زندگی و آثار هاروکی موراکامی
هاروکی موراکامی؛ نویسنده دونده
هاروکی موراکامی، نویسنده ژاپنی شناختهشدهای است که معرفیکردن او کار آسانی نیست. درباره زندگی شخصی او اطلاعات چندانی در دسترس نیست. نه اینکه گمنام باشد و یا زندگی او، وجهی پنهانی داشته یا در هالهای اسرارآمیز باشد. اما از آنجا که چندان به مصاحبه تن در نمیدهد، از زندگی خصوصی او تنها اطلاعاتی کلی میدانیم؛ چیزهایی نه آنچنان خصوصی یا صمیمانه.
هاروکی موراکامی، پس از جنگ جهانی دوم و در دوره انفجار جمعیت در قرن بیستم، در سال 1949 به دنیا آمد. مادرش دختر تاجری از اوساکا بود و پدرش راهبی بودایی که عمیقا از جنگ دوم چین و ژاپن تاثیر گرفته و دچار تروما شده بود. چیزی که در نهایت بر شخصیت و آثار هاروکی موراکامی نیز، تاثیر گذاشت. هر دو آنها اهل ادبیات بودند و ادبیات ژاپنی را آموخته بودند. از همینرو، هاروکی موراکامی از کودکی با ادبیات و داستان مانوس بود.
موراکامی، نویسنده بزرگ ژاپنی
هاروکی موراکامی مانند دیگر نویسنده بزرگ ژاپن؛ کوبو آبه، از کودکی تحت تاثیر فرهنگ غرب و همچنین موسیقی و ادبیات روسیه بود. هاروکی موراکامی با خواندن آثار نویسندگانی چون فرانتس کافکا، گوستاو فلوبر، فئودور داستایوفسکی، چارلز دیکنز و ... دوران کودکی و نوجوانی را پشت سر گذاشت و در نتیجه، زیست ذهنی او در کشمکش با آثار آنان شکل یافت. شاید به همین دلیل باشد که آثار هاروکی موراکامی از وجهی برخوردار شد که از سوی هموطنان ژاپنیاش به ژاپنی نبودن، متهم شد.
هاروکی موراکامی؛ این نویسنده بزرگ ژاپنی که صاحب چندین و چند جایزه ریز و درشت ادبی مانند جایزه مهم فرانتس کافکا و جایزه جهانی فانتزی شده است، تا 29 سالگی که اولین رمانش را نوشت، هیچ چیز ننوشته بود. کمتر کسی است که این جمله او را نشنیده باشد: «من قبل از آن چیزی ننوشته بودم و یک شخص معمولی بودم، یک کلاب جاز داشتم و هیچ نوشتهای خلق نکرده بودم.» اما یک روز در حین تماشای یک بازی بیسبال، ایده رمان «به آواز باد گوش بسپار» به هاروکی موراکامی الهام شد. ایدهای که او را وادار به نوشتن کرد و نهتنها جایزه گونزو را که متعلق به نویسندگان جدید است، در همان سال برایش به ارمغان آورد، بلکه راه هاروکی موراکامی را به دنیای نویسندگان گشود و بهزودی او را در جرگه مهمترین نویسندگان معاصر جهان قرار داد.
هاروکی موراکامی، در 33 سالگی دویدن را نیز آغاز کرد و دو، نه تنها بخش مهمی از زندگی او شد بلکه آثار هاروکی موراکامی را نیز تحت تاثیر قرار داد. تا جایی که در کتاب «از دو که حرف میزنم، از چه حرف میزنم» هاروکی موراکامی به مقایسه نوشتن و دویدن میپردازد. اکنون، او یک دونده ماراتن است.
هاروکی موراکامی و جهانهای جادوییاش
هاروکی موراکامی پس از نوشتن سهگانه موش؛ «به آواز باد گوش بسپار» در 1979، «پینبال، 1973» در 1980 و «تعقیب گوسفند وحشی» در 1982، دست به خلق جهانی فانتزی و شبه رویا در کتاب «سرزمین عجایب بیرحم و ته دنیا» زد. اثری که عناصر جادویی کارهای هاروکی موراکامی را به سطح تازهای آورد.
آثار هاروکی موراکامی، بهویژه برای خلق جهانهای جادویی و فانتزی شناخته شده است. جهانهایی که جادو و واقعیت در کنار یکدیگر و همگام پیش میروند و خواننده، عناصر جادویی را چیزی غیرواقعی و نامتعارف قلمداد نمیکند؛ چیزی از آن نوع که در رئالیسم جادویی تجربه میکنیم. برای مثال در رمان بینظیر «کافکا در کرانه» که هاروکی موراکامی برای آن، برنده جایزه جهانی فانتزی در سال 2006 شد، حتی بارش ماهی از آسمان و حرف زدن ناکاتا با گربهها باعث نمیشود که خواننده احساس کند امری غیرعادی و باورنکردنی در حال رخ دادن است؛ بلکه آن هم پیشامدی است که ممکن است در جایی از این جهان رخ دهد.
نویسندگان الهام بخش بر هاروکی موراکامی
همانطور که پیشتر آمد، هاروکی موراکامی با آثار نویسندگانی چون تئودور داستایوفسکی، چارلز دیکنز، گوستاو فلوبر، فرانتس کافکا و ... بزرگ شد؛ در نتیجه نمیتوان تاثیر آنها را بر او نادیده گرفت.
با اینحال به نقل از سایت رسمی هاروکی موراکامی، مهمترین نویسندگانی که الهام بخش آثار هاروکی موراکامی بودهاند ریموند چندلر، کرت وانهگت و ریچارد براتیگان بودهاند. ریموند چندلر، از نویسندگان بزرگ ژانر جنایی و پلیسی بود. اقتباسهای سینمایی زیادی نیز از آثار او ساخته شده است که شاید مهمترین آنها خواب گران باشد. وانهگت نیز نویسندهای آمریکایی است که آثاری علمی-تخیلی با مایهای از طنز سیاه دارد. سلاخخانه شماره پنج را میتوان شناخته شدهترین اثر او دانست. ریچارد براتیگان، نویسنده و شاعر آمریکایی دیگر نویسنده الهامبخش آثار هاروکی موراکامی، تحت تاثیر جنبش بیت بود. او در ایران بیشتر با آثاری چون اتوبوس پیر، کلاه کافکا و بارش کلاه مکزیکی؛ یک داستان ژاپنی شناخته میشود. گرچه مهمترین اثر او رمان صید قزلآلا در آمریکا است.
البته خود هاروکی موراکامی از سه نویسنده دیگر به عنوان نویسندگان فعالی که در حال حاضر به آنها و آثارشان علاقه دارد نام برده است. کازئو ایشیگورو نویسنده ژاپنی رمانهای «غول مدفون» و «کلارا و خورشید»، کورمک مککارتی نویسنده آمریکایی رمان جایی برای پیرمردها نیست و برنده جایزه پولیتزر و در نهایت، داگ سولستاد، نویسنده نروژی که جوایز ادبی متعددی را از آن خود کرده است.
سبک نگارشی آثار هاروکی موراکامی
بیشتر آثار هاروکی موراکامی از زبان اول شخص روایت میشود و در سنت رمان نویسندهمحور ژاپن یا I-novel قرار میگیرد. I-novel یکی از گونههای ادبی ژاپن است که بر اساس دریافت ژاپنیها از ژانر ناتورالیسم در دوران میجی، شکل گرفت. اینگونه سبک ادبی بعدها بر ادبیات سایر کشورهای آسیایی نیز تاثیر گذاشت. I-novel گونهای رمان اعترافی به حساب میآید و رویدادهای داستان به زندگی و جامعه خود نویسنده مرتبط است. از دیگر نویسندگان مهم ژاپن در این سبک، اوسامو دازای است.
درونمایههای آثار هاروکی موراکامی
o تنهایی و انزوای مدرن: شاید این مهمترین درونمایه آثار هاروکی موراکامی باشد. شخصیتهای داستانهای او اغلب، افرادی منزوی هستند که در دنیای شهری و مدرن ژاپن احساس تنهایی میکنند. برای مثال کاراکترهای اصلی در دو کتاب «کافکا در کرانه» و «جنگل نروژی» در عین زندگی در شهر، از جامعه فاصله دارند.
o حرکت در مرز خیال و واقعیت: هاروکی موراکامی آنقدر استادانه جهان واقعی و سوررئال را در هم میآمیزد که خواننده گمان باورپذیر نبودن را هم نمیبرد. پیشامدهای غیرواقعی آثار هاروکی موراکامی، واقعیتی باورپذیر را برای خواننده شکل میدهند. برای مثال در «سرزمین عجایب بیرحم و ته دنیا»، «کافکا در کرانه» و «1Q84» مرز میان واقعیت و رویا مبهم میشود.
o عشق و روابط انسانی: عشق از درونمایههای بسیار برجسته در آثار هاروکی موراکامی است. او روابط عاشقانه پیچیده و گاه حتی غیرممکن را تصویر میکند. برای مثال در رمان «جنگل نروژی»، عشق با فقدان و مرگ درآمیخته است.
o موسیقی و فرهنگ پاپ: حضور موسیقی بهویژه موسیقی جاز و کلاسیک در آثار هاروکی موراکامی پررنگ است. کتاب «رقص، رقص، رقص» نمونهای است که در آن موسیقی نقشی محوری دارد.
o جستوجوی هویت: قهرمانان آثار هاروکی موراکامی اغلب در جستوجوی معنا و هویت خود هستند. این درونمایه در رمان «کافکا در کرانه» به اوج خود میرسد.
o تاثیر تاریخ و ترومای جمعی بر زندگی معاصر: رویدادهای تاریخی بازتاب عمیقی در آثار هاروکی موراکامی دارند و او به طور مکرر به رویدادهای تروماتیک تاریخ ژاپن میپردازد:
- قتل عام نانجینگ در رمان «سرگذشت پرنده کوکی»
- حمله گاز سارین در متروی توکیو در کتاب «زیرزمین»
- شورشهای دانشجویی دهه 1960 در «1Q84»
- بمباران اتمی و پیامدهای آن در چندین اثر مختلف
در آثار هاروکی موراکامی، این رویدادهای تاریخی، با تجربیات شخصی شخصیتها درهم میآمیزد و نشان میدهد که چگونه تاریخ در زندگی روزمره مردم حضور دارد؛ حتی اگر به طور مستقیم آن را تجربه نکرده باشند.
o شمنیسم و معنویت شرقی: سنتهای شمنی و معنویت شرقی در آثار هاروکی موراکامی از درونمایههای تکراری است. به ویژه در «کافکا در کرانه» و «1Q84» این عناصر کاملا برجسته هستند.
درواقع ترکیب دو درونمایه اخیر در آثار هاروکی موراکامی، به او اجازه میدهد تا از طریق تجربیات معنوی و ماورایی، راهی برای التیام زخمهای تاریخی، بیابد.
لیست کتابهای هاروکی موراکامی
در این قسمت مروری اجمالی خواهیم داشت بر آثاری که از هاروکی موراکی منتشر شده است. برای آن دسته از آثار هاروکی موراکامی که در ایران ترجمه نشدهاند، از عناوین انگلیسی آنها استفاده شده است.
رمانهای هاروکی موراکامی
1) به آواز باد گوش بسپار
2) پینبال، 1973
3) تعقیب گوسفند وحشی
4) دنیای عجیب بیرحم و ته دنیا
5) جنگل نروژی / چوب نروژی
6) رقص، رقص، رقص
7) جنوب مرز، غرب خورشید
8) تاریخچه پرنده کوکی
9) دلدار اسپوتنیک
10) کافکا در کرانه / کافکا در ساحل
11) بعد از تاریکی
12) 1Q84
13) سوکورو تازاکی بیرنگ و سالهای زیارتش
14) کشتن کمانداتور
15) شهر و دیوارهای نامطمئنش
16) The Strange Library (رمانی کوتاه برای بچهها)
مجموعه داستانهای کوتاه هاروکی موراکامی
17) Let's Meet in a Dream (اثری مشترک)
18) فیل ناپدید میشود
19) بعد از زلزله
20) بید کور، زن خفته
21) مردان بدون زنان
22) اول شخص مفرد
23) Birthday Stories (مجموعهای از داستانهای کوتاه درباره تولد که هاروکی موراکامی از نویسندگان مختلف جمعآوری کرده است. یکی از داستانهای مجموعه تولد، متعلق به هاروکی موراکامی است.)
مقالات و آثار غیرداستانی هاروکی موراکامی
24) Walk, Don't Run
25) Rain, Burning Sun (Come Rain or Come Shine)
26) Portrait in Jazz
27) زیرزمین
28) Portrait in Jazz 2
29) وقتی از دو حرف میزنم، از چه حرف میزنم؟
30) It Ain't Got that Swing (If It Don't Mean a Thing)
31) Absolutely on Music: Conversations
32) هاروکی موراکامی به دیدار هایائو کاوای میرود.
33) What Is There to Do in Laos?
34) Abandoning a Cat: Memories of my Father
35) Murakami T: The T-Shirts I Love
36) An Accidental Collection
37) Novelist as a Vocation
معرفی بهترین کتاب های هاروکی موراکامی
بسیار بدیهی است که در این مقاله کوچک نمیتوان به همه آثار هاروکی موراکامی پرداخت و دربارهشان صحبت کرد. از اینرو تنها چند عنوان از بهترین آثار هاروکی موراکامی را معرفی میکنیم. این چند عنوان، از میان گونههای مختلف آثار او انتخاب شده است.
1. کافکا در کرانه
یکی از بهترین آثار هاروکی موراکامی، رمان جذاب «کافکا در کرانه» است که نخستین بار در سال 2002 به زبان ژاپنی و در سال 1386 به فارسی ترجمه و منتشر شد. رمان «کافکا در کرانه» که در ژانر فانتزی و رئالیسم جادویی قرار میگیرد، توانست جایزه جهانی فانتزی را در سال 2006 برای هاروکی موراکامی به ارمغان آورد.
این رمان یکی از پیچیدهترین آثار هاروکی موراکامی است. «کافکا در کرانه» دو خط داستانی دارد که به موازات هم پیش میروند و روایت را شکل میدهند. یکی از این خطوط داستانی، روایت زندگی پسربچهای 15 ساله است با نام غیرعادی کافکا که داستان از زبان او روایت میشود. کافکا، با ذهنی هدفمند و ارادهای قوی، همراه با دوست خیالیش که آن را پسر زاغی مینامد، از خانه فرار میکند تا جلوی سرنوشت محتومش را بگیرد. اما این، سفری ادیپوار برای کافکا است و فرارش از سرنوشت، دویدن به آغوش آن است. او در این سفر درگیر ماجرای قتلی میشود که خود نمیداند در کجای آن ایستاده است؛ و خواننده نیز.
روایت دوم، داستان زندگی ناکاتا است. پیرمرد کمهوشی که در اثر حادثهای فراطبیعی در زمان کودکیش، توان ذهنیش را از دست داده است اما درعوض توانایی صحبت کردن با گربهها را به دست آورده. ناکاتا این مهارت غریبش را تبدیل به راهی برای کسب درآمد کرده است. اما او نیز در پی یافتن گربهای، پا به سفری میگذارد که شرایط عجیب و غریبی را پیش میآورد.
این دو خط داستانی گرچه جدا از هم روایت میشوند و ارتباط مشخصی با یکدیگر ندارند، اما خواننده سایه هریک از این دو روایت را بر دیگری، احساس میکند. روایتهایی که شاید در دو جهان متفاوت پیش میروند اما به گونهای فهم ناشدنی در هم تنیدهاند.
عنوان «کافکا در کرانه» از آثار هاروکی موراکامی، ترکیب جالب توجهی است. هایائو کاوای، روانشناس مکتب یونگی ژاپنی که به عنوان پدر روانشناسی تحلیلی و بالینی ژاپنی شناخته میشود، معنای ویژهای در این نام گذاری دیده است. زیرا کافکا که در نسخه ژاپنی؛ kafuka، خوانده میشود میتواند ترکیبی از ka به معنای خوب یا ممکن و fuka به معنای بد یا ناپذیرفتنی باشد. کاوای معتقد است که این امر، وضعیتی بینابین به کتاب بخشیده است.
این نکته هوشمندانهای است که در رمان «کافکا در کرانه» از آثار هاروکی موراکامی، به کار گرفته شده است. زیرا وضعیت معلق میان فرهنگ غرب (کافکا) و فرهنگ شرق (کافوکا) و هویت اصلی و هویت جدید را به خوبی نشان میدهد. شخصیت کافکا تامورا در چندین حالت بینابینی قرار دارد. کافکا/کافوکا، میان نوجوانی و بزرگسالی، میان جهان واقعی و جهان موازی/ رویایی، میان گذشته و آینده و میان اراده و هویت فردیاش و پیشگویی که دربارهاش شده معلق است. گویی هاروکی موراکامی از این چندلایگی استفاده کرده است تا درونمایه اصلی رمان را که معلق بودن میان وضعیتهای مختلف است، بیان کند.
«کافکا در کرانه» در میان آثار هاروکی موراکامی، رمان پیچیدهای است که ذهن شما را به چالش میکشد. هاروکی موراکامی خود در مصاحبهای، راه فهم معماهای این رمان را چند بار خواندن آن دانسته است. با این حال «کافکا در کرانه» رمان سختخوانی نیست. شما به راحتی میتوانید بر کتاب سوار شده و خود را به روایت نفسگیر آن بسپارید.
2. جنگل نروژی
رمان «جنگل نروژی» یکی دیگر از آثار هاروکی موراکامی است که به زیبایی، کشمکشهای درونی انسان را در مواجهه با عشق و فقدان به تصویر میکشد. عنوان کتاب از یکی از موسیقیهای گروه بیتلز، گرفته شده است. آهنگ جنگل نروژی که در ابتدای داستان، واتانابه تورو؛ قهرمان رمان را به مرور خاطراتش وا میدارد.
«جنگل نروژی» که در سال 1987 منتشر شد، داستان واتانابه را روایت میکند که در دبیرستان با کیزوکی؛ صمیمیترین دوستش و نائوکو؛ دختری که کیزوکی با او رابطه دارد، آشنا میشود. نقطه عطف داستان، خودکشی کیزوکی در 17 سالگی است. چیزی که زندگی نائوکو و واتانابه را عمیقا تحت تاثیر قرار میدهد. آنها را به یکدیگر نزدیکتر میکند و در عین حال سایه گذشته همیشه بر آن دو سنگینی میکند. نائوکو هیچگاه نمیتواند از زیر این سایه سنگین خارج شود و واتانابه میان عشق عمیق اما غمآلودش به نائوکو و دختری به نام میدوری که بعدتر با او آشنا میشود سردرگم است. میدوری دختری سرزنده و مستقل است که در نقطه مقابل نائوکو قرار دارد. رمان «جنگل نروژی» از آثار هاروکی موراکامی، روایت این چالشهای درونی است. شخصیتها در انتخاب میان مرگ و زندگی، آینده و گذشته، عشق و وفاداری سردرگم هستند و معلق بودنشان میان انتخابهای ممکن، جهان روایی داستان را شکل میدهد.
در یک معنا، رمان «جنگل نروژی» از یک بحران هویت، در نسل جوان دهه 60 میلادی ژاپن میگوید. از دلبستگی به گذشته (سنت) و در عین حال، میل به جهان نو و بهبود اوضاع. شخصیتها میان انتخاب گذشته و آینده، میان انتخاب سنت و مدرنیسم، معلق ماندهاند. گرچه میل به آیندهای تازه دارند اما دلهره وفاداری به گذشته، سایه سنگینی بر سرشان انداخته است و آنان را دچار بحرانهای درونی و هویتی کرده است. واتانابه، نائوکو و میدوری نمایندگان انتخابها و امکانهای متفاوت هستند که رابطهشان با هم جهان معنایی پیچیده رمان «جنگل نروژی» از آثار هاروکی موراکامی را شکل میدهد.
3. از دو که حرف میزنم از چه حرف میزنم؟
«ده سال از روزی میگذرد که ایده نوشتن کتابی در مورد دویدن برای بار نخست به ذهنم خطور کرد. سالها پشتسر هم میآمدند و میرفتند و من همینطور، افکار و طرحهای گوناگون را یکی پس از دیگری در ذهن مرور میکردم بیآنکه یکبار هم شده بنشینم و آنها را بنویسم. دویدن موضوعی روشن و مشخص نیست که بتوان راحت از آن نوشت و از آنجا که نمیدانستم دقیقا از چه میخواهم بگویم، کار برایم سخت شده بود.
با این همه لحظهای فرا رسید که تصمیم گرفتم افکار و احساسات خود را در این مورد، صادقانه بر زبان آورم و در این راه نیز جز سبک و روش خودم بر چیزی دیگر تکیه نکنم.»
این بریده، بخشی از پیشگفتاری است که در کتاب «از دو که حرف میزنم، از چه حرف میزنم» از آثار هاروکی موراکامی آمده است.
«از دو که حرف میزنم، از چه حرف میزنم»، کتابی غیرداستانی در میان آثار هاروکی موراکامی است که در سال 2007 در ژاپن منتشر شد. این کتاب که در گونه شرححال نویسی قرار میگیرد، همانطور که از بریده پیشگفتار کتاب برمیآید در بیان عواطف و افکار هاروکی موراکامی، پیرامون دویدن و نوشتن است.
رابطه دویدن و نویسندگی در زندگی شخصی، تجربیات هاروکی موراکامی از شرکت در ماراتنها، چگونگی تبدیل شدن او به دونده و نویسنده و نظم و انضباطی که هر دو فعالیت نیاز دارند، از موضوعات اصلی این کتاب از آثار هاروکی موراکامی است. کتاب «از دو که حرف میزنم، از چه حرف میزنم» ترکیبی است از خاطرات شخصی، تأملات فلسفی و بینشهای نویسندگی هاروکی موراکامی و توصیف تجربیات ورزشی.
هاروکی موراکامی با مقایسه نویسندگی و دوندگی در این کتاب، آنها را دو روی یک سکه میداند که هر دو نیاز به نظم، تحمل تنهایی و انزوای طولانی دارند. در میان آثار هاروکی موراکامی، کتاب «از دو که حرف میزنم، از چه حرف میزنم» به عنوان یک راهنمای شخصی برای خودانضباطی شناخته میشود و دیدی متفاوت از رابطه ذهن و بدن به خواننده میبخشد.
4. اول شخص مفرد
همانطور که پیشتر گذشت، در میان آثار هاروکی موراکامی علاوه بر رمانها، داستانهای کوتاه هم وجود دارد. «اول شخص مفرد» نام یکی از این مجموعه داستانهای کوتاه است که نخستین بار در سال 2020 به عنوان یک مجموعه به چاپ رسید.
«اول شخص مفرد» شامل 8 داستان کوتاه است که همگی همانطور که از عنوان مجموعه پیداست از زبان اول شخص، روایت میشوند. این داستانها به جز داستان اول شخص مفرد پیش از این در مجله ادبی بونگاکوکای منتشر شده بودند. داستانها شامل این عناوین است:
1) خامه
2) بر بالین سنگی
3) چارلی پارکر، بوسا نووا مینوازد
4) با بیتلز
5) اعترافات میمون شیناگاوایی
6) کارناوال
7) مجموعه اشعار یاکولت سوالوز
8) اول شخص مفرد
این مجموعه داستان کوتاه، در ایران توسط نشرهای مختلف به چاپ رسیده است. دو نشر نوژین و خوب هر 8 عنوان را در مجموعه منتشره خود، قرار دادهاند. اما انتشارات چشمه با کنار گذاشتن داستان بر بالین سنگ، تنها 7 داستان از این آثار هاروکی موراکامی را در مجموعه خود دارد.
5. شهر گربه ها
«شهر گربهها» عنوان مجموعه گردآوری شدهای از داستانهای کوتاه هاروکی موراکامی است که در ایران توسط نشر نون، منتشر شده است. این مجموعه شامل 5 داستان کوتاه از آثار هاروکی موراکامی است و همه آنها بهجز داستان شهر گربهها از مجموعه داستانهای کوتاه «مردان بدون زنان» برداشته شده است. مجموعه شهر گربهها شامل این عناوین است:
1) شهر گربهها
2) شهرزاد
3) سامسای عاشق
4) کینو
5) دیروز
داستان کوتاه شهر گربهها نیز درواقع گزیدهای است از رمان «1Q84» از آثار هاروکی موراکامی که در سال 2011 بهطور مستقل در مجله نیویورکر منتشر شد.
آثار هاروکی موراکامی، با روایتی پر پیچوخم اما روان و دلنشین، گزینه خوبی برای کسانی است که خواندن برایشان، راهی برای برون رفت از این جهان روزمره و رنگ زدوده است. راهی برای سر درآوردن در جهانی با شگفتیهای جادویی که در بطن همین زندگی هر روزه ما جریان دارد.
به قلم «قاصدک حسینی»
کتابهای معرفی شده در این مطلب را میتوانید با کد تخفیف: blog1 از سایت پاتوق کتاب تهیه کنید.
ثبت دیدگاه
دیدگاه کاربران