معروف ترین کتاب های دفاع مقدس
برای ما ایرانیان، 31 شهریور نه تنها یادآور شروع درس و مدرسه که یادآور خاطره تلخ شروع دوران هشت ساله جنگ تحمیلی است، جنگی که در خود اتفاقات و خاطرههای بسیاری دارد و سالهاست نویسندگان کشور در حال ثبت و انتشار آن خاطرهها هستند، کتابهایی که از زندگی واقعی نوشته میشوند و دریچه جدیدی از اتفاقات و جنگ به مخاطب نشان میدهد و به رشد خواننده در هر زمینهای کمک میکند.
در طول سال بهانههای مخنلفی وجود دارد که مخاطبان را به کتابخوانی میکشاند، اما شاید یکی از مهمترین این بهانهها، هفته دفاع مقدس باشد، بهانهای که نشانگر ادای احترام به مقام شهداست و میتواند تأثیرات اثربخشی را در یادآوری بخشی از تاریخ کشور و تلاشهای شبانهروزی رزمندگان داشته باشد و نجربیات گذشته را به نسل آینده منتقل کند.
ما نیز در این فرسته و به بهانه هفته دفاع مقدس، سعی کردهایم 24 عنوان از معروفترین کتابهای دفاع مقدس را معرفی کنیم، کتابهایی که هر کدام بخشی از تاریخ این جنگ را از نگاه نویسندهشان مستند کردهاند.
بهترین و معروف ترین کتاب های دفاع مقدس
1- آب هرگز نمیمیرد
کتاب «آب هرگز نمیمیرد» خاطرات یکی از فرماندهان لشکر 32 انصارالحسین، میرزا محمد سلگی است که حمید حسام آن را به رشته تحریر درآورده است و میتوان آن را یکی از معروفترین کتابهای دفاع مقدس خواند. کتابی که محوریت آن بازگویی خاطرات میرزا محمد سلگی است، اما در کنار آن برای جامعیت روایت و تکمیل خاطرات وی، از روایت و خاطرات تعدادی از رزمندگان و فرماندهان لشگر همدان نیز بهره برده است. با چاپ این کتاب، طرحی نو در تاریخ شفاهی پدید آمد و راهنمای دیگر کتابهای تاریخ شفاهی شد. نویسنده از بدو تولد میرزا محمد سلگی آغاز میکند، از نوجوانیاش میگوید و به جوانی او میرسد که همزمان با انقلاب است و سرانجام به حضور در جبهه و اتفاقات آنجا می پردازد.
2- تنها گریه کن
کتاب «تنها گریه کن» روایت زندگی اشرفسادات منتظری مادر شهید محمد معماریان است به قلم اکرم اسلامی. این کتاب تصویری کوتاه و مختصر اما پرمعنا از یک عمر زندگی است، روایتی از کودکی تا دوران کهنسالی او. از زمانی که کودکیِ شاد خود را در خانه پدریاش میگذراند، تا ازدواج با همسرش و تولد فرزندشان، تا فعالیتهای او برای پیروزی انقلاب در قم و تهران، تا به جبهه فرستادن فرزندش، تا فعالیت شبانهروزی در پشتیبانی جبهه و در نهایت شهادت محمد، پسرش و روزهای بعد از آن. کتاب «تنها گریه کن» را میتوان یکی از معروفترین کتابهای دفاع مقدس به شمار آورد که از زبان یک مادر شهید نوشته شده است.
3- مربعهای قرمز
در کتاب «مربع های قرمز» خاطرات شفاهی حاج حسین یکتا از دوران کودکی تا پایان دفاع مقدس مرور می شود که زینب عرفانیان آن را نوشته است. حاج حسین یکتا که فرمانده قرارگاه فرهنگی خاتم الاوصیاء (ص) است در این کتاب از زندگیاش میگوید و از حضور در جبهههای جنگ. خواننده در این کتاب هم با اتفاقات جنگ روبرو میشود هم خانوادهای را میشناسد که حاج حسین را در دامان خود پروراند و راهی این مسیر کرد. در این کتاب که یکی از معروفترین کتابهای دفاع مقدس است، نویسنده به سراغ ناگفتههایی از سبک زندگی، عبادت، رفاقت و رشادت و دلاوری مردان جنگجو و سرسخت هشت سال دفاع مقدس رفته است، مردانی که نمونهشان این روزها کم پیدا میشود.
4- سرباز کوچک امام
در زمان جنگ رزمندگان سیزده ساله کم نداشتیم، آنجا که حتی حضرت امام نیز درباره یکی از آنان سخن گفتهاند، اما شاید تا قبل از نوشتن خاطرات مهدی طحانیان، این رزمندگان نوجوان در جامعه خیلی نشان داده نشده بودند. کتاب «سرباز کوچک امام» مجموعه خاطرات مهدی طحانیان اسیر 13 ساله جنگ ایران و عراق است، کتابی که بیش از 40 بار تجدید چاپ شده و از معروفترین کتابهای دفاع مقدس است. سرباز کوچک امام به بیان خاطرات ریز و درشت زندگی این اسیر پرداخته است، اتقاقاتی خواندنی و جذاب که در بسترهای متفاوتی روی میدهند و ذهن خواننده را با خود همراه میکند.
5- بابانظر
کتاب «بابانظر» که توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده، حاصل مصاحبههای شفاهی با سردار شهید محمدحسن نظرنژاد است که طی آن، خاطرات راوی پیرامون انقلاب و جنگ تحمیلی بیان میشود. کتاب بابانظر دریچه تازهای به برخی زوایای ناشناخته انقلاب و دفاع مقدس گشوده است که با گزارش و زبانی خواندنی از زندگی و مبارزات مردی بزرگ پرده بر میدارد و از این منظر یکی از مهمترین و معروفترین کتابهای دفاع مقدس است، روایت زندگی جانبازی 95 درصد که حضوری طولانی و مستمر در جبهههای جنگ داشت و در سال 75 به شهادت رسید.
6- جشن حنابندان
کتاب «جشن حنابندان» نوشته «محمدحسین قدمی» شامل دو گزارش از عملیات کربلای 5 و بیتالمقدس 4 در مناطق جنوب و غرب کشور است که انتشارات سوره مهر آن را منتشر کرده است. کتاب که برای اولین بار در سال 1368 منتشر شد، در قالب گزارش نوشته شده و نویسنده در جایگاه یک تماشاچی، تمام خاطرات و رخدادها و گفتوگوها را همچون یک دوربین فیلمبرداری ثبت کرده است. گزارش اول درباره عملیات کربلای 5 و بیتالمقدس 4 است که در مناطق جنوبی و غربی کشور رخ داد و بازه زمانی آن از آذرماه سال 1365 آغاز میشود و تا 9 بهمن ماه همان سال تداوم مییابد، گزارش دوم نیز درباره عملیات بیتالمقدس 4 به تاریخ اول آذرماه 1366 تا 13 فروردین سال 1367 است. کتاب جشن حنابندان نیز یکی از معروفترین کتابهای دفاع مقدس به شمار میرود.
7- دا: خاطرات سیده زهرا حسینی
کتاب «دا» روایت خاطرات سیده زهرا حسینی است در مورد جنگ ایران و عراق که به کوشش سیده اعظم حسینی نوشته شده و توسط انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است. نویسنده که خود یکی از کردهای استان ایلام است، با انتخاب این عنوان سعی کرده به موضوع مقاومت مادران ایرانی در طول جنگ ایران و عراق بپردازد، کتابی که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، مهمترین و تأثیرگذارترین و معروفترین کتابهای دفاع مقدس و خاطرات جنگ هشت ساله ایران و عراق محسوب میشود.
8- پایی که جا ماند
«پایی که جا ماند» کتابی است از انتشارات سوره مهر و یادداشتهای روزانه سید ناصر حسینیپور از زندانهای مخفی عراق. کتاب پایی که جا ماند یکی از شاخصترین آثاری است که شرح روزهای سخت اسارت در دست صدامیان و بعثیان عراقی را با روشی نو و اثرگذار پیش روی مخاطب قرار میدهد. مؤلف، این کتاب را از روی 23 برگهای یادداشتبرداری کرده است که آنها را در دوران اسارت مخفیانه روی کاغذهای سیگار نوشته بوده و در عصای خود پنهان کرده تا بهدست زندانبانها نیفتد و بالاخره توانسته آنها را با خود به ایران بیاورد.این کتاب نیز یکی از معروفترین کتابهای دفاع مقدس است.
9- در کمین گل سرخ
کتاب «در کمین گل سرخ» درباره شهید علی صیاد شیرازی یکی از فرماندهان ارتش است که پس از سالها مجاهدت در سالهای دهه هفتاد به دست نیروهای مجاهدین خلق ترور شد. کتاب در کمین گل سرخ روایتی از زندگی شهید است که از نخستین روزهای حضور وی در ارتش تا شهادت ایشان را شامل میشود و محسن مومنی شریف آن را با نوگرایی در شیوههای روایت و تلفیق ظریف اطلاعات، با بافتی داستانی و پرداخت شخصیتها، مجموعهای جذاب آفریده است. در این کتاب که از معروفترین کتابهای دفاع مقدس است، روایت نویسنده از شهید مبتنی بر ساعتها گفتوگو و تحقیق و استفاده از منابع مکتوب است، روایاتی که این فرمانده شهید را بیش از پیش به خواننده میشناساند.
10- فرنگیس
کتاب «فرنگیس» روایت خاطرات زنی شجاع است که در مقام دفاع توانست سرباز دشمن را اسیر کند و نیروی دشمن را به خاک و خون بکشاند. این کتاب که اثر برگزیده جایزه کتاب سال دفاع مقدس و از معروفترین کتابهای دفاع مقدس نیز است، نوشته مهناز فتاحی است و انتشارات سوره مهر آن را منتشر کرده است. فرنگیس با بقیه داستانها و خاطرات جنگ متفاوت است، زیرا شخصیت اصلی و قهرمان آن یک زن است و این موضوع جذابیت آن را دوچندان میکند.
11- نورالدین پسر ایران
«نور الدین پسر ایران» روایت نورالدین عافی از عملیات بدر، عملیات والفجر هشت و عملیات کربلای 4 است. این کتاب که در هجده فصل و توسط معصومه سپهری نوشته شده و انتشارات سوره مهر آن را منتشر کرده، با بیان روان و سلیس، با صداقت و پرهیز از هرنوع مقدسنمایی و تطهیر وقایع، مواجهه راوی با زندگی را پیش روی مخاطب میگذارد و با بیان دقیق برخی حوادث جبههها و نمایش وضعیت جامعه آن زمان، تصویری واقعی را به خواننده نشان میدهد. کتاب نورالدین پسر ایران نیز یکی از معروفترین کتابهای دفاع مقدس است.
12- خاکهای نرم کوشک
شهید برونسی برای بسیاری از خوانندگان کتابهای حوزه دفاع مقدس آشناست، شهیدی مشهدی و فرمانده تیپ 18 جواد الائمه که کتاب «خاکهای نرم کوشک» زندگی او از تولد تا زمان مرگش را روایت میکند و در قالب خاطراتی از خانواده و همرزمانش جمعآوری شده است. خاکهای نرم کوشک که یکی از معروفترین کتابهای دفاع مقدس و نوشته سعید عاکف است توسط انتشارات ملک اعظم منتشر شده و به عنوان پرتیراژترین کتاب دفاع مقدس شناخته شده است. کتابی به زبان عامیانه و ساده که رمز رستگاری شهید یعنی عبودیت و بندگی بیقید و شرط در مقابل حق و حقیقت را برای مخاطب به تصویر میکشد.
13- دختر شینا
کتاب «دختر شینا» داستانی بلند از زندگی قدم خیر محمدی و همسر شهیدشان است که بهناز ضرابیزاده آن را نوشته و انتشارات سوره مهر منتشر کرده است. نویسنده رمان دختر شینا با قلم بسیار روان و دلنشین به بیان داستان زندگی خانم محمدی و همسر شهیدشان (شهید حاج ستار همدانی) می پردازد. راوی از گفتن جزئیات هیچ ابایی ندارد و این پرداختن به جزئیات نه تنها از کیفیت کتاب نکاسته نشده و آن را حوصله سر بر نکرده، بلکه بر جذابیت آن نیز افزوده است. دختر شینا در مورد دفاع مقدس و جنبۀ خانوادگی آن یک کتاب کمنظیر است. اسم کتاب دختر شینا، برگرفته از لقب قهرمان داستان (خانم قدم خیر محمدی) در زمان کودکیشان می باشد. این کتاب نیز از معروفترین کتابهای دفاع مقدس به شمار میرود.
14- وقتی مهتاب گم شد
«وقتی مهتاب گم شد» شرح خاطرات علی خوش لفظ از جنگ ایران و عراق است که به همت حمید حسام تدوین شده است. کتاب ماجرای دگرگونی و تحول علی خوش لفظ در سنین نوجوانی و همزمان با انقلاب را روایت می کند که با اصرار فراوان به جبهه رفته است. علی خوش لفظ که اسمش را بخاطر نزدیکی تولدش با ولیعهد پهلوی، جمشید گذاشتهاند، سالها بعد در سنین نوجوانی و همزمان با وقوع انقلاب اسلامی، دچار تحول و دگرگونی در اهداف و آرمانها میشود و این انقلاب درونی باعث میشود که او در اولین اعزام به جبهه نام خود را به علی خوش لفظ تغییر دهد و سرانجام زندگیاش هم تغییر کند. کتاب وقتی مهتاب گم شد نیز یکی از معروفترین کتابهای دفاع مقدس است.
15- حوض خون
تقریباً همه کتابهای دفاع مقدس که در حوزه خاطرات و زندگینامه نوشته شدهاند (تا هنگامی که من این متن را نوشتهام)، به زندگی اشخاص در برهههای مختلف زندگیشان میپردازند و محوریت کتابها، تنها یک نفر است که در اتفاقات مختلف عکسالعمل نشان دادهاند، اما اینکه بخواهیم خاطرات چندین و چند نفر را از یک مکان و در زمان مشخص بخوانیم، شاید تنها «حوض خون» چنین خصوصیتی را دارد، کتابی که بخش کمتر دیده شده جنگ را به تصویر میکشد و از زنانی میگوید که در رختشورخانه پشت جبههها، با ترس و اندوه و گاه یأس مبارزه کردهاند. «حوض خون» که توسط گروهی از نویسندگان تحقیق و گردآوری شده و انتشارات راهیار آن را منتشر شده، خاطرات 64 بانوی اندیمشکی را بیان میکند که در رختشورخانه بیمارستانی در اندیمشک مشغول هستند و جنگ را در عمیقترین لایههایش به مخاطب نشان میدهند و از این منظر یکی از معروفترین کتابهای دفاع مقدس به شمار میرود.
16- عصرهای کریسکان
تا کتاب «عصرهای کریسکان» را نخوانی نخواهی دانست کریسکان کجاست و همین عنوان خاص، مخاطب را بیشتر جذب میکند، اما کریسکان کجاست؟ منطقهای در کوههای کردستان عراق که مقر اصلی حزب دموکرات ایران بوده است و البته برای شناخت آن، بیشتر باید کتاب را خواند. «عصرهای کریسکان» خاطرات امیر سعید زاده (سعید سردشتی) آزاده کرد است که بیش از شش سال در زندانهای گروه کومله و دموکرات شکنجه شده و میتوان گفت تقریباً تنها زندانی نجاتیافته از زندان کریسکان است و باقی همبندیهایش همه بدون محاکمه اعدام شدهاند. این کتاب نیز یکی از خاصترین و معروفترین کتابهای دفاع مقدس است.
17- گلستان یازدهم
کتاب «گلستان یازدهم» خاطرات زهرا پناهی روا، همسر علی چیتسازیان از سرداران شهید استان همدان است که بهناز ضرابیزاده آن را به رشته تحریر درآورده و انتشارات سوره مهر آن را منتشر کرده است. کتاب که در 17 فصل تدوین شده، نشاندهنده ویژگیهای یک شهید است، اما بیش از آن میتوان در کتاب وضعیت خانوادههای شهرستانی در جنگ را دید. کتاب با فصلی از تولد فرزند این شهید شروع میشود و رفته رفته و با خواندن کتاب، فلشبکهایی به داستان زندگی شهید پیش از شهادت میزند. زبان کتاب صمیمی و روان است و همین باعث میشود تا کتاب برای خواننده جذابتر و خواندنیتر شود. کتاب گلستان یازدهم نیز یکی از معروفترین کتابهای دفاع مقدس است.
18- آن بیست و سه نفر
کتاب «آن بیست و سه نفر» را که به دست بگیرید و طرح جلد را ببینید، متوجه میشوید کتاب شامل خاطرات نوجوانان حاضر در جنگ است، اما تا کتاب را نخوانید نخواهید دانست کتاب خاطرات اسیری آنهاست، بیست و سه نوجوان ایرانی اسیر در عراق. «آن بیست و سه نفر» همانگونه که از عنوانش مشخص است، خاطرات 23 نوجوان است، نوجوانانی که همه بین 13 تا 17 سال سن داشتند و در اوج بحران و در یکی از بدترین اتفاقاتی که می تواند برای هر کشوری بیافتد اسیر شدهاند و در دست دشمن هستند، اما با صبوری آن روزها را تحمل کردهاند و تنها چیزی که داشتند شجاعت و پایمردی خودشان بود. «آن بیست و سه نفر» توسط یکی از همان نوجوانان، احمد یوسفزاده نوشته شده و انتشارات سوره مهر آن را چاپ و منتشر کرده است. این کتاب نیز یکی از معروفترین کتابهای دفاع مقدس است که از روی آن فیلمی به همین نام نیز ساخته شده است.
19- من زندهام
شاید بخواهید بدانید زنان ایرانی اسیر در عراق چگونه روزگار اسارت خود را گذراندهاند، برای دیدن پاسخ این سؤال بهترین کار، خواندن کتاب «من زندهام» نوشته معصومه آباد است، کسی که در 17 سالگی به اسارت گرفته شد و مدت 4 سال را در اسارت به سر برد. این کتاب تمامی سؤالاتی را که در مورد اسارت زنان توسط بعثیها دارید، پاسخگو است. «بنات الخمینی» عنوانی بود که سربازان صدام به چهار بانوی امدادگر ایرانی داده بودند. بعثیها اول که ماشینشان را محاصره میکنند، از خوشحالی پایکوبی میکنند و پشت بی سیم به فرماندهانشان اعلام میکنند که دختران خمینی را گرفتیم! بعدتر برخی دیگر از افسران بازجو به این بانوان غیرنظامی میگویند از نظر ما شما ژنرالهای ایرانی هستید! کتاب من زنده ام که در هشت فصل نوشته شده و از دوران کودکی و نوجوانی تا زمان اسارت در اردوگاه موصل و عنبر راوی را بیان میکند، توسط انتشارات سوره مهر منتشر شده است و بخشی از جنگ را روایت میکند که شاید حتی تصورش هم ممکن نباشد، چه رسد به تحمل چهار سالهاش. کتاب من زندهام چون از دید یک زن به جنگ نگاشته شده و حقایقی سخت را بیان میکند، یکی از معروفترین کتابهای دفاع مقدس است.
20- لشکر خوبان
«لشکر خوبان» گزارشی از جنگ است که از زبان رزمندهای از آذربایجان و عضو نیروهای اطلاعاتی که به بازخوانی گوشههایی ناگفته از تاریخ دفاع مقدس میپردازد. کتاب لشکر خوبان که توسط معصومه سپهری نوشته شده و راوی آن، مهدی قلی رضایی شخصیت نوجوان کتاب آنها را روایت میکند و البته از معروفترین کتابهای دفاع مقدس نیز است، اطلاعاتی جدید درباره لشکر عاشورا و نقش واحدهای اطلاعاتی در جبهه های هشت سال دفاع مقدس را بیان میکند. کتابی که رهبر انقلاب درباره آن گفتهاند: «کتاب پر است از اعجاب و عظمت ناگفته رزمندگان غواص و اطلاعات عملیات جنگ. در ایامی که این کتاب را میخواندم بارها و بارها متأثر شدم.» این کتاب نیز از کتابهای منتشر شده توسط انتشارات سوره مهر است.
21- نیمه پنهان ماه
مجموعه کتابهای «نیمه پنهان ماه» روایت فرماندهان دفاع مقدس از زبان همسرانشان است، شهدایی که هر کدام نقشی اساسی در جنگ داشتهاند. این مجموعه که تاکنون 35 جلد آن توسط نویسندگان مختف نوشته و منشتر شده و انتشارات روایت فتح آنها را چاپ کرده است. نیمه پنهان ماه در دسته خاطرات، زندگینامه و سفرنامه قرار میگیرند، با قطع پالتویی و خوشدست و با زبانی ساده و خودمانی نوشته شدهاند و فرماندهانی چون مصطفی چمران، مهدی و حمید باکری، اسماعیل دقایقی، نورعلی شوشتری، ابراهیم همت، مصطفی چمران، غلامرضا رهبر، یوسف کلاهدوز و شهیدانی دیگر را از زاویهای متفاوت به مخاطبان میشناسانند. این مجموعه کتاب نیز از معروفترین کتابهای دفاع مقدس هستند که خوانندگان بسیاری را پای خاطرات خود نشاندهاند.
22- از چیزی نمیترسیدم
نخستین اثر چاپ شده توسط انتشارات مکتب حاج قاسم، کتاب «از چیزی نمیترسیدم» است، کتابی خودنوشت از سردار قاسم سلیمانی است که به بیان خاطراتش میپردازد. کتاب شرح زندگی مردی از دلِ روستایی در کرمان است که چند دوره از زندگی ساده و گیرای خود را روایت و در خلال روایتها، شکلگیری شخصیت مردی را بیان میکند که از چوپانی به جایگاهی به بلندای وسعت آسمانها رسید.
روایتهای کتاب که از کودکی شهید آغاز و تا 22 سالگی او را به تصویر میکشد، با زبانی خودمانی نوشته شده و مخاطب را با خود همراه میکند، گاه گریه را میهمان چشم مخاطب میکند و گاه لبخند را به لب او میآورد، اما آنچه را که به خوبی میتوان با خواندن کتاب دریافت، احترام والدین و دعای آنهاست، چیزی که میتوان گفت دلیل اصلی چنین اوج گرفتن سردار شهید در زندگی شد. کتاب چون تنها کتاب دستنوشته شهید سلیمانی است، در میان مخاطبان جایگاه ویژهای دارد و از معروفترین کتابهای دفاع مقدس به شمار میرود.
23- سلام بر ابراهیم
مجموعه دوجلدی «سلام بر ابراهیم» روایت زندگی شهید ابراهیم هادی است، شهیدی که از بنیانگذاران گروه چریکی شهید اندرزگو در جبهه گیلان غرب و ستاره ورزش کشتی کشورمان است و به علت ویژگیهای اخلاقی و فرماندهی، شخصیت منحصر به فردی شناخته میشود. در این مجموعه که انتشارات شهید هادی آنها را منتشر کرده، افزون بر زندگینامهای مختصر، خاطراتی از دوستان و اعضای خانواده این شهید مفقودالاثر نیز وجود دارد و بیش از 100 مصاحبه با خانواده، یاران و دوستان آن شهید روایت شده و از آن خاطرات و حتی لابهلای حاشیهها میتوان شهید را شناخت. کتاب سلام بر ایراهیم نیز یکی از پرفروشترین و معروفترین کتابهای دفاع مقدس است.
24- من میترا نیستم
کتاب «من میترا نیستم» روایتی است از زندگی دختری نوجوان و انقلابی به نام زینب کمایی که در ابتدای دهه 60 و در حوادث تحرکان منافقین، توسط آنان شهید شده است. نوجوانی 14 ساله که از بچگی آرزوی شهادت داشت و در آخر به آرزوی خود میرسد. کتاب که توسط معصومه رامهرمزی نوشته شده و انتشارات آوای کتابپردازان آن را چاپ کرده است، زندگی فرزند ششم یک خانواده پرجمعیت آبادانی را روایت میکند که با شروع جنگ همچون دیگر خانوادههای جنگزده مجبور به ترک شهر شده و به شاهینشهر رفتند، شهری که فضای مذهبی و انقلابی ضعیفی دارد و همین دلیل باعث میشود زینب فعالیت فرهنگی خود را آغاز کند، اما منافقین این فعالیتها را برنمیتابند و او را به شهادت میرسانند. کتاب من میترا نیستم نیز یکی از معروفترین کتابهای دفاع مقدس به شمار میرود.
به قلم "طاهره راهی"
کتابهای معرفی شده در این مطلب را میتوانید با کد تخفیف: blog1 از سایت پاتوق کتاب تهیه کنید.
ثبت دیدگاه
دیدگاه کاربران