معرفی کتاب صلحی که همه‌ی صلح‌ها را بر باد داد: سقوط امپراتوری عثمانی و ایجاد خاورمیانه مدرن

کتاب "صلحی که همه‌ی صلح‌ها را بر باد داد" به قلم "دیوید فرامکین"، کاوشی عمیق در وقایعی است که منجر به سقوط امپراتوری عثمانی و ایجاد خاورمیانه جدید و مدرن شد. این اثر، شرح کاملی از چگونگی تصمیمات اتخاذشده توسط قدرت‌های اروپایی در طول جنگ جهانی اول و پس از آن را در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد و سوال اصلی آن است که  چگونه این حادثه، چشم انداز سیاسی منطقه‌ای امروز را تغییر داده است؟

امپراطوری عثمانی، یک امپراتوری درهم شکسته

امپراتوری عثمانی که در دوره‌ی خود یک امپراطوری بسیار قدرتمند و گسترده بود، تا زمان شروع جنگ جهانی اول، مدت‌ها بود که در حال حرکت به سوی زوال و نابودی بود. این امپراتوری که با عنوان "مرد بیمار اروپا" نیز شناخته می‌شد، بسیاری از قلمرو و نفوذ خود را تا جنگ جهانی اول از دست داده بود، اما همچنان مناطق وسیعی از جمله بخش زیادی از خاورمیانه را تحت کنترل داشت. شروع جنگ، فرصتی را برای قدرت های اروپایی، به‌ویژه بریتانیا و فرانسه فراهم کرد تا این امپراتوری را از بین ببرند و منافع خود را در منطقه تامین کنند.
فرامکین در کتاب صلحی که همه‌ی صلح‌ها را بر باد داد به‌خوبی توضیح می‌دهد که چگونه دخالت امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول، در کنار کشورهای آلمان و اتریش-مجارستان، سقوط آن را سرعت بخشید. با طولانی شدن جنگ، شکست امپراتوری عثمانی، مسئله‌ای اجتناب ناپذیر شد و منجر به امضای "معاهده سور" در سال 1920 شد که به طور رسمی این امپراتوری را منحل کرد و قلمروهای آن را بین فاتحان تقسیم نمود.

کنفرانس صلح پاریس و طراحی مجدد نقشه جهان

یکی از جنبه‌های کلیدی تحلیل فرامکین، بررسی کنفرانس صلح پاریس است، جایی که متفقین، یعنی گروه پیروز برای مذاکره درباره شرایط صلح و ترسیم مجدد نقشه جهان دور هم جمع شدند و تصمیمات اتخاذ شده در این کنفرانس پیامدهای گسترده‌ای به خصوص برای خاورمیانه داشت.
در این کنفرانس، بریتانیا و فرانسه توافق کردند که سرزمین‌های عثمانی سابق را بین خود تقسیم کنند و این منجر به توافق سایکس - پیکو شد. سایکس – پیکو یک معامله مخفی بود که حوزه نفوذ بریتانیا و فرانسه را در منطقه مشخص می‌کرد. فرامکین در کتاب صلحی که همه‌ی صلح‌ها را بر باد داد توضیح می‌دهد که چگونه این توافق و همچنین سایر تصمیمات گرفته شده در کنفرانس، با ایجاد مرزهای مصنوعی که واقعیت های قومی، مذهبی و فرهنگی را نادیده می‌گرفت، بذر درگیری های آینده در خاورمیانه را کاشت.

ترسیم خودسرانه مرزها بدون توجه به مسائل پیچیده اجتماعی و سیاسی منطقه، دولت های جدیدی مانند عراق، سوریه، لبنان و اردن را ایجاد کرد. این دولت‌های جدید اغلب شامل جمعیت‌های متنوع با تاریخ یا هویت مشترک کمی بودند که منجر به تنش‌ها و درگیری‌های داخلی شد که امروزه نیز این مسئله همچنان بر منطقه تأثیر می‌گذارد.

ایجاد خانه ملی برای یهودیان

شاید تا به حال نام بیانیه "بالفور" را شنیده باشید، بیانیه‌ای که توسط دولت بریتانیا در سال 1917 صادر شد و حمایت خود را از ایجاد «خانه ملی برای مردم یهود» در فلسطین اعلام کرد. این اعلامیه که در پس ماجرای جنگ جهانی اول اتفاق افتاد، یک عامل کلیدی در تأسیس نهایی اسرائیل بود، اما همچنین تنش‌های عمیقی را بین جمعیت یهودی و عرب در این منطقه ایجاد کرد. همراهی بیانیه بالفور و ترسیم مجدد نقشه توسط بریتانیا و فرانسه یکی از عمده دلایل ایجاد تنش در فلسطین شد و همین مسئله تاثیر ماندگار امپریالیسم اروپایی بر خاورمیانه را نشان می‌دهد؛ زیرا این تقسیمات و معاهده‌ها تنها برای حفظ منافع بریتانیا و فرانسه رخ داد. 

کتاب صلحی که همه‌ی صلح‌ها را بر باد داد نشان می‌دهد که چگونه قدرت‌های اروپایی مدل‌های حکومتی و دولتی خود را بر منطقه تحمیل کردند و بیشتر سنت‌ها، آداب و رسوم و ساختارهای سیاسی محلی را نادیده گرفتند. این تحمیل خارجی به بی‌ثباتی و درگیری در این منطقه کمک کرد که همچنان در قرن 20 و 21 خاورمیانه را درگیر تنش‌های مختلف نگه داشته است. اما آیا می‌توان همه چیز را تنها گردن قدرت‌های بزرگ انداخت؟

نقش رهبران محلی در بی‌ثباتی و ترسیم نقشه جدید

فرامکین در کتاب‌هایش، عموما سعی دارد تمام جوانب را در نظر بگیرد. او تنها قدرت‌های اروپایی را مقصر نمی‌داند؛ بلکه نقش رهبران و جنبش‌های محلی نیز بسیار پر رنگ بود. فرامکین به بررسی نقش جنبش‌های محلی می‌پردازد که چگونه با تصمیمات خود این ترسیم نقشه جدید را امکان‌پذیر ساختند. همچنین در مورد شخصیت‌ها، بینش‌ها و منافع آن در ایجاد این مسئله بحث می‌کند. این افراد از سیاست‌مداران اروپایی تا رهبران عثمانی و ملی‌گرایان عرب را شامل می‌شود. 
تاریخ خاورمیانه یک داستان ساده از سلطه خارجی نیست، بلکه تعامل پیچیده ای از عوامل منطقه‌ای و جهانی است.

ترسیم نقشه جهان هم‌چنان ادامه دارد

مرزهای ترسیم شده توسط قدرت‌های اروپایی تا حد زیادی دست نخورده باقی مانده است و دولت‌هایی که پس از جنگ جهانی ایجاد شده‌اند، هنوز وجود دارند. تحلیل فرامکین در کتاب صلحی که همه‌ی صلح‌ها را بر باد داد به خوانندگان کمک می‌کند تا بفهمند که چگونه چالش‌های کنونی در خاورمیانه، از خشونت فرقه‌ای گرفته تا استبداد سیاسی، ریشه در وقایع یک قرن پیش دارد. این کتاب نشان می‌دهد که بسیاری از مشکلات منطقه صرفاً نتیجه مسائل معاصر نیستند، بلکه عمیقاً با نحوه ایجاد خاورمیانه مدرن مرتبط هستند.

صلحی که همه‌ی صلح‌ها را بر باد داد، کتابی است برای همه‌ی آنان‌که در خاورمیانه چشم به جهان گشوده‌اند.
صلحی که همه‌ی صلح ‌ها را بر باد داد، بسیار بیشتر از یک گزارش تاریخی است. این کتاب دریچه‌ای است که از طریق آن می‌توانیم خاورمیانه‌ی معاصر را مشاهده کنیم. بررسی دقیق فرامکین از سقوط امپراتوری عثمانی و ایجاد خاورمیانه مدرن، مسائل عمیقی را برای ما آشکار می‌کند. مسائلی که همچنان در منطقه تاثیرگذار هستند. این کتاب یادآوری آن است که چگونه تصمیمات چند فرد قدرتمند در یک قرن پیش، پیامدهای ماندگاری برای میلیون ها نفر داشته است.
خواندن کتاب صلحی که همه‌ی صلح‌ها را بر باد داد به ما نشان می‌دهد که تاریخ چه نقش عظیمی در شکل‌گیری امروز ما دارد، این کتاب به ما یادآوری می‌کند که گذشته هرگز واقعا گذشته نیست. کتاب صلحی که همه‌ی صلح‌ها را بر باد داد گواهی قدرتمندی است بر تأثیر ماندگار تاریخ بر جهانی که امروز در آن زندگی می‌کنیم.
این کتاب برای همه کسانی است که به دنبال درک تاریخ پیچیده خاورمیانه و منشأ درگیری‌های کنونی در آن هستند. خواندن این کتاب به همه دوست داران تاریخ، سیاست، حقیقت و شفافیت بسیار توصیه می‌شود.

به قلم "مهدیه فرجی"