوی می‌کند. می‌توان این کتاب را سفرنامه‌ی پیدایش خاورمیانه‌ی مدرن نامید؛ روایتی که سرنوشت قرن بیستم را رقم زد.
انتشار این کتاب در سال 1989 با استقبال چشم‌گیری روبه‌رو شد و حتی به جمع نامزدهای نهایی جایزه‌ی پولیتزر راه یافت.
صلحی که همه صلح ها را بر باد داد، از جمله بهترین آثار منتشرشده برای شناخت تاریخ استعمار است.
3. مهاتما گاندی
"گاندی از نگاه یک فیلسوف غربی"
به نقل از خبرگزاری تابناک، رهبر انقلاب در دیدار خانواده استاد شهید مطهری، به کتاب «مهاتما گاندی» از رومن رولان، اشاره کردند و اینگونه گفتند:
«یک وقت به یکی از این آقایان اهل قلم و ادبیات که می گفت می خواهم شرح حالی از امام بنویسم گفتم، اگر می خواهی از امام شرح حالی بنویسی حتماً کتاب «مهاتما گاندی» را که «رومن رولان» نوشته بخوان. انصافاً «رومن رولان» در تصویرسازی آدم فوق العاده ای است. هم در رمان هایش این طور است. هم در شرح حال هایش، «رومن رولان» یک، دو سه رمان بزرگ خوب دارد که از لحاظ داستانی، در حدّ رمان های درجه یک دنیا نیست اما از لحاظ تصویر و توصیف... به خصوص تبیین آن خصوصیات روانی و فکری چیز فوق العاده‌ای است...راجع به گاندی من خیلی کتاب خوانده‌ام اما هیچ کدام به خوبی این کتاب نبود. نویسنده مدت کوتاهی به هند رفته و شخصیت گاندی را ـ شخصیت معنوی او را ـ اندازه گیری کرده و با بهترین بیانی توصیف نموده است...»
رومن رولان، اندیشمند برجسته فرانسوی، در این کتاب با نگاهی روشنگر به تحلیل شخصیت و آرمان‌های مهاتما گاندی می‌پردازد. ارزش ویژه این اثر در آن است که نویسنده، به عنوان یک اروپایی معاصر گاندی، ایده‌های او را با عمق خاصی بررسی کرده است.
نویسنده اصول بنیادین گاندی - حقیقت‌جویی، پرهیز از خشونت و مقاومت منفعلانه در برابر استعمار بریتانیا - را از منظر یک متفکر غربی واکاوی می‌کند. رولان که خود شیفته نگرش اخلاقی گاندی در سیاست و مذهب بود، با وجود تحسین این رهبر هندی، از نقدهای دیگر اندیشمندان مانند تاگور و اندروس نیز غافل نمی‌ماند.
این کتاب همچنین نشان می‌دهد چگونه سیاست‌های استعماری بریتانیا، گاندی را از مسیر همکاری مسالمت‌آمیز به سمت مبارزه‌ای قاطع سوق داد. تحلیل رولان از این تحول فکری، یکی از نقاط قوت این اثر به شمار می‌رود.
چرا این کتاب خواندنی است؟
- نگاه یک فیلسوف غربی به اندیشه‌های شرقی
- تحلیل رابطه پیچیده گاندی با استعمار بریتانیا
- بررسی انتقادی ایده‌آل‌های گاندی از دیدگاهی بی‌طرفانه
- سبک روان و قابل فهم برای مخاطب امروزی
3- کتاب های دفاع مقدس
رهبر انقلاب همچنین تاکید ویژه‌ای بر مطالعه کتاب‌های مرتبط با دوران جنگ تحمیلی و دفاع مقدس دارند. تاریخ جنگ، خاطرات جنگ و زندگینامه فرماندهان مطرح دفاع مقدس از جمله موضوعات تاکید شده توسط ایشان است. ایشان در مورد لزوم مطالعه تاریخ جنگ اینگونه می‌فرمایند:
"یکی از کارهایی که به نظر من فرض و واجب است، این است که شما جوان‌ها لااقل تاریخ جنگ را بخوانید؛ حالا تاریخ انقلاب یک خورده دورتر است، تاریخ جنگ را که نزدیک‌تر است ببینید! قضایای جنگ را بدانید…
من مشتاقم که جوان‌های ما قصه جنگ تحمیلی 8 ساله را بدانند که چه بود… یک نگاه کلان به این هشت سال، با اطلاع از جزئیاتی که وجود داشته است، خیلی برای برنامه‌ریزی آینده جوان در روزگار ما مهم است. خوشبختانه کتاب‌های خوبی هم نوشته شده است. من با اینکه وقت زیادی ندارم، بسیاری از کتابهایی را که در باب مسائل دفاع مقدس است نگاه می‌کنم؛ برای خود من مفید است. این کتاب‌ها را بخوانید، بدانید و ببینید!"
بیشتر بخوانید: بهترین کتابهایی که رهبری تقریظ کرده اند
در ادامه به معرفی 2 کتاب توصیه شده رهبری در حوزه دفاع مقدس می‌پردازیم، هرچند که تعداد کتاب های توصیه شده رهبری در این زمینه بسیار بیشتر است.
1. سلام بر ابراهیم
مجموعه دو جلدی سلام بر ابراهیم از پرفروش‌ترین آثار دفاع مقدس است که به زندگی و خاطرات شهید بزرگوار ابراهیم هادی می‌پردازد. گلعلی بابایی در مصاحبه‌ای با خبرگزاری تسنیم، در توضیح دیدار خود با رهبر انقلاب و ذکر توصیه‌های ایشان برای نگارش کتاب‌های دفاع مقدس می‌گوید:
"بخش دیگر، صحبت‌های ایشان و تأکیداتشان بر «شخصیت» بود. ایشان تأکید داشتند که شهدایی که برای نگارش زندگی‌شان انتخاب می‌شوند، شهدایی باشند که شخصیت آنها به قول معروف کاریزما داشته باشد. ایشان در ادامه مثال زدند و فرمودند که اخیراً کتابی درباره شهید ابراهیم هادی خوانده‌اند، با وجود اینکه مطالعه آن را به اتمام رسانده‌اند، اما هنوز کتاب را کنار نگذاشته‌اند. ایشان با طرح این مثال، بیشتر بر دقت در انتخاب شخصیت‌های این کتاب‌ها تأکید داشتند که هم بتوان درباره آنها زندگینامه نوشت و هم داستان و رمان."
2. خاک های نرم کوشک
کتاب خاک های نرم کوشک به زندگی و خاطرات سردار بزرگ دفاع مقدس، شهید حاج عبدالحسین برونسی می‌پردازد. فرمانده‌ای خاکی و مخلص که خواندن خاطراتش حال و هوای دیگری به انسان می‌دهد. عبدالحسین برونسی در عملیات بدر به شهادت رسیده است. خاک های نرم کوشک تا مدت‌ها پرفروش‌ترین و پرتیتراژترین کتاب دفاع مقدس در ایران بود. رهبر انقلاب درباره شهید برونسی و کتاب خاک های نرم کوشک اینگونه می‌گویند:
"آدم می‌بیند این شخصیت‌های برجسته، حتی در لباس یک کارگر به میدان جنگ آمده‌اند؛ این اوستا عبدالحسین برونسی، یک جوان مشهدی بنا… شرح حالش را نوشته‌اند و من توصیه می‌کنم و واقعا دوست دارم شماها بخوانید. من می‌ترسم این کتاب‌ها اصلا دست شماها نرسد. اسم این کتاب، خاک های نرم کوشک است. قشنگ هم نوشته شده…"
4- شعر فارسی
رهبر انقلاب علاقه زیادی به شعر فارسی دارند. ایشان در مواضع مختلف از صحبت‌های خود، به اهمیت شعر و شاعری اشاره کرده‌اند و گاهی نیز از شاعران مورد علاقه خود سخن گفته‌اند. ایشان شعر را یکی از وسیله‌های عمق‌بخشی به معرفت دینی و اسلامی قلمداد می‌کنند و معتقدند در شعر کلاسیک فارسی، یک نوع معرفت دینی عمیق نهفته است.
در ادامه با برخی از این شاعران که توسط رهبری توصیه شده‌اند آشنا می‌شویم.
شاعران مورد علاقه رهبری
فردوسی
رهبر انقلاب شاهنامه فردوسی را کتابی پر از حکمت می‌دانند و معتقدند فردوسی انسانی برخوردار از معارف ناب دینی بوده.
ایشان در صبحت خود با اعضای گروه ادب و هنر صدای جمهوری اسلامی در سال 1370، در مورد فردوسی و کتاب شاهنامه اینگونه می‌گویند:
"خوشبختانه ادبیات سلف ما همه‌اش در جهت ارزش‌های الهی و اسلامی است. از جمله همین شاهنامه… اول انقلاب عده‌ای از مردم بااخلاص بی‌اطلاع رفته‌بودند قبر فردوسی را در توس خراب کنند! وقتی من مطلع شدم، چیزی نوشتم و فورا به مشهد فرستادم که آن را بردند و بالای قبر فردوسی نصب کردند… حقیقت قضیه این است که فردوسی یک حکیم است… حکمت فردوسی چیست؟ حکمت الهی اسلامی."
حافظ
یکی دیگر از شاعران مورد علاقه رهبری، حافظ است. حافظ در نگاه رهبری، درخشان‌ترین ستاره فرهنگ فارسی است. ایشان حافظ را با وصف "شاعر همه قرن‌ها و همه قشرها" توصیف می‌کنند. از نگاه رهبری، دیوان حافظ، زبده ترین، موجزترین و شیرین‌ترین سخن است.
سعدی
رهبری معتقدند در باب ادبیات، سعدی و حافظ دو گوهر درخشان بر پیشانی زبان فارسی و ادبیات فارسی هستند. ایشان معتقدند سعدی حکیم است و این حکمت اوست که او را به قله شعر فارسی رسانده. گلستان سعدی، بوستان سعدی و غزلیات سعدی، از جمله آثار سعدی هستند که با تصحیح های مختلف و در نسخه های متعدد به چاپ رسیده است.
گلستان سعدی
نثر مسجع و آهنگین سعدی همراه با حکمت‌های عمیق اخلاقی و اجتماعی. ترکیبی از داستان‌های کوتاه، پندها و تجربه‌های زندگی در هشت باب مختلف.
بوستان سعدی
شعری آموزنده و روان با مضامین اخلاقی، عرفانی، تربیتی و عاشقانه در ده باب. سرشار از داستان‌های پندآموز و مثال‌های زیبا.
غزلیات سعدی
عاشقانه‌های ناب و انسان‌گرایانه با زبانی شیرین و ساده. ترکیبی از احساس و عرفان که سعدی را به استاد غزل فارسی تبدیل کرده است.
کلیات سعدی پیشنهاد مناسبی است برای دوست‌داران ادبیات کهن، پژوهشگران و کسانی که به دنبال آموزه‌های اخلاقی در قالب داستان و شعر هستند.
مولوی
مولوی از شاعران برجسته و بزرگ ایران، یکی دیگر از شاعران مورد علاقه رهبری است. ایشان مثنوی معنوی را مانند نظر خود مولوی، اصول اصول اصول الدین می‌دانند! به خاطر بیان شیوای مولوی و محتوای غنی این کتاب که سرشار از آیات قرآن، احادیث و حکمت‌های معنوی است، البته با زبان تمثیل و با بیانی شیوا و روان.
پروین اعتصامی
پروین اعتصامی نیز از جمله شاعران معاصر مورد علاقه رهبری است. پروین اعتصامی، شاعر زن برجستهٔ ایران است با 606 شعر در قالب‌های مثنوی، قطعه و قصیده، خالق سبک مناظره‌ای بی‌نظیر در شعر فارسی که در 35 سالگی وفات کرد. آرامگاه پروین اعتصامی در حرم حضرت معصومه (س) است.
چرا پروین ستاره‌ای ماندگار است؟
- شاعری انقلابی: مبارزه با استبداد و طلب عدالت اجتماعی با زبان تمثیل و مناظره
- روشنفکرِ بی‌تکلف: مخالف استبداد، اما پایبند به ارزش‌های ایرانی‌اسلامی
- دانش عمیق ادبی: تأثیرپذیرفته از ادبیات کهن، قرآن و روایات
آن روزی که رهبر انقلاب در بیمارستان بستری شده بودند، در حضور جمعی از هنرمندان، این بیت‌ها را خواندند:
«هر بلایی کز تو آید رحمتی است
هر که را رنجی دهی آن راحتی است
زان به تاریکی گذاری بنده را
تا ببیند آن رخ تابنده را...»
سپس مکثی کردند و پرسیدند: «می‌دانید این شعر از کیست؟»
کشف هویت واقعی یک شعر
بسیاری گمان می‌کردند این ابیات از مولانا یا عطار است، اما رهبر انقلاب تأکید کردند: «این شعر، از پروین اعتصامی است!»
این نشان می‌دهد اشعار پروین آن‌قدر عمیق و عرفانی است که با آثار بزرگان عرفان اشتباه گرفته می‌شود.
تلاش برای پوشاندن چهرهٔ پروین
رهبری به این نکته ظریف اشاره کردند که گاهی سعی شده نام پروین کمرنگ شود، در حالی که او گنجینه‌ای از حکمت و ادب است.
این سخن، نقدی به جریان‌هایی بود که شاعران متعهد زن را نادیده می‌گرفتند.
درس بزرگ برای شاعران امروز
این خاطره ثابت می‌کند شعر متعهدِ زنانه می‌تواند هم‌پایهٔ بزرگ‌ترین عرفای ادب فارسی بدرخشد.
پروین بدون فروغلتیدن در ابتذال، به اوج رسید؛ الگویی که رهبری بارها بر آن تأکید کرده‌اند.
شعر خوب، جنسیت نمی‌شناسد: پروین ثابت کرد یک زن می‌تواند چنان عمیق و انسانی بسراید که آثارش با مولانا مقایسه شود.
ادبیات متعهد، ماندگار است: رهبری با خواندن این شعر، نشان دادند پروین شاعری است که باید بیشتر شناخت، نه اینکه او را پشت نام دیگران پنهان کرد.
دیوان اشعار پروین اعتصامی را بخوانید تا:
عدالتخواهی را در قالب شعر ببینید،
زبان زنانگیِ اصیل را کشف کنید،
و روشنفکریِ بی‌آلایش را تجربه نمایید!
اخوان ثالث
رهبر معظم انقلاب در یکی از دیدارهای خود، به جایگاه ادبی مهدی اخوان ثالث و سابقه دوستی‌شان با اخوان ثالث اشاره کرده اند:
"شعر اخوان، شعر بسیار برجسته‌ای بود. در شعر نو، دو سه نفر بودند که شعرهایشان را بسیار می‌پسندیدم که یکی از آنها اخوان بود… اخوان با من دوست بود. در دوران ریاست جمهوری ارتباطی داشتیم و پس از بازگشتش از اروپا نیز نامه‌ای برایم نوشت و شعری سرود که پس از آن درگذشت."
رهبر انقلاب اخوان را "بهترین شاعر نیمایی زمان خود" می‌دانند و در مورد او اینگونه می‌گویند: "از همه اقرانش قوی‌تر، مسلط‌تر و با لفظ و معنای شسته‌رفته‌تری شعر می‌گفت… اگرچه نیما شروع‌کننده این راه بود، اما به نظر من اخوان و چند تن دیگر از او پخته‌تر و برجسته‌تر شعر می‌گفتند، هرچند صفای نیما را نداشتند."
5- داستان و رمان
رهبری نه‌تنها به کتاب‌های دینی، فلسفی و تاریخی علاقه‌مندند، بلکه پیگیری مستمر ایشان در حوزه‌ی ادبیات، به‌ویژه داستان و رمان، قابل‌توجه است. این علاقه تنها محدود به دوران جوانی نبوده و تا امروز ادامه دارد، به‌طوری‌که نه‌تنها آثار منتشرشده در ایران را دنبال می‌کنند، بلکه با ادبیات و رمان‌های روز دنیا نیز آشنا هستند و حتی کتابهایی را که هنوز به فارسی ترجمه نشده‌اند، به زبان‌های عربی یا انگلیسی مطالعه می‌کنند. ایشان در این‌باره می‌فرمایند: «خلاصه‌ی انگلیسی کتاب‌های جین اوستین، از جمله همین کتاب "غرور و تعصب" را من خوانده‌ام».
آیت‌الله خامنه‌ای بارها به مطالعه‌ی عمیق رمان‌های معروف جهانی و آشنایی با نویسندگان برجسته اشاره کرده‌اند و در این زمینه می‌فرمایند: «من در مقوله‌های سینمایی و هنرهای تجسمی و تصویری و امثال اینها ورود ندارم؛ یعنی یک مستمع عامی هستم، اما در مورد شعر و رمان نه، آدم عامی نیستم. از این آثاری که وجود دارد، زیاد خوانده‌ام.» ایشان این تسلط را حاصل سال‌ها مطالعه می‌دانند و تأکید می‌کنند: «من در اثر کثرت برخورد با رمان‌های گوناگون می‌توانم نظر بدهم... شاید هزاران قصه از بهترین نویسندگان دنیا خوانده‌ام.» این نشان‌دهنده‌ی پیگیری مستمر و شناخت ایشان از ادبیات داستانی جهان در طول دهه‌هاست.
در ادامه با 5 رمانی که رهبری خوانده اند و توصیه کرده اند بیشتر آشنا می‌شویم.
رمان هایی که رهبری که خوانده‌اند
1. ریشه ها
ریشه ها؛ روایتی فراموش‌نشدنی از مقاومت انسان
الکس هیلی در شاهکار خود، «ریشه ها»، داستان کونتا کینته و شش نسل پس از او را روایت می‌کند. این رمان تنها تاریخ یک خانواده نیست، بلکه تصویری زنده از فرهنگ غنی آفریقایی‌هاست که در چنگال برده‌داری تا مرز نابودی رفت.
چرا این رمان منحصربه‌فرد است؟
- اولین روایت جامع از تبارشناسی سیاه‌پوستان آمریکا
- ترسیم چهره‌های متنوع: از بردگان تا معماران و نویسندگان
- فراتر از نژاد: درس‌هایی جهانی درباره مقاومت و امید
رهبری در یکی از سخنرانی‌های خود، با اشاره به ماجرای شکل‌گیری آمریکا، توضیحاتی در مورد ربودن و اسیرکردن سیاه‌پوست‌ها می‌دهند و در ادامه صحبت خود، به کتاب ریشه ها اشاره می‌کنند: "این کتاب ریشه‌ها کتاب مغتنمی است برای نشان‌دادن گوشه‌ای از این فجایع"
"ریشه ها" فقط یک کتاب نیست؛ سفری است به ژرفای تاریخ، تا اثبات کند انسان حتی در سخت‌ترین شرایط، می‌تواند ریشه‌دار بماند و رشد کند.
پیشنهاد می‌کنیم بخوانید، اگر به دنبال:
- تاریخی زنده و پراحساس
- داستانی از مبارزه و بقا
و کتابی هستید که هرگز فراموش‌تان نمی‌کند!
2. بینوایان
بینوایان: شاهکاری که رهبر انقلاب آن را "معجزه ادبیات" می‌دانند
رهبر معظم انقلاب در تحلیلی کم‌نظیر درباره کتاب بینوایان شاهکار ویکتور هوگو می‌فرمایند:
«به نظر من بینوایان ویکتور هوگو برترین رمانی است که در طول تاریخ نوشته شده است. من همه‌ی رمان‌های طول تاریخ را نخوانده‌ام، شکی در این نیست، اما من مقدار زیادی رمان خوانده‌ام که مربوط به حوادث قرن‌های گوناگون هم هست. بعضی رمان‌های خیلی قدیمی را هم خوانده‌ام. مثلاً فرض کنید کمدی الهی را خوانده‌ام. امیرارسلان هم خوانده‌ام. الف لیله و هزار و یک شب را هم خوانده‌ام. وقتی نگاه می‌کنم به این رمانی که ویکتور هوگو نوشته، می‌بینم این چیزی است که اصلاً امکان ندارد هیچ کس بتواند بهتر از این بنویسد یا نوشته باشد و معروف نباشد و مثل منی که در عالم رمان بوده‌ام، این را ندیده باشم یا اسمش را نشنیده باشم...»
«من می‌گویم بینوایان یک معجزه است در عالم رمان‌نویسی، در عالم کتاب‌نویسی. واقعاً یک معجزه است ... من به همه‌ی جوان‌ها توصیه می‌کنم، نه حالا که دارم با شما صحبت می‌کنم، بارها این را گفته‌ام. زمانی که جوان‌ها زیاد دور و بر من می‌آمدند قبل از انقلاب، بارها این را گفته‌ام که بروید یک دور حتماً بینوایان را بخوانید. این بینوایان کتاب جامعه‌شناسی است، کتاب تاریخی است، کتاب انتقادی است، کتاب الهی است، کتاب محبت و عاطفه و عشق است.»
«به اعتقاد من، ویکتور هوگو بهترین صحنه‌ها را در بیان حرف‌های خودش تصویر کرده است. ویکتور هوگو یک حکیم است. ویکتور هوگو یک نویسنده‌ی معمولی نیست. واقعاً به همان معنایی که ما مسلمانان «حکیم» را استعمال می‌کنیم و به‌کار می‌بریم، یک حکیم است و بهترین حرف‌هایش را در «بینوایان» زده است. «بینوایان» هم یک کتاب حکمت است و به اعتقاد من، همه باید «بینوایان» را بخوانند.»
این تحلیل حکیمانه از بینوایان، نشان‌دهنده‌ی نگاه عمیق ایشان به ادبیات جهانی است که در عین حفظ اصالت‌های فرهنگی، از دریافت‌های ارزشمند آثار برجسته‌ی بشری غافل نیستند. همچنین جای هیچ‌گونه توضیحی از کتاب بینوایان باقی نمی‌گذارد. اگر حوصله داستان بلندی مثل بینوایان را دارید، خودتان آن را بخوانید و قضاوت کنید!
3. جان شیفته
رهبر انقلاب اسلامی در دیدار دست‌اندرکاران هفته کتاب در سال 1375 با اشاره به ارزش والای کتاب جان شیفته فرمودند: «قیمت این کتاب "جان شیفته" رومن رولان به مراتب از این بیشتر است؛ هم تاریخ است، هم ادبیات است، هم اخلاق است، هم هنر است؛ این کتاب همه چیز است، این کتاب را من سال‌ها پیش خوانده‌ام...»
رمان چهارجلدی «جان شیفته» روایت زندگی آنت ریوی‌یر، زنی پیشرو در فرانسه اوایل قرن بیستم است که با پنجه درافکندن به پیش‌داوری‌های جامعه، راه زندگی مستقل خود را می‌گشاید. داستان با شیفتگی 24 ساله آنت به پدرش و مرگ او آغاز می‌شود، سپس به کشف خواهر ناتنی و تجربه عشق مادرانه می‌رسد. در جلدهای بعدی، زندگی آنت و پسرش مارک با حوادث تاریخی فرانسه درهم می‌آمیزد.
ویژگی‌های منحصر به فرد اثر:
- ترسیم فرانسه در آستانه تحولات اجتماعی قرن بیستم
- تصویرپردازی روانکاوانه از شخصیت‌های داستان
- تلفیق سرنوشت فردی و تحولات تاریخی
- ترجمه روان محمود اعتمادزاده (م.ا. به‌آذین)
4. خوشه های خشم
رمان «خوشه‌های خشم» اثر جان اشتاین بک (برنده جایزه پولیتزر) روایتگر مهاجرت اجباری خانواده‌ی فقیر «جود» از اوکلاهاما به کالیفرنیا در دوران رکود بزرگ دهه‌ی 1930 است. این شاهکار ادبیات آمریکا، با نگاهی واقع‌گرایانه و انسانی، مبارزه‌ی کشاورزان مستضعف در برابر نظام سرمایه‌داری ظالمانه و بی‌عدالتی‌های اجتماعی را به تصویر می‌کشد.
رهبر انقلاب در سال 1375 با اشاره به این اثر فرمودند: «همین کتاب معروف "خوشه‌های خشم" اثر "جان اشتاین‌بک" را بخوانید و ببینید راجع به وضع چپ‌ها و برخورد سردمداران مرکز به اصطلاح دمکراسی با آنها چه نوشته است!... اگر امروز مجموعه‌ای در آمریکا پیدا شود که بگوید "آمریکا باید تجزیه گردد"، چگونه با آن رفتار می‌کنند.»
این رمان با ترکیب تراژدی و امید، تصویری ماندگار از مقاومت در برابر ظلم و تاب‌آوری انسان‌ها در سخت‌ترین شرایط ارائه می‌دهد.
5. آمریکایی
رمان «آمریکایی» نوشته هاوارد فاست (نویسنده چپ‌گرای آمریکایی) زندگینامه داستانی «جان پیتر آلتگلد»، قاضی و سیاستمدار عدالت‌خواه آمریکایی را روایت می‌کند که مبارزات کارگری و مکانیسم‌های قدرت در آمریکای اواخر قرن نوزدهم را افشا می‌نماید.
مقام معظم رهبری در سال 1377 در توصیف این اثر فرمودند: «این کتاب از هاوارد فاوست است... شرح حال شخصی است که پدر و مادرش از اروپای شرقی به آمریکا مهاجرت کردند... مراحل رشد و پیشرفت و قاضی شدن و وارد مبارزات انتخاباتی شدن این فرد را شرح داده... آدم وقتی این کتاب را می‌خواند، واقعاً می‌فهمد که انتخابات یعنی چه!»
این رمان که بر اساس زندگی واقعی نوشته شده، به خوبی تضاد میان ظاهر دموکراتیک و باطن سرمایه‌دارانه نظام سیاسی آمریکا را آشکار می‌سازد.
6- کودک و نوجوان
رهبر انقلاب، عنایت ویژه‌ای به کتاب های کودک و نوجوان دارند. ایشان در گفتگوی خود پس از بازدید نمایشگاه کتاب در سال 1403، با تأکید بر اهمیت تولید کتاب‌های کودک و نوجوان متناسب با فرهنگ اسلامی-ایرانی اینگونه فرمودند: «باید تا آنجا که امکان دارد در زمینه تولید کتاب‌های کودکان و نوجوانان هماهنگ با فرهنگ خودمان تلاش شود تا از کتاب‌های بیگانه بی‌نیاز شویم.»
ایشان همچنین خطاب به مسئولان و ناشران افزودند: «برای جذب کودکان و نوجوانان، هرچه می‌توانید از لحاظ کمیت و کیفیت کار کنید.»
این تأکیدات نشان‌دهنده توجه ویژه مقام معظم رهبری به تقویت هویت فرهنگی نسل آینده از طریق تولید آثار ادبی غنی و جذاب است.
توجه به کتاب در سنین کودکی و نوجوانی از جمله موضوعات مورد تأکید رهبر انقلاب است.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تأکید بر نقش محوری «کتابخوانی» و «تربیت کودک» به عنوان دو عامل بنیادین در پیشرفت آینده‌ی ملت، فرموده‌اند: «قصّه‌گویی، هنر بسیار خوبی است. قصّه‌های خوب، سازنده‌ی شخصیت کودک است. همان قصّه‌های قدیمی را که ما از مادر خودمان، از مادربزرگ و یا از پیرزن دیگری در کودکی شنیده‌ایم، امروز که مرور می‌کنیم، می‌بینیم در آنها چقدر حکمت وجود دارد! انسان، بعضی از خصال و تفکّرات خودش را که ریشه‌یابی می‌کند، به این قصّه‌ها می‌رسد. قصّه مقوله‌ی خیلی مهمّی است؛ منتها قصّه‌های خوب.»
این بیانات گویای نگاه راهبردی ایشان به تولید آثار فرهنگی و ادبی مبتنی بر ارزش‌های دینی برای کودکان و نوجوانان است، به‌گونه‌ای که ایشان داستان‌سرایی را نه‌تنها یک روش تربیتی مؤثر، بلکه عاملی برای شکل‌دهی به هویت و اندیشه‌ی نسل آینده می‌دانند. از این رو، تأکید بر خلق قصه‌های غنی و آموزنده، ضرورتی انکارناپذیر در عرصه‌ی فرهنگ و ادبیات کودک محسوب می‌شود.
در ادامه با 4 کتاب توصیه شده رهبری برای کودکان و نوجوانان آشنا می‌شویم.
1. قصه های خوب برای بچه های خوب
کتابی که رهبر انقلاب خودش را مدیون نویسنده آن می داند!
رهبر انقلاب در دیدار با نخبگان یزد در سال 1386، در مورد مهدی آذر یزدی و کتاب قصه های خوب برای بچه های خوب اینگونه گفتند:
«…من خودم را از جهت رسیدگی به فرزندانم، بخشی مدیون این مرد و کتاب این مرد می دانم. آن وقتی که کتاب ایشان درآمد، اول هم به نظرم دو جلد، سه جلد… من رفتم تورق کردم… نگاه کردم دیدم از جهات متعددی، از دو سه جهت همان چیزی است که من دنبالش می گردم… من رفتم تهیه کردم و برای فرزندانم خریدم. نه فقط فرزندان بلکه در سطح شعاع ارتباطات فامیلی و دوستانه، هرجا دستم رسید و فرزندی داشتند که مناسب بود با این قضیه، این کتاب ایشان را معرفی می کردم. ایشان یک خلائی را در یک برهه از زمان برای زنجیره طولانی فرهنگی این کشور پر کردند.»
مجموعه هشت جلدی قصه های خوب برای بچه های خوب، از پرفروش ترین کتاب های کودک و نوجوان است که در نشر امیرکبیر به چاپ رسیده. این مجموعه که بازنویسی متون کهن ایرانی است، بهترین پیشنهاد برای آشنایی کودکان و نوجوانان با فرهنگ ایرانی و اسلامی است.
2. تن تن و سندباد
«کتاب تن‌تن و سندباد»؛ روایتی استراتژیک از تهاجم فرهنگی در قالب ادبیات نوجوان
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در یادداشتی کوتاه بر کتاب «تن تن و سندباد» که در سال 1373 به نگارش درآمده نوشته‌اند: «من هم همین قصّه را همیشه تعریف می‌کردم! حیف که خیلی‌ها آن را باور نداشتند. حالا خوب شد، شاهد از غیب رسید! راوی این حکایت که خود همه چیز را به چشم خود دیده، حکایت تن تن و سندباد را چاپ کرده است. حالا دیگر کار من آسان شد! همین بس است که نسخه‌ی این کتاب را به همه‌ی بچه‌ها بدهم.»
تن تن و سندباد نوشته محمد میرکیانی، نویسنده معروف کودک و نوجوان کشورمان، داستانی جذاب و خواندنی برای نوجوانان است. داستانی که ماهیت حقیقی کشورهای استعماری را به خوبی برای نوجوانان توضیح می دهد.
کتاب تن تن و سندباد اثری پیشرو و نمادین در ادبیات نوجوان محسوب می‌شود که با رویکردی تحلیلی، پدیده‌ی نوظهور تهاجم فرهنگی غرب به شرق را در قالب داستانی استعاری بازتاب داده است. نگاه ژرف‌نگر نویسنده به این مسئله — که در اوایل دههٔ 70 برای بسیاری از سیاست‌گذاران و حتی روشنفکران ناملموس بود — از این اثر شاهدی بر بصیرت ادبی و اجتماعی می‌سازد. جالب اینکه این کتاب همزمان با تأکیدات رهبر انقلاب بر خطر تهاجم فرهنگی خلق شد، در حالی که در آن مقطع، درک این مفهوم برای طیف وسیعی از نخبگان نیز دشوار به نظر می‌رسید.
3. خاکسپاری دوم بانوی مرگ
کتاب «خاکسپاری دوم بانوی مرگ» اثر نیما اکبرخانی، رمانی جذاب در ژانر امنیتی است که ماجرای تقابل دو نیروی اطلاعاتی ایران و اسرائیل را روایت می‌کند.
داستان حول محور مجتبی میثمی، مردی گمنام که از نوجوانی در دفاع مقدس حضور داشته و اکنون در عملیات‌های برون‌مرزی فعالیت می‌کند، و راشل هرتزوگ، افسر ارشد موساد که به دنبال این مأمور ناشناس ایرانی است، می‌چرخد.
اکبرخانی با مهارت، روایتی سه‌نسلی از مقاومت ایرانی‌ها را از دوران جنگ تحمیلی تا جنگ سوریه به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد چگونه این نبرد طولانی‌مدت، ابعاد و شکل‌های مختلفی به خود گرفته است. شخصیت‌پردازی عمیق، فضاسازی دقیق و تعلیق‌های حساب‌شده، این اثر را به داستانی خواندنی تبدیل کرده که هم جنبه‌های تاریخی دارد و هم مسائل امنیتی روز غرب آسیا را منعکس می‌کند.
این کتاب که مناسب نوجوانان و بزرگسالان است، نه‌تنها یک ماجرای جاسوسی پرکشش ارائه می‌دهد، بلکه به موضوع مهم حفظ هویت و مقاومت در برابر تهاجم فرهنگی و امنیتی دشمن نیز می‌پردازد و خواننده را با چالش‌های پیچیده‌ای که نیروهای اطلاعاتی کشور با آن روبرو هستند، آشنا می‌سازد.
خاکسپاری دوم بانوی مرگ، از جمله تازه‌ترین کتابهایی است که رهبر انقلاب برای آن تقریظ نوشته‌اند.
4. سرگذشت استعمار
مجموعه «سرگذشت استعمار» به دو صورت پانزده جلدی و سه جلدی، در دسترس نوجوانان کنجکاو قرار گرفته است. این اثر خواندنی به قلم مهدی میرکیایی، حقایق تاریخی پنهان‌مانده از استعمار غرب را با زبانی ساده و روایتی جذاب بازگو می‌کند.
مجموعه حاضر نشان می‌دهد چگونه کشورهای اروپایی پس از انقلاب صنعتی، به جای تجارت عادلانه، به غارت منابع کشورهای دیگر پرداختند - از معادن طلای آمریکا تا کشتزارهای هند و ثروت‌های خاورمیانه - و با به بردگی کشیدن مردم آفریقا، پایه‌های ثروت خود را بنا نهادند.
مقام معظم رهبری در سال 1401 در دیدار خود با نخبگان، با تأکید بر اهمیت این کتاب، خاطرنشان کردند: «من اخیراً کتابی دیدم که یکی از همین نویسندگان خودمان ــ که من از نزدیک با ایشان آشنایی ندارم ــ نوشته، به نام «سرگذشت استعمار»؛ پانزده شانزده جلد کتاب 120، 150 صفحه‌ای است که تشریح می‌کند استعمار چگونه در قاره آمریکا و در قاره آسیا توانست ثروت‌های اینها را از بین ببرد و خودش را ثروتمند کند. کشور انگلیس ثروتمند نبود، فرانسه ثروتمند نبود، کشورهای اروپایی ثروتمند نبودند؛ اینها ثروت کشورهای دیگر را گرفتند.»
این کتاب برای نوجوانانی که می‌خواهند تاریخ را بدون تحریف و از زاویه‌ای متفاوت بخوانند، منبعی ارزشمند محسوب می‌شود.
کتابفروشی‌های اینترنتی و نقش آنها در ترویج فرهنگ کتابخوانی
در عصر دیجیتال، کتابفروشی‌های اینترنتی می‌توانند با ارائه کتاب‌های متنوع، تخفیف‌های جذاب و خدمات سریع، نقش مهمی در دسترسی آسان مردم به کتاب ایفا کنند. یک فروشگاه اینترنتی کتاب می‌تواند با معرفی کتاب‌های پیشنهادی بر اساس سلیقه مشتریان و برگزاری کمپین‌های کتابخوانی، گام مؤثری در ترویج فرهنگ مطالعه بردارد.
نتیجه‌گیری
کتاب، دریچه‌ای به سوی جهان دانش و معرفت است و کتابخوانی، سرمایه‌ای بی‌پایان برای رشد فردی و اجتماعی. با الهام از اندیشه‌های مقام معظم رهبری، باید بیش از پیش به ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی بپردازیم. فروشگاه‌های اینترنتی کتاب نیز می‌توانند با ارائه خدمات بهتر و معرفی آثار فاخر، در این مسیر یاری‌رسان باشند.
پیشنهاد می‌کنیم همین امروز یک کتاب خوب انتخاب کنید و مطالعه را به بخشی از برنامه روزانه خود تبدیل نمایید!
در این مقاله، گوشه‌ای از نظرات رهبر انقلاب درباره کتابخوانی را بیان کردیم و در این میان، به معرفی کتابهایی که ایشان خوانده بودند و توصیه کرده بودند، پرداختیم؛ کتابهایی از بهترین نویسندگان ایران و جهان و در موضوعات مختلف دینی، ادبی، تاریخی، دفاع مقدس و کودک و نوجوان.
منابع
برای مطالعه و آگاهی بیشتر از نظرات رهبر انقلاب درباره کتاب و کتابخوانی، می‌توانید این کتاب‌ها و منابع را تهیه و مطالعه کنید:
- کتاب کتاب، چاپ شده در انتشارات کتاب فردا
- من و کتاب از نشر سوره مهر
- درآمدی بر اندیشه فرهنگی آیت الله خامنه ای از مهدی جمشیدی
- منظومه فکری حضرت آیت الله العظمی خامنه ای (نظام بینشی، منشی و کنشی) نوشته شده زیر نظر عبدالحسین خسروپناه
- پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت الله خامنه ای
همین حالا با کد تخفیف: blog1، کتاب های معرفی شده در وبلاگ پاتوق کتاب را سفارش داده و از تخفیف ویژه برخوردار شوید!
به قلم "احمد کفیل الناس"
۷ روز ضمانت بازگشت وجه
ضمانت اصالت کالا
۷ روز هفته ۲۴ ساعته
امکان پرداخت در محل
امکان تحویل در محل
ثبت دیدگاه
دیدگاه کاربران