10 کتاب شاخص درباره تجربه نزدیک به مرگ

راهی نورانی که رفتنی است: رد پای تجربه نزدیک به مرگ در کتاب ها

زندگی سفری است که با تولد آغاز می‌شود و این راهی است به سوی مرگ، مقصدی که بخواهی نخواهی هر روز یک گام به مقصد آن نزدیک می‌شویم. جاودانگی و فرار از مرگ یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های نوع بشر از آغاز جهان است.
جای پای مفاهیم قوی مثل «مرگ»، «تجربه نزدیک به مرگ» و «ترس از مرگ» اولین بار در کتاب که نه در خشت‌نوشته‌هایی به نام «حماسه گیل گمش» به چشمم خورد. حماسه‌ای که به زبان اکدی در اواخر هزاره دوم پیشادوران مشترک بر لوح خشتی مکتوب گشت. «گیل‌گمش» قهرمان داستان، دوستی به نام «انکیدو» دارد که یک انسان است. اولین بار که گیل‌گمش با فانی بودن دوستش روبرو می‌شود، به دنبال اندوه و غم از دست دادن دوست عزیزش، به دنبال جاودانگی و فرار از مرگ دست به جستجویی پر از مخاطره می‌زند اما راه به جایی نمی‌برد.
دومین اثر مکتوبی که در آن «حیات پس از مرگ» و «تجربه نزدیک به مرگ» رد پای روشنی از خود دارد، داستان «ارداویراف نامه» است. ویراف، موبدی است که به دنیای پس از مرگ سفر می‌کند و اخبار آن را برای زندگان می‌آورد. این داستان شامل دیدگاه‌های مذهبی زرتشتیان درباره دوزخ و برزخ است.
بعد از آن در جستجوی خود به «رساله الغفران» نوشته «ابوالعلا معری» رسیدم که در آن نویسنده به شرح بهشت و دوزخ البته بر اساس اعتقادات مسلمین می‌پردازد.
کتاب بعدی «کمدی الهی» در قرن سیزدهم میلادی است که توسط نویسنده ایتالیایی «دانته الیگیری» درباره سفر خیالی دانته به برزخ و بهشت و دوزخ است.
در قرن هفدهم میلادی نیز نویسنده بزرگ دیگری به نام «جان میلتون» بار دیگر کتابی با مضمون «حیات پس از مرگ» و تجربیات شگفت‌انگیز در دوزخ و برزخ و بهشت با عنوان «بهشت گمشده» را نوشته است. هرکدام از این کتاب‌هایی که با موضوع «زندگی پس از مرگ» سده‌ها قبل نوشته شده‌اند بر اساس رؤیاها و البته بیشتر بر اساس آموزش‌های مذهبی و اساطیری دوران تاریخی خود تهیه شده‌اند.
این میزان از قدمت تفکرات مکتوب انسان درباره «مرگ» و «دنیای پس از مرگ» نشان می‌دهد دانستن درباره آن به بخش بزرگی از دغدغه انسان‌ها در همه اعصار تبدیل شده است.
این روزها بشر توانسته است با رشد و توسعه فناوری، هر روز ابزارهای جدیدی برای نزدیک شدن به نشانه‌های علمی در مورد حقیقت «زندگی پس از مرگ» کشف کند و دیگر به رؤیاپردازی و تکیه بر افسانه‌ها و داستان‌های اساطیری نیازی نیست اما کنجکاوی همیشگی و سیری‌ناپذیر او هنوز هم ادامه دارد.

تجربه نزدیک به مرگ (NDE) چیست؟

«تجربه نزدیک به مرگ» با اصطلاح «Near-death Experience» یا به صورت مخفف «NDE» در فرهنگ غربی شهرت دارد. «مطالعات نزدیک به مرگ» رشته‌ای از روانشناسی و روانپزشکی است که فیزیولوژی، پدیدارشناسی و اثرات بعدی تجربه نزدیک به مرگ را مطالعه می‌کند. شاید داستان «سرباز» در کتاب «جمهوری» افلاطون، اولین بارقه‌های خروج از وهم‌انگاری پدیده «تجربه نزدیک به مرگ» باشد. در آنجا افلاطون به شرح خاطرات یک سرباز از مرگ موقتش می‌پردازد. بعدها «آلبرت ‌هایم» (Albert Heim) زمین‌شناس و کوهنورد سوییسی در قرن نوزدهم مجموعه خاطراتی از کوهنوردانی که این تجربه را داشتند جمع‌آوری و منتشر کرد.

در این مقاله تلاشمان این است که در کنار کتاب‌هایی که با رویکرد مستندنگارانه توسط نویسندگان ایرانی و با دید معنوی اسلامی منتشر شده‌اند به کتاب‌هایی که در سطح جهان هم مورد توجه هستند هم اشاره کنیم.

بهترین کتاب ها درباره تجربه نزدیک به مرگ

کتاب سیاحت غرب

اگر مثل من متولد دهه شصت هستید، حتماً طوفانی را که بازنشر کتاب «سیاحت غرب» در میان محصلین در سال‌های دهه هفتاد به پا کرد به یاد دارید. ناگهان یک کتاب آن‌قدر پرخوانش و محبوب شد که در هر خانه‌ای یک نسخه از آن پیدا می‌شد. در کیف نوجوانان در مدارس و دبیرستان‌ها دست به دست می‌شد و تصاویری که در آن از جهنم و عذاب‌ها آمده بود به عنوان نکته اخلاقی توسط مادرها به بچه‌ها گوشزد می‌شد.
کتاب سیاحت غرب کتاب دومی است که «آیت‌الله قوچانی» مشهور به «آقا نجفی قوچانی» پس از کتاب خودزندگی‌نامه‌ای به نام «سیاحت شرق» نوشته است.
در آغاز کتاب نویسنده آورده است: «پس از یک بیماری طولانی، سرانجام مُردم، دیدم ایستاده‌ام و دیگر هیچ بیماری در بدنم نیست. خویشانم را در اطراف جنازه‌ام می‌دیدم که برای من گریه می‌کنند و من از گریه آنها در اندوه بودم.» این کتاب با یک روش آموزشی و البته انذاری برای خواننده مسلمان تهیه شده است. البته با خاطراتی که خودم از کتاب دارم این کتاب را به خوانندگان زیر 14 سال توصیه نمی‌کنم.
البته خاطرنشان می‌کنم پیش‌تر هم عرفای بزرگواری از عوالم جهان پس از مرگ خبرهایی برای ما آورده بوده‌اند اما اینکه کتابی سهل‌الوصول و پر خوانش و به زبانی ساده در اختیار خواننده قرار بگیرد، با کتاب «سیاحت غرب» ممکن شد.

5 کتاب فوق العاده درباره زندگی پس از مرگ از نشر شهید هادی

به صورت تخصصی اخیراً نشر محترم «شهید ابراهیم هادی» دست به جمع‌آوری و بازنشر تجربیات مستند افرادی نموده است که تجربیاتی از مرگ کوتاه و موقت داشته‌اند و آنها را در چند مجموعه منتشر کرده است: «سه دقیقه در قیامت»، «شنود»، «بازگشت»، «تقاص» و «با بابا» که هر کدام را در ادامه معرفی خواهم نمود.

کتاب سه دقیقه در قیامت

کتاب «سه دقیقه در قیامت» در نشر هادی به عنوان اولین کتاب با رویکرد «تجربیات زندگی پس از مرگ» در سال 1398 منتشر شد. این کتاب محصول خاطرات جانبازی است که در جریان درمان خود سه دقیقه مرگ را تجربه می‌کند و خاطرات و تجربیات فراطبیعی و معنوی که این جانباز از این سه دقیقه در مصاحبه خود آورده است مجموعه جذابی برای خوانندگان ایجاد نموده است.
یکی از بخش‌های باارزش این کتاب مقدمه بسیار غنی درباره «تجربه نزدیک به مرگ» و تاریخچه تحقیقات این موضوع است که می‌تواند برای مطالعه‌کنندگان مرجع بسیار جذابی باشد.
آغاز داستان آن سه دقیقه تجربه نزدیک به مرگ این‌طور است: «یکباره احساس راحتی کردم. سبک شدم. با خودم گفتم: خدا رو شکر. از این همه درد چشم و سردرد راحت شدم. چقدر عمل خوبی بود. با اینکه کلی دستگاه به سر و صورتم بسته بود اما روی تخت جراحی بلند شدم و نشستم. برای یک لحظه، زمانی که نوزاد و در آغوش مادر بودم را دیدم.»

کتاب بازگشت

کتاب دوم از مجموعه مستندات تجربیات افراد از زندگی پس از مرگ، کتابی با نام «بازگشت» است. این کتاب 19 روایت از افرادی است که پیش‌تر به هر شکلی زمان کوتاهی مرگ را تجربه کرده‌اند و علاقمند بوده‌اند تجربه ها، تغییرات روحی و روانی و گزارش‌های شخصی خود را با دیگران به اشتراک بگذارند. نکته جالب این کتاب در این است که ناشر تلاش کرده در هر مورد بر حسب نیاز به نکات مشابه که در قرآن به آنها اشاره شده و در هر تجربه‌ای بیان می‌شود نیز اشاره کند تا خواننده بتواند در ضمن خواندن کتاب دریافت های دینی هم داشته باشد.
در روایت اول می‌خوانیم: «من در سنین جوانی سکته کردم. مثل خیلی چیزهای دیگر. همین طور که روی زمین بودم، خروج روح از بدنم را دیدم. چقدر آرامش پیدا کردم. چقدر زیبا و باشکوه بود. من بافاصله در گوشه حیاط منزل ایستادم و به بدن خودم نگاه می‌کردم.»

کتاب شنود

کتاب «شنود»، از جمله مجموعه کتاب‌های درباره «تجربه نزدیک به مرگ» از انتشارات شهید هادی است که مانند بقیه کتاب های این انتشارات، شامل مستندات حاصل از مصاحبه با افرادی است که یک یا چند بار تجربه فراطبیعی و روحانی مرگ را برای مدت کوتاهی تجربه کرده‌اند اما این بار با ساختاری کمی متفاوت!
بیشتر کتاب‌های این مجموعه به صورت مجموعه خاطراتی از افراد مختلف نوشته شده بود اما کتاب شنود حاصل مصاحبه با یکی از نیروهای امنیتی و مبارز است که شرح خاطرات چندین تجربه «نزدیک به مرگ» خود را برای نویسنده تعریف کرده و نویسنده آنها را با دسته‌بندی موضوعی، منظم و منتشر نموده است.
شرح جزئیاتی از زندگی یک مدافع حرم در کنار تجربه بسیار روحانی مرگ موقت، یک مجموعه مستند قابل توجه از کتاب «شنود» به دست داده است. یک جمله بسیار مهم در مقدمه و مؤخره کتاب‌های این مجموعه توسط نویسنده آمده است که خالی از لطف نمی‌دانم من نیز به علاقه‌مندان این موضوع، آن را متذکر شوم: «نقل تجربیات نزدیک به مرگ، صرفاً مؤیدی بر وجود عالم پس از مرگ است و خواننده نباید جزئیات تمام خاطرات و مطالب نقل شده از این افراد را عین واقعیت تلقی نماید.»

کتاب تقاص

در سال 1402 در ادامه مجموعه کتاب‌های نشر هادی با موضوع خاطرات «تجربه نزدیک به مرگ» کتاب بعدی به نام «تقاص» به بازار آمده است. همانگونه در پیشگفتار کتاب «تقاص» آمده، با پیشرفت روزافزون دانش پزشکی احتمال نجات بیماران نزدیک به مرگ بسیار زیاد شده است. بارها افرادی که دچار سکته و حتی کما می‌شوند به کمک علم پزشکی توانسته‌اند به زندگی دوباره خود برگردند و از عوالم معنوی و روحانی و از تجربیات فراطبیعی زندگی پس از مرگ خاطراتی داشته‌اند که آنها را بیان نموده‌اند.
کتاب «تقاص» با محوریت موضوع حق الناس و اثرات آن در دنیای پس از مرگ است. این کتاب شامل 24 روایت از تجربه‌های افراد مسلمان و غیرمسلمان در زمینه حق الناس در «تجربه پس از مرگ» است.
در یکی از روایت‌ها می‌خوانیم: «تارا گفت: مبلغی به کسی بدهکارم، در تلاش هستم بدهی خودم را بدهم تا گرفتاری‌ام برطرف شود. به او گفتم: چه مبلغی؟ نگاهی به من کرد و گفت: هفده هزار تومان. لبخندی زدم و به او گفتم من این مبلغ را در خانه دارم، بیا با هم برویم. تا اراده کردم به خانه برویم، خودم را در منزلمان مشاهده کردم! کیف پولم داخل کمد قرار داشت و در آن بیش از هفده هزار تومان پول نقد بود. دستم را دراز کردم تا پول را بردارم اما نشد. دوباره دستم را دراز کردم اما نمی‌شد! نگاهی به تارا کردم. پوزخندی تمسخرانه زد و گفت: تلاش نکن فایده ندارد. من و تو روح هستیم.»

کتاب با بابا

کتاب «با بابا» به همت نشر هادی، کتاب دیگری از مجموعه «تجربه‌های نزدیک به مرگ» است. این کتاب روایتی است از یک دانشجوی پزشکی که 18 روز در کما بوده و پس از آن‌که به هوش می‌آید از تجربه‌ای عجیب پرده برمی‌دارد.
کتاب «با بابا» با مقدمه‌هایی از آقای صادق آهنگران و رحیم‌پور ازغدی درباره شهید حاج محمد طاهری آغاز می‌شود.
بله این مرد جوان که در این 18 روز درکما بوده است، فرزند شهید بزرگوار حاج محمد طاهری است و کلیه خاطرات او از این زمان کوتاه از همنشینی با پدر شهیدش در بهشت برین بوده است. شرح جزئیات و دقایق این دیدارها کتابی جذاب را در اختیار خوانندگان محترم قرار داده است.

کتاب آن سوی مرگ

کتاب «آن سوی مرگ» به نویسندگی «جمال صادقی» در سال 1397 در «دفتر نشر معارف» منتشر شده است. این کتاب دربردارنده سه خاطره درباره «تجربه مرگ» و حاصل مصاحبه رو در رو با افرادی است که «حیات پس از مرگ» را تجربه کرده، به برزخ رفته و برگشته‌اند. در این مجموعه بخش‌هایی وجود دارد که به دلیل صحنه‌های خاص ممکن است برای همه افراد و سنین مناسب نباشد به همین دلیل خواندن آن را به کودکان و افرادی که مشکلات قلبی دارند توصیه نمی‌کنم. این خاطرات در بخش اول شامل خاطره دختری به نام سحر است که در اثر سقوط یخچال در راه پله دچار مرگ موقت شده است و دو خاطره بعدی دو مرد با نام‌های مستعار مهندس و دکتر خاطرات خود را برای نویسنده تعریف کرده‌اند.

در این بخش بعد از 7 کتاب از نویسندگان داخلی به سراغ چند کتاب شاخص از نویسندگان غیر ایرانی و غیر مسلمان با رویکرد «تجربه نزدیک به مرگ» می رویم.

کتاب شواهدی بر زندگی پس از مرگ

Evidence of the Afterlife: The Science of Near-Death Experiences
«جفری لانگ» (Jeffrey Long) و «پل پری» (Paul Perry) نویسندگان کتاب «شواهدی بر زندگی پس از مرگ» هستند. جفری لانگ استاد ریاضیات دانشگاه کانزاس و نویسنده مسلمان آمریکایی است که دلیل شهرت او، گرویدنش به دین مبین اسلام است. با توجه به تخصص علمی جفری لانگ او توانسته است دوازده عنصر را اعم از «ورود به یا عبور از یک تونل»، «مواجهه با یک نور درخشان و اسرارآمیز»، «مواجهه با سایر موجودات، اعم از موجودات روحانی یا دوستان و خویشاوندان درگذشته»، «احساس تغییر زمان یا فضا»، «مرور زندگی حاضر» و «مواجهه با قلمروهای غیر این‌جهانی (ملکوتی)» را به عنوان دوازده تجربه مشترک و پر تکرار دسته بندی کند و به‌تفصیل آن‌ها را شرح می‌دهد.
این دسته‌بندی عناصر کمک شایانی به مطالعات علمی در زمینه «تجربیات نزدیک به مرگ» دارد. این کتاب به عنوان قانع‌کننده‌ترین شواهد علمی در مورد زندگی فراتر از مرگ است که تاکنون گردآوری شده است. این نویسنده علاوه بر به اشتراک گذاشتن روایت شخصی تجربیات خود، از بازدیدکنندگان وب‌سایتش خواسته که یک پرسشنامه صد موردی را پر کنند که برای جداسازی عناصر خاص از «تجربه نزدیک به مرگ» طراحی شده و این کار یکی از کارهای علمی بسیار شایان تقدیر است.

کتاب بهشت زیبای خدا، حقیقت دارد: سفر یک جراح برجسته مغز و اعصاب، به جهان پس از مرگ

Proof of Heaven: a Neurosurgeons Journey Into The Afterlife
«ایبن الکساندر» (Eben Alexander) متخصص، جراح و استاد دانشگاه هاروارد آمریکایی و عضو انجمن جراحان و دکتر جراح بیمارستان دوک بود. ایبن الکساندر به‌واسطه‌ی تخصصش در بیمارستان، داستان‌هایی از «تجربه‌های نزدیک به مرگ» از بیمارانش می‌شنید، اما مانند باقی پزشکان، باوری به شنیده‌هایش درباره تجربه مرگ نداشت. او معتقد بود این توهمات می‌تواند ناشی از فعالیت‌های غیرعادی مغز پس از نجات از مرگ یا تأثیرات دارو باشد. اما سرنوشت بازی دیگری برای این پزشک داشت. ایبن الکساندر در اثر یک بیماری می‌میرد اما نه به‌طور کامل بلکه یک مرگ موقت و در نتیجه یک سفر روحانی بی‌نظیر را تجربه می‌کند و او می‌شود راوی داستانی که خود با چشمان دل و روحش از نزدیک تجربه کرده و برای ما تعریف می‌کند.
کتاب دیگر این نویسنده «دورنمای بهشت برین» (The Map of Heaven) و «زندگی در جهان خودآگاه» است.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «بدن معنوی الکساندر در ابتدا وارد دنیایی تاریک شد. جایی که آگاه و بیدار بود و از هیچ چیز به جز فضای نزدیکش با خبر نبود. او این مکان اولیه را قلمروی منظره دید کرم خاکی می‌نامد. پس از مدتی، نور درخشان سفیدرنگی همراه با موسیقی‌ای زیبا برای او پخش شد و دروازه‌ای رو به دنیایی برایش باز شد که زیباتر از آن بود که بتوان توصیف کرد...»
آنچه ایبن الکساندر در کتاب بهشت زیبای خدا، حقیقت دارد به تصویر می‌کشد نه تنها یک مستند زیباست بلکه به دلیل تخصص علمی این نویسنده یک سند تاریخی و جهان‌شمول برای یک حقیقت است که او آن را بهشت خدا می‌نامد.

کتاب غرق در نور

Embraced by the Light
«بتی جین ایدی» (Betty (Jean) Eadie) نویسنده و سخنران در موضوع «تجربیات نزدیک به مرگ» است. او پس از تجربه نزدیک به مرگ خود تصمیم گرفت تجربیات خود را در اختیار همه مردم قرار دهد تا از این راه زیبایی‌های این جهان و احساس آن را به همه معرفی کند.
«بتی در کودکی به عنوان یک سرخ‌پوست آمریکایی شاگرد یک مدرسه شبانه‌روزی بود. جلوی مدرسه تابلوی بزرگی قرار داشت که روی آن نوشته بود: «جایی که بصیرت نباشد، مردم نابود می‌شوند.» جامعه ما درک خود را نسبت به اعتقادات و بصیرت‌های معنوی از دست داده است. حاصل مستقیم این وضع، افتضاح وحشتناکی است که در مقابل مردن به بار آورده‌ایم، بدین معنی که بیماران به جای مردن در جمع خویشان و دوستان، در بیمارستان‌ها و در مصاحبت ماشین‌های سرد و بی‌روح مخفیانه جان می‌دهند.»

گفتم زندگی سفری است که با تولد آغاز می‌شود و این راهی است به سوی مرگ، مقصدی که بخواهی نخواهی هر روز یک گام به مقصد آن نزدیک می‌شویم، اما چرا این مقصد پر از نور و زیبا که در همه این خاطرات از زبان انسان‌هایی از نژادها و ادیان و تفکرات متفاوت حتی از دوران های باستان تا به امروز شرحی به این زیبایی دارد در انگاره ذهنی بیشتر انسان‌ها تصویری ترسناک و پر آشوب دارد؟ به قول خانم جین ایدی تسلط مدرنیته و دنیای ماشینی، گردی بر حقایق روحانی پاشیده و چشم نوع بشر از دیدن آن ناتوان شده است. چقدر زیباست که با مطالعه کتاب‌هایی از این دست به ماهیت روح و زیبایی جهان فراطبیعی بازگردیم و دوباره آن را ببینیم.

به قلم «زهره عواطفی حافظ»

کتاب‌های معرفی شده در این مطلب را می‌توانید با کد تخفیف: blog1 از سایت پاتوق کتاب تهیه کنید.