آشنایی با بهترین داستان های مذهبی و آیینی
نوشتن درباره معصومین مانند راه رفتن روی لبه یک تیغ باریک است و حفظ تعادل روی آن کاری دشوار. البته که سخت بودن آن به این معنا نیست که کسی نباید درباره این موضوعات بنویسد. همچنانکه بسیاری از نویسندگان بوده‌اند که در این سالها با قلم فرسایی در این موضوعات، توانسته‌اند کارهای درخور و شایسته‌ای را برای خوانندگان ارائه کنند، کتاب‌هایی با درون‌مایه مذهبی - آیینی که در قالب‌های مختلفی نوشته و منتشر شده‌اند. نویسندگانی که با کمک و استفاده از اصول داستان‌نویسی و بهره‌گیری از تاریخ اسلام می‌توانند در انتقال ارزش‌ها در میان نسل‌ها تأثیر بسزایی ایفا کنند و این امر، هدف مهم و اصلی ادبیات آیینی است.
ادبیات آیینی چیست؟
محمدعلی مجاهدی (پروانه) که خود از شاعران آیینی است، برای اولین بار اصطلاح ادبیات آیینی را در دو کتاب خود، «موعود در شعر فارسی و شکوه شعر عاشورایی» به ادبیات متعهدی که رنگ دینی، الهی و مذهبی دارد، اطلاق کرد، ادبیاتی که از اعتقادات و باورهای دینی و آرمان‌های مذهبی مردم و از بطن قرآن شکل گرفته و با احساسات، عواطف، زبان و فرم خاصی از باورهای دینی مردم درهم آمیخته است.
ادبیاتی که حماسه‌های بزرگی از والیت و امامت و نهضت را در خود جای داده، گاهی پرچم سرخ نهضت بزرگی چون عاشورا را به اهتزاز در می‌آورد و گاه صحبت از سکوت علی می‌کند، سکوتی به بلندای بلندترین فریاد عالم.
شعر و ادب آیینی به لحاظ محتوایی از چنان گستره دامنه داری برخوردار است که کمتر اثر منثور یا منظومی را می توان در عرصه زبان فارسی نشان داد که از نظر موضوعی در حیطه پهناور ادبیات آیینی قرار نداشته باشد.
ادبیات آیینی از نظر ساختار لفظی و نمای بیرونی و به کارگرفتن انواع سبک ها، شگردهای هنری و آرایه های لفظی و معنوی، تفاوتی با سایر ادبیات رایج در زبان فارسی ندارد و آنچه ادب آیینی را متمایز می سازد، شاکله معنوی و بار محتوایی آن است.
ادبیات آیینی سابقه دیرینی در تاریخ ادبیات فارسی دارد که نشان دهنده اهمیت موضوعات و مفاهیم آیینی نزد شاعران و سخن پردازان فارسی زبان است. در گذشته درون مایه ادبیات آیینی کهن بیشتر بر اسطوره ها، سنت ها و آداب ورسوم فرهنگی تأکید می کرد، اما از دوره اسلامی و به ویژه با روی کار آمدن حکومت های شیعی، رنگ و بوی مذهبی گرفت.
داستان مذهبی آیینی
کتابهای داستانی مذهبی - آیینی به دلیل داشتن قصه در کنار مضمون اصلی، توانسته‌اند مخاطب بسیاری را به خود جذب کنند، اگرچه نوشتن درباره این مضامین سخت و چون راه رفتن بر لبه باریک تیغ است، اما شاید به این همین گستردگی مخاطبان باشد که این روزها بسیاری از نویسندگان به سمت و سوی نوشتن این قبیل کتاب‌ها روی آورده و کتابهای بسیاری از این دست در قفسه بسیاری از کتاب‌فروشی‌ها به چشم می‌خورد. کتاب‌هایی با نثر ادبی متفاوت از سایر کتابهای داستانی که مخاطب را با خود همراه می‌کند و همراهی شور و شعور را به خوبی نشان می‌دهد.
بهترین داستان های مذهبی و آیینی
در این یادداشت سعی کرده‌ایم به معرفی 21 داستان مذهبی - آیینی بپردازیم که در این سالها از زاویه‌ای متفاوت به زندگی ائمه پرداخته‌اند.
1- کشتی پهلو گرفته
یکی از بهترین کتابهای داستانی مذهبی - آیینی میان مخاطبان، کتاب «کشتی پهلوگرفته» نوشته سید مهدی شجاعی است که در 160 صفحه توسط انتشارات نیستان چاپ و منتشر شده، روایت زندگی حضرت فاطمه زهرا (س) است که مصائب ایشان را از زبان اطرافیان بازگو می‌کند.
کتاب کشتی پهلو گرفته را که از پرتیراژترین کتابهای داستانی مذهبی - آیینی است، شاید بتوان آغازگر بخش نویی در ادبیات داستانی دانست، چرا که نشان داد ادبیات مدرن امروز، می‌تواند به خوبی مفاهیم دینی را بیان کند.
شجاعی در کشتی پهلو گرفته، ضمن مروری بر نقاط عطف حیات حضرت فاطمه زهرا (س)، روایت مصائب زندگی ایشان را از زبان اطرافیان حضرت فاطمه و خاندان اهل بیت بیان می‌کند.
کتاب در 14 فصل تشکیل یافته و راوی اول شخص در هر کدام از فصول، یکی از وابستگان حضرت فاطمه (س) هستند، نام فصل‌ها نیز از شخصیت‌های اطراف حضرت فاطمه(س) وام گرفته شده‌اند.
نویسنده در روایت داستان در مقام یک روضه‌خوان برمی‌آید و مخاطب را همراه با شرح وقایع، مهمان روضه حضرت زهرا (س) و اشک ریختن بر مصائبش می‌کند و از این منظر شاید بتوان این کتاب را مقتلی برای حضرت فاطمه عنوان کرد که به زبان فارسی نوشته شده است، یکی از معدود آثاری که در این حوزه نوشته شده و تاکنون رقیبی برای خود پیدا نکرد است.
در بخشی از کتاب کشتی پهلو گرفته می‌خوانیم:
«روزگار غریبی است دخترم! دنیا از آن غریب‌تر! این چه دنیایی است که دختر رسول خدا را در خویش تاب نمی‌آورد؟ این چه روزگاری است که «راز آفرینش زن» را در خود تحمل نمی‌کند؟ این چه عالمی است که دردانۀ خدا را از خویش می‌راند؟ روزگار غریبی است دخترم. دنیا از آن غریب‌تر.» در واقع می‌توان گفت این کتاب مرثیه‌ای است منثور از زبان و دلِ صاحبانِ عزای فاطمی که مخاطب خاصی نمی‌شناسد و همه افراد در هر سن و سالی می‌توانند پایش بنشینند و فیض برگیرند.
2- بهشت ارغوان
چندین و چند کتاب رمان درباره حضرت فاطمه نوشته شده که همگی توسط نویسندگان ایرانی نوشته شده‌اند، اما شاید تنها کتاب رمانی که در این سالها به زبان عربی نوشته و به زبان فارسی ترجمه شده، کتابی است با عنوان «و کانت صدّیقه» به قلم کمال السید، ادیب و نویسنده توانای عرب به زبان عربی که با عنوان «بهشت ارغوان» توسط سید ابوالقاسم حسینی (ژرفا)، نویسنده، مترجم و شاعر، ترجمه و در سال 1375 توسط انتشارات پارسایان برای اولین بار در ایران چاپ و منتشر شد، هرچند که کتاب در این سالها چاپ نشده و برای خواندن آن باید به سراغ کتاب‌خانه‌ها رفت، اما می‌توان کتاب «بهشت ارغوان» را نیز در کنار بهترین کتابهای داستانی مذهبی - آیینی به شمار آورد.
مخاطب دراین کتاب، نه آنچنان از حقایق تاریخی دور می‌ماند نه دور از داستان و خیال است و از خیال‌انگیزی تا حدی اندک و آن هم در حاشیۀ اثر بهره برده است.
«بهشت ارغوان» رمان گونه‌ای است که می‌کوشد تا در عرصه‌ای نوین، جنبه‌های انسانی شخصیت آن بهشتی بانوی زمینی را بازبشناساند. کتابی که در 40 فصل تنظیم شده و در پاورقی به برخی از منابع و عبارات عربی و... اشاره شده است.
در بخشی از کتاب بهشت ارغوان می‌خوانیم:
«همان‌سان که شمع‌ها در دل تاریکی می‌سوزند و قطره قطره آب می‌شوند و اشک‌های سوزان خویش را جاری می‌سازند، فاطمه می‌سوخت و ذرّه ذرّه رو به خاموشی می‌رفت. اکنون، فاطمه با سکوت فریاد می‌کرد. او همانند «مریم» روزۀ سکوت را برگزید. علی دریافته بود که هنگامۀ رحلت نزدیک است و خانه‌ای که با شاخه‌های نخل در «بقیع» برافراشته بود، اینک پناهگاه فاطمه است؛ خانۀ اندوه و رنج...»
3- نامیرا
یکی از مشهورترین و بهترین کتابهای داستانی مذهبی - آیینی میان مخاطبان، کتاب «نامیرا» نوشته صادق کرمیار است که در 336 صفحه و توسط انتشارات نیستان چاپ و منتشر شده، داستانی در وصف کوفه پیش از واقعه کربلاست. به گفته نویسنده روایت قصه کاملاً تخیلی است اما بر بستری از واقعیت و با شخصیت‌های واقعی بنا شده است.
نویسنده در رمان «نامیرا» با نگاهی نو به واقعه عاشورا پرداخته و به بیان تصمیم مردم کوفه برای دعوت از حسین بن علی (ع) و سپس تردیدها و عهدشکنی و عقب‌نشینی این مردم می‌پردازد.
کرمیار که در کتاب تأکید می‌کند انگیزه بسیاری از مردم کوفه از این دعوت منافع مادی و دنیوی بوده، با بیان روایتی از عبدالله بن عمیر که از شهدای واقعه عاشوراست، همین نکات مبهم رفتار مردم کوفه با امام زمانشان را بررسی و نقل می‌کند.
اگر به مطالعه داستانی با نگاهی نو و خواندن کتابی با پیش‌زمینه تاریخی و تحلیلی درباره واقعه عاشورا علاقه‌مندید، کتاب نامیرا را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
4- قاف
از مهمترین و بهترین کتابهای ادبیات داستانی مذهبی - آیینی می‌توان به کتاب «قاف، بازخوانی زندگی رسول اکرم» اشاره کرد که توسط یاسین حجازی در 1116 صفحه نوشته شده و انتشارات شهرستان ادب آن را منتشر کرده است.
این کتاب که از سه متن کهن به نام‌های تفسیر سورآبادی، سیرت رسول الله و شرف النبی است و از ولادت تا رحلت آخرین فرستاده الهی را برای خواننده روایت می‌کند، تصویری روایی و مبتنی بر مستندات تاریخی را برای خواننده به صورت خطی به تصویر می‌کشد.
متن به وجود صفحات زیاد کتاب، در عین سنگینی، شیرین و لذت‌بخش است و پیامبری را توصیف می‌کند که برای مخاطب کاملاً آشنا است.
«قاف، بازخوانی زندگی رسول اکرم» روایت‌های کوتاه دارد و مخاطب را با خود به دل تاریخ می‌برد. اگر کسی به مطالعه همزمان ادبیات و تاریخ علاقه‌مند باشد، این کتاب گزینه خوبی است.
در بخشی از کتاب «قاف، بازخوانی زندگی رسول اکرم» می‌خوانیم:
«افاقی افتاد که یک روز به مسجد دررفتم و دیدم که نماز می‌کرد و من بگذشتم… حلاوتی از از استماع آن به دل من درآمد. پاره‌ای برفتم. دیگر بار مرا هوس افتاد و بازگردیدم و پاره‌ای دیگر استماع قرآن بکردم و زیادت حلاوت آن در دل من کار کرد. بعد از آن با خود اندیشه کردم که من چرا به سخن دیگران اجتناب از این مردم کنم و سخنی بدین نکویی از وی نشنوم و به غورِ کار وی نرسم؟…»
5- ناقوس‌ها به صدا در می‌آیند
«ناقوس‌ها به صدا در می‌آیند» از دیگر کتابهای داستانی مذهبی - آیینی نوشته ابراهیم حسن‌بیگی است که در 136 صفحه توسط انتشارات عهد مانا چاپ و منتشر شده، روایتی است جذاب از شخصیت و بزرگواری امیرالمؤمنان که در قالب یک قصه گنجانده شده و در برخی موارد به بررسی مؤلفه‌های سیاسی و معنوی حضرت علی می‌پردازد.
ناقوس‌ها به صدا در می‌آیند در مورد یک کشیش مسیحی است که کتابی از زمانه امام علی به دستش می‌رسد و ماجراهایی از جنگ صفین تا شهادت حضرت را بیان می‌کند. متن روان کتاب، مخاطب را با خود را دهه‌های سی و چهل هجری قمری می‌برد و برای خواننده می‌تواند تلنگری کوتاه محسوب شود.
کتاب در دو بعد تاریخی و رمان پیش می‌رود و ضمن مطرح کردن بخش‌هایی از سخنان حضرت مروری بر وقایع تاریخی و جنگ‌های مهم آن زمان دارد، اما از نکات خوب کتاب و متن ساده و دلنشین آن، این است که خواننده را به مطالعه بیشتر درباره حضرت و خواندن نهج البلاغه ترغیب می‌کند.
6- کمی دیرتر
یکی دیگر از بهترین کتابهای داستانی مذهبی - آیینی، کتاب «کمی دیرتر» نوشته سید مهدی شجاعی است که در سال 1390 از سوی انتشارات کتاب نیستان و در 267 صفحه منتشر شد.
این داستان را شخصی که شغلش نویسندگی است؛ روایت می‌کند. داستانی که ماجرایش از یک مراسم مولودی برای نیمه شعبان آغاز می‌شود.
کمی دیرتر شامل چهارفصل زمستان، پاییز، تابستان و بهار است که نگاهی انتقادی و دلسوزانه به مدعیان انتظار امام زمان دارد.
کتاب با داستانی به ظاهر ساده اما جذاب و کشنده، مفهوم بزرگی را بیان می‌کند، نویسنده در ابتدا مخاطب را با آرزوی نیامدن امام دوازدهم غافلگیر می‌کند و در ادامه سعی می‌کند با دلیل و برهان این استدلال را برایش روشن کند و چه بسا، در پایان کتاب متوجه شوید این خود شمایید که این آرزو را دارید یا داشته‌اید!
کمی دیرتر نگاهی متفاوت از همیشه به منتظران ظهور دارد و نویسنده سعی داشته تلنگری به افرادی بزند که ظاهراً منتظر هستند.
7- سقای آب و ادب
از دیگر کتابهای داستانی آیینی محرم، کتاب «سقای آب و ادب» نوشته سید مهدی شجاعی است که در 264 صفحه و توسط انتشارات نیستان برای اولین بار در سال 1389 چاپ و منتشر شده، روایتی است رمان‌گونه از زندگی برادر زینب، عباس بن علی (ع) که شاید اطلاعات تاریخیِ شما در مورد ایشان را زیاد نکند (مگر اینکه اطلاعاتتان کم و محدود باشد!) اما می‌توانید از نثر ادبی و بیان شیوای نویسنده بهره ببرید.
«سقای آب و ادب» با نثری ادبی و دلنشین، در ده فصل به معرفی عباس می‌پردازد. هر فصل این کتاب بیانگر رابطه شخصیت‌های مختلف با پهلوان کربلاست. کسی که از نگاه علی، نوجوانی است فاتح در صفین و برای کربلا و روز عاشورا، جنگاوری را از کودکی آموخته است.
سید مهدی شجاعی در «سقای آب و ادب»، سخن از حیا و ادب عباسی می‌زند که دست‌پرورده‌ی فاطمه کلابیه ام البنین (س) است. همو که به هنگام ورود به خانه علی، خود را کنیز علی (ع) نامید و خدمتکار فرزندان فاطمه زهرا (ع). در فصل‌های مختلف، روابط عمیق عباس با سکینه، زینب و حسین را می‌بینیم و در فصل انتهایی کتاب که می‌توان آن را چکیده کتاب خواند، سخن از عباسِ فاطمه است.
8- آفتاب در حجاب
از بهترین کتابهای داستانی مذهبی - آیینی نوشته سید مهدی شجاعی که روضه‌ای مصور از وقایع عاشوراست، «آفتاب در حجاب» نام دارد، کتابی که چون دیگر کتابهای این نویسنده توسط انتشارات نیستان و در 240 صفحه چاپ و منتشر شده است، روایتی است از زندگی حضرت زینب، از کودکی تا عاشورا و اسارت و وفات.
سید مهدی شجاعی با بررسی دقیق و استناد به منابع مختلف تاریخی کوشیده است زندگی حضرت زینب را از کودکی تا پایان عمر روایت کند.
«آفتاب در حجاب» حاوی وقایع کربلا و رفتن کاروان اسرا به کوفه و شام و بازگشتشان به مدینه است، گرچه بخش‌هایی از کتاب به دوران کودکی و وقایع قبل از عاشورا می‌پردازد.
«آفتاب در حجاب» با نثری ادبی، نگاهی تاریخی به زندگی حضرت زینب داشته و مطالب تاریخی را با زبانی شیوا و لحنی زیبا بیان می‌کند، این کتاب نیز چون دیگر کتابهای این نویسنده روضه‌ای خواندنی است، پس اگر روضه‌ای از حضرت زینب از زاویه‌ای جدید می‌خواهید، خواندن این کتاب را از دست ندهید.
در بخشی از کتاب «آفتاب در حجاب» می‌خوانیم:
«نه، شکوه نکن زینب! با خدا شکوه نکن! از خدا گلایه نکن. فقط سرت را بر روی شانه‌های آرامش‌بخش خدا بگذار و های‌های گریه کن. خودت را فقط به خدا بسپار و از او کمک بخواه. خودت را در آغوش گرم خدا گم کن و از خدا سیراب شو، اشباع شو، سرریز شو، آنچنان که نتوانی دست زیر پیکر پاره‌پاره حسین بگیری و او را از زمین بلند کنی و به خدا بگویی: خدا! این قربانی را از آل‌محمد قبول کن!»
9- پدر، عشق، پسر
«پدر، عشق و پسر» کتاب دیگری از بهترین کتابهای داستانی مذهبی - آیینی است که توسط سید مهدی شجاعی نوشته شده و انتشارات نیستان آن را در 78 صفحه منتشر کرده، روایتی که به زندگی حضرت علی‌اکبر می‌پردازد.
راوی داستان، عقاب، اسب حضرت است و مخاطب راوی، مادر گرامی ایشان، لیلی بنت ابی عمره است. سید مهدی شجاعی مخاطب را در ده مجلس داستانی، به زندگی حضرت می‌کشاند و در مجالس پایانی، روایت را به شهادت او می‌رساند.
هرکدام از برش‌های کتاب با بهره‌گیری از زبانی لطیف و نثری روان و گویا و با ظرافتی عجیب واقعه کربلا را به تصویر می‌کشند و به همین دلیل؛ سطور کتاب، رنگ و بوی عاشورایی دارد و اشک را بر چشم و دل مخاطب می‌نشاند.
در میان منابع، اندکی هستند که درباره حضرت علی‌اکبر نوشته شده است، ازاین رو کتاب «پدر، عشق و پسر» را می‌توان یک کتاب خوب برای معرفی و شناخت ایشان دانست.
در بخشی از کتاب «پدر، عشق و پسر» می‌خوانیم:
«دشمن درست محاسبه کرده بود. در بیابان برهوت، در کویر لم یزرع که خورشید به خاک چسبیده است، که از آسمان حرارت می بارد و از زمین آتش می جوشد، تشنگی آبدیده‌ترین فولادها را هم ذوب می‌کند. عطش، سخت‌ترین اراده‌ها را هم به سستی می‌کشد. نیاز، آهنین‌ترین ایمانها را هم نرم می‌کند. اما یک چیز را فقط دشمن نفهمده بود و آن اینکه جنس این ایمانها، جنس این عزم‌ها و اراده‌ها با جنس همه ایمانها و عزم‌ها و اراده‌ها متفاوت بود.»
10- ماه به روایت آه
از بهترین کتابهای داستانی مذهبی - آیینی «ماه به روایت آه» است که توسط ابوالفضل زرویی نصرآباد نوشته و توسط انتشارات نیستان در 192 صفحه چاپ و منتشر شده، روایتی متفاوت از حضرت عباس را بیان می‌کند. زرویی نصرآباد که عموماً به طنز شناخته می‌شود، در این اثر هر آنچه داشته ارائه کرده تا دین خود را به صاحب نامش ادا کند.
نثز ادبی و زیبای فارسی که در این کتاب در خدمت روایات صحیح قرار گرفته، خواننده را با خود همراه می‌کند تا جرعه‌ای از دریای حضرت ساقی و مادرشان حضرت ام‌البنین را بنوشد، نویسنده در این کتاب دوازده روایت از روای‌های مختلفی را درباره بخش‌هایی از زندگی حضرت عباس بیان و ناگفته‌هایی از قبل و بعد از شهادت پرچمدار کربلا را با امانتداری، پایبندی به مستندات تاریخی و روایی و پرهیز از اغراق، روایت می‌کند. روایت‌هایی که با نثر روان و شیوای نویسنده درهم آمیخته و اطلاعات تاریخی تازه‌ای را برای مخاطب به تصویر می‌کشد.
در بخشی از کتاب «ماه به روایت آه» می‌خوانیم:
«مهربان‌تر از مادر، مَحرم‌تر از خواهر، مقاوم‌تر از کوه، زیباتر از حور و روح‌نوازتر از نسیم صبح... این صفات نادره، تنها چند شاخه گل از گلستان وجود مادر حضرت عباس، فاطمه ام‌البنین علیهما‌‌السلام است.»
11- موسی ترین به طور
«موسی ترین به طور» یکی دیگر از کتابهای داستانی مذهبی - آیینی است که توسط سید علی شجاعی، دیگر نویسنده آثار مذهبی در 177 صفحه نوشته و در انتشارات نیستان منتشر شده، روایت زندگی امام موسی کاظم در زمان عباسیان و از زبان شش راوی بیان می‌شود، راویانی که در واقع گماشتگان حکومت عباسی هستند.
در کتاب «موسی ترین به طور»، مخاطب به خوبی با مبارزه سیاسی، کار تشکیلاتی و شبکه مخفی ائمه آشنا شده و احوال امام را از زبان جاسوسان خلفای عباسی و در گزارش‌هایشان می‌خواند.
نویسنده با بهره جستن از منابع معتبر تاریخی شیعی و سنی، متن جذابی را برای خواننده فراهم کرده که ضمن داشتن هیجان، خواننده را نسبت به تاریخ و مواجهه مسلمانان آن دوره با امامان شیعه و حکومت آگاه می‌کند.
داستان کتاب «موسی ترین به طور» نیز از ماجرای شهادت امام صادق (ع) و ماجرای انتخاب جانشینی برای ایشان در مدینه شروع می‌شود.
در بخشی از کتاب «موسی ترین به طور» می‌خوانیم:
«شگفتا به شبی که گذشت، ماتَ فیها خَلیفَهٌ و بُویِعَ خَلیفَهٌ و وُلِدَ خَلیفَهٌ! از آن شب‌هایی که به هر هزار سال هم دست ندهد. هادی به قتل برسد و هارون الرشید بر تخت بنشیند و پسرش عبدالله متولد شود. شگفتا به این شب و به بازی روزگار هم. خلیفه جوان تنها یک سال طعم خلافت چشید و هنوز حلاوت قدرت در جانش ننشسته، بر تختش گردن زدند. بیچاره هادی و بیچاره‌تر چشم هادی در مدینه، که بی‌خبر از دسیسه‌های خیزران، ارزان جان باخت. عجب حکایت پرفریبی دارد سیاست. تا وقتی کنار ایستاده‌ای، بیناترین و عالم‌ترینی؛ و همین که میان می‌روی و بر تخت می‌نشینی، بدوقت نابیناترینی و جاهل تمام. برای هادی هم چنین.»
12- فصل شیدایی لیلاها
یکی دیگر از کتابهای سید علی شجاعی که در زمره بهترین کتابهای داستانی مذهبی - آیینی قرار دارد، «فصل شیدایی لیلاها» نام دارد که در 184 صفحه در قطع رقعی توسط انتشارات نیستان چاپ و منتشر شده است. این کتاب قصه یاران است، آدم‌هایی که در شب واقعه، آن هنگام که چراغ‌ها خاموش شد، ماندند و به سیدالشهدا پشت نکردند.
«فصل شیدایی لیلاها» که برنده جشنواره ملی جوان ایرانی است، داستان حرکت حضرت حسین (ع) از تاریخ 18 ذی‌الحجه تا غروب عاشورا را توسط هفت راوی بازگو می‌کند. «فصل شیدایی لیلاها» برجسته‌ترین لحظات تصمیم‌گیری و تردیدهای افراد در زمان عاشورا را به تصویر می‌کشد از زبان راویان کمتر شناخته‌شده و کمتر شنیده‌شده از دوران عاشورا است؛ زهیر بن قین، ضحاک بن عبدالله مشرفی، حر بن یزید ریاحی، عبید الله بن حر جعفی، عمرو بن قرظه انصاری، شبث بن ربعی و خود نویسنده.
کتاب، روایت همین آدم‌هاست، از آن لحظه انتخابشان که زن و فرزند و دنیایشان را با وجود علاقه رها کرده و همراه امام‌شان شدند، انتخابی که آنها را تا همیشه جاودانه ساخت.
در بخشی از کتاب «فصل شیدایی لیلاها» می‌خوانیم:
«در هر چشمی که هزار فرات موج می‌زد، صاحبش را به یقین با علی نسبتی است و من پی تکرار آن نگاه...»
13- حاء سین نون
«حاء سین نون» یکی دیگر از بهترین کتابهای داستانی مذهبی - آیینی است که توسط سید علی شجاعی نوشته شده و به زندگی امام حسن، امام دوم شیعیان پرداخته است.
کتاب که در 163 نوشته و انتشارات نیستان آن را منتشر کرده، داستانی از بی‌وفایی‌هاست. داستانی از آدم‌هایی که شک و یقین‌شان درهم پیچیده، قوه ادراک‌شان نسبت به ولایت خشکیده، گوش به جهالت سپرده و امام خویش را محکوم می‌کنند.
«حاء سین نون» که بخشی از زندگی امام حسن، از شهادت امام علی تا شهادت امام حسن را روایت می‌کند، راویان مختلفی چون حُجر، معاویه، جعده، مختار و دیگران حضور دارند.
نویسنده یکبار مخاطب را به قصر معاویه می‌برد و آن را آنطور که بوده می‌شناساند، کسی که هرگز مسلمان نشده و هنوز تکه‌ای از عزی را با خود دارد و به دنبال رهایی از خفت«ابن‌الطلقاء» بودن است و دیگر بار خواننده را در گوشه‌های دیگری از این تاریخ می‌کشاند و می‌فهماند که چگونه صلح امام حسن پرشکوه‌ترین نرمش قهرمانانه تاریخ است.
14- فردا مسافرم
یکی از بهترین کتابهای داستانی مذهبی - آیینی که توسط یک بانوی نویسنده به رشته تحریر درآمده، کتاب «فردا مسافرم» نوشته مریم راهی است که توسط انتشارات نیستان و در 187 صفحه چاپ و منتشر شده است.
«فردا مسافرم» روایتی از دختری به نام نجوی، دختر طرماح بن عدی است که خودش را در بین اسرای کربلا جا می‌زند و با آنان به شام، بعد به کربلا و مدینه می‌رود. در طول کتاب، مدام با برگشت‌هایی صحنه‌های مختلفی از واقعه عاشورا و دیگر اتفاقات مرتبط با شخصیت‌های اصلی داستان را می‌خوانیم. این شخصیت‌های اصلی حضرات رباب، لیلی، شهربانو، ام‌البنین، ام‌سلمه و سکینه هستند.
مریم راهی در فصولی از رمانش با بازگشت به گذشته و روایت سرگذشت تاریخی برخی از چهره‌های خاندان نبوی سعی دارد تا برخی از خصوصیات آنها را که از ازل در درونشان نشسته را به قلم و کلمه بکشاند. گرچه این رمان براساس مستندات تاریخی پیش می‌رود اما نویسنده وقایع آن را به گونه‌ای روایت می‌کند که خواننده با قرار گرفتن در یک فضای احساسی و عاشقانه، هم از سیر تاریخ مطلع گردد و هم داستانی دلچسب مطالعه کند از عشقی شیرین. «فردا مسافرم» روایتی زیبا از برخی زنان کربلاست با متنی بسیار قوی و پر از احساس که نقش زنان در عاشورا را به خوبی نشان می‌دهد.
15- یوما
از دیگر کتاب‌هایی که توسط مریم راهی نوشته و توسط انتشارات نیستان منتشر شده، کتابی با عنوان «یوما» است که به زندگی حضرت خدیجه می‌پردازد. کتاب «یوما» که یکی از بهترین کتابهای داستانی مذهبی - آیینی است و در 212 صفحه نوشته شده، مادرانه‌های حضرت خدیجه، همسرانه‌های او، حسادت‌های هند و ابولهب و لطافت‌های خدیجه نسبت به همسایگان را به خوبی نشان می‌دهد.
«یوما» به روایت مقاطع مختلف زندگی حضرت خدیجه می‌پردازد. رویدادها و سخنان حضرت خدیجه و پیامبر اکرم در این کتاب گاه از آیات و روایات گرفته شده و گاه از مستندات تاریخی؛ هرچند که عنصر خیال نیز در این اثر کارکرد می‌یابد. شخصیت‌های رمان اغلب واقعی هستند و در جایگاه اصلی خود در کتاب یوما ظاهر شده‌اند. از دیگر ویژگی‌های کتاب، ارائه تصویر واقعی و ملموس از فضای عربستان جاهلی است و خواننده با مطالعه کتاب، درمی‌یابد اسلام چگونه دلیل سعادت بشریت شده است.
16- دعبل و زلفا
«دعبل و زلفا» به قلم مظفر سالاری نیز از بهترین کتابهای داستانی مذهبی - آیینی است که در ٣٣٢ صفحه توسط انتشارات به نشر منتشر شد. «دعبل و زلفا» در واقع روایتی عاشقانه از آشنایی و زندگی پر فراز و نشیب دعبل خزاعی، شاعر اهل بیت(ع) و همسر سازش ناپذیرش زلفاست؛ دعبل خزاعی از مشهورترین شاعران و مدیحه سرایان اهل بیت بود که در زمان خلافای عباسی طی قرن دوم و سوم هجری می‌زیست.
در کتاب «دعبل و زلفا»، مقاطعی از زندگی دعبل در زمان امام موسی بن جعفر (ع) و امام رضا (ع) به صورت داستانی مورد توجه قرار گرفته است؛ عشق میان او و زلفا، بستری جذاب برای ماجراهای فراوان این رمان است که نویسنده کوشیده بر اساس داده‌های تاریخی به بازسازی و بازآفرینی ماجراها و حوادث بپردازد. نویسنده در این کتاب محیط را به خوبی به تصویرساز کشیده است، رمانی که در بخش‌هایی مخاطب را می‌خنداند و در بخش‌هایی اشک را میهمان چشمان او می‌کند.
17 - عروس قریش
کتاب «عروس قریش» از بهترین کتابهای ادبیات داستانی مذهبی - آیینی به قلم بانوی نویسنده دیگر به نام مریم بصیری است که نشر «اسم» آن را در 320 صفحه منتشر کرده است. این کتاب، داستانی با محوریت شخصیت جناب آمنه بنت وهب از کودکی تا زمان وفاتشان همراه با اطلاعاتی از پدر و مادر ایشان است.
شخصیت کتاب «عروس قریش» بانو آمنه مادر پیامبر است که در دوران جاهلیت عرب به دنیا آمده، روزگاری که مردم دخترها را قربانی می‌کردند اما پدر آمنه دخترش را دوست داشت. نویسنده به خوبی مفاهیم تاریخی را در کتاب آورده است. بصیری اتفاقات تاریخی را برای مخاطب به تصویر می‌کشد و او را با آمنه در کوچه‌پس‌کوچه‌ها و خانه‌های مکه، با آمنه در کودکی و نوجوانی و ازدواج و مادرشدنش همراه می‌کند. از سوی دیگر، با خواندن روایت دوران زندگی بانوی بزرگ اسلام حضرت آمنه می‌توان با شرایط آن زمان مکه نیز به خوبی آشنا شد.
در بخشی از کتاب «عروس قریش» می‌خوانیم:
«آمنه شیرین بود، شیرین‌تر از همه کاسه‌های انگبین و پیاله‌های شهد و شربت. بِرّه نمی‌دانست چرا قیس بن‌عاصم همه دختران خود را یک‌به‌یک در گور فرو می‌برد و طایفه بنی‌تمیم که به خوردن سوسمار شهره شده است، دارد به زنده‌به‌گور کردن دختران هم شهره می‌شود. در زمانه‌ای که دختران مکه چهره در خاک می‌کشند، بودن آمنه سعادت بزرگی برای خانه وهب است.»
18- سر بر دامن ماه
از دیگر بانوان نویسنده‌ای که در داستانی مذهبی-آیینی قلم می‌زند فاطمه دولتی است و یکی از کتابهای این بانوی نویسنده «سر بر دامن ماه» نام دارد که توسط انتشارات جمکران منتشر شده است و از زبان بانو حدیث مادر امام حسن عسکری روایت می‌شود. ما همراه اوییم از وقتی که دختری نوجوان است تا وقتی که بانویی کامل، دانا و مدبر می‌شود و خبری تلخ را از زبان فرزندش حسن‌عسکری (ع) می‌شنود: «مادر! من در سال 260 هجری، به زهر کین معتمد عباسی چشم بر دنیا می‌بندم.»
حدیث در زمانه آشوب‌ها و فتنه‌ها زندگی می‌کند. فتنه واقفیه که پس از شهادت موسی‌بن‌جعفر (ع) وصایت امام رضا (ع) را انکار کردند. فتنه محمدیه که محمد، فرزند صالح و برومند بانوحدیث و امام هادی (ع) را، جانشین امام می‌دانستند و گرچه محمد در جوانی به رحمت خدا رفت و امام هادی (ع) به صراحت فرزند دیگرش حسن عسکری (ع) را امامِ بعد از خود معرفی کرد، زیر بار نرفتند و سرانجام فتنه جعفر کذاب که پیروانش می‌گفتند وقتی فرزندی برای حسن (ع) نیست، پس جعفر وصی برادر است! تحمل این آخری برای حدیث رنج بیشتری دارد. تا آن‌جا که با خودش واگویه می‌کند: «مادربودن سخت است. دیدن هلاکت فرزند سخت‌تر.»
19- پس از بیست سال
از مهمترین و بهترین کتابهای داستانی مذهبی - آیینی «پس از بیست سال» نوشته سلمان کدیور است که انتشارات شهرستان ادب در 752 صفحه منتشر کرده و درباره عاشوراست.
کدیور تلاش کرده در این رمان به این پرسش پاسخ دهد که «به راستی امام حسین (ع) را چرا کشتند؟» پرسشی که آخرین کلمات رمان او است و کتاب با آن به کار خود پایان می‌دهد. «پس از بیست سال» از کربلا آغاز می‌شود و با یک چرخش زمانی به روزگار خلافت خلیفه سوم و حکمرانی معاویه در شام می‌رود و تصویری از آن روزگار در کنار دسیسه‌ها و کلک‌های «پسر هند» را به خواننده نشان می‌دهد.
کتاب «پس از بیست سال» یک تاریخ‌نگاری عاشقانه و پرکشش برای افرادی است که به تاریخ صدر اسلام علاقه دارند اما حوصله متون تاریخی را ندارند. مخاطب با خواندن این رمان با بسیاری از اتفاقات مهم صدر اسلام آشنا شده و نسبت به شخصیت‌های مهم دوران حکومت امام علی شناختی نسبی پیدا خواهد کرد.
در بخشی از کتاب «پس از بیست سال» می‌خوانیم:
«آرام و خمیده به عمارت داخل شد و انبوه غلامان و کنیزان را دید که لباس عزا به تن کرده و شیون‌کنان به خود لطمه می‌زدند و صورتشان را خونین می‌کردند. آیا چنین سرنوشتی را به خواب هم می‌دید؟ و چنین فاجعه‌ای را تصور می‌کرد؟ آرام‌آرام قدم برداشت و درمیان ناله‌های جان‌گداز داخل شد. ماریه را دید که در جمع زنان، بدون اینکه اشک بریزد یا ناله سردهد، مات و مبهوت چون مجسمه‌ای به او خیره شده است. به‌سختی به پاهایش فرمان حرکت داد و پیش رفت. زنان با دیدن او از جای برخاستند، پشت سر ماریه نشستند و شیون از سر گرفتند. زن، سرد و خشک و بی‌مقدمه گفت: «با فرزندم چه کردی زید؟ چرا او را با تو نمی‌بینم؟»
20- وقتی دلی
«وقتی دلی» رمان تاریخی در ادبیات داستانی مذهبی - آیینی از محمدحسن شهسواری، با محوریت زندگی مصعب بن عمیر صحابی پیامبر اسلام است که در 381 صفحه به زبانی ساده و روان نوشته شده و انتشارات شهرستان ادب آن را منتشر کرده است. مصعب که در خانواده‌ای ثروتمند زاده شد، پنهانی مسلمان شد و پس از حجرت به حبشه و یثرب، در جنگ احد به شهادت رسید.
«وقتی دلی» یادآور سنت‌هایی است که در جاهلیت مرسوم بوده است. ابتدا خواننده خود را در سال 61 قمری زمانی که امام حسین(ع) به شهادت رسیده می‌بیند. رمان با تصویر پیرزنی که در کنار قبری از شهدای احد قرار دارد و شاهد نزدیک شدن کاروانی است آغاز می‌شود، کاروان متشکل از افرادی که راهی مدینه هستند و برای خواندن فاتحه به سوی مزار شهدای احد می‌روند.
مهمترین بخش کتاب ماجرای هجرت مسلمانان به یثرب است که با مشورتی که بین مسلمانان و با حضور پیامبر و امیرمؤمنان صورت می‌گیرد، تصمیم می‌گیرند گروهی را قبل از هجرت به سرپرستی مصعب به بثرب بفرستند. در میان کتابهای داستانی مذهبی - آیینی تاکنون به چنین موضوعی پرداخته نشده، از این منظر شاید کتاب «وقتی دلی» را اثری منحصر به فرد بیان کرد.
21- غریب قریب
کتاب «غریب قریب» یکی دیگر از بهترین کتابهای داستانی مذهبی - آیینی است که سعید تشکری آن را به رشته تحریر درآورده و نشر کتابستان معرفت در 562 صفحه منتشر کرده، حاصل پژوهش‌های تشکری درباره بارگاه امام رضا است.
قصه کتاب، داستان ساخت و بازسازی مرقد ملکوتی امام رضا (ع) در دوره‌های مختلف تاریخی است. نویسنده در این کتاب در 12 بخش روایت‌هایی از ساخت این بارگاه در دوره‌های مختلف پادشاهی ایران را روایت کرده است. «غریب قریب» از زاویه‌ای جدید، به شاهان ایرانی و ارتباط آنان با امام رضا می‌پردازد.
کتاب «غریب قریب» یک مطالعه تاریخی در مورد یک بنای مذهبی است که سالهای سال است جمعیت زیادی را از سرتاسر جهان در خود جای می دهد. شاید برای بسیاری جالب باشد که بدانند این بنای باشکوه و زیبا چگونه ساخته شده و در طول تاریخ چه چیزهایی را به خود دیده، از تغییرات نقوش اسلیمی تا آینه‌کاری‌های حرم و یا تاریخ ساخت صحن و سرای حرم امام رضا در این کتاب آمده است.
در بخشی از کتاب «غریب قریب» می‌خوانیم:
«نمی‌دانم چه هستم. نمی‌دانم که هستم. نمی‌دانم با کدام طرفم. با مردمم. با ایرانیان. با خراسانی‌ها. یا جزو مغولان و چنگیزیان؟ چه دینی دارم؟ مسلمان و شیعی؟ یا بودایی؟ یا لامذهب. سرگردانم. گویی گم شده‌ای دارم. سال‌هاست به دنبالش در تمام این دیار گشته‌ام. با آمدن هر پادشاه مغولی به سلطنت، با عزل و نصب هر وزیر و نایب السلطنه‌ای.»
به قلم "طاهره راهی"
کتابهای معرفی شده در این مطلب را می‌توانید با کد تخفیف: blog1 از سایت پاتوق کتاب تهیه کنید.
۷ روز ضمانت بازگشت وجه
ضمانت اصالت کالا
۷ روز هفته ۲۴ ساعته
امکان پرداخت در محل
امکان تحویل در محل
ثبت دیدگاه
دیدگاه کاربران