بهترین کتاب ها در مورد تاریخ پهلوی
آخرین سلسله پدر و پسری: کتاب هایی درباره تاریخ پهلوی
کتاب‌های ارزشمند و دقیقی با موضوع تاریخ حکومت پهلوی در سال‌های گذشته نوشته شده است. حسن پیرنیا در کتاب تاریخ ایران باستان آورده است، تاریخ از زمانی شروع می‌شود که شهادت‌های کتبی و تاریخی راجع به وقایع و حوادث آن زمان به دست آمده. اعصار و دهوری که قبل از آن گذشته، ازمنه قبل از تاریخ به شمار می‌رود. پس تاریخ با همین کتاب‌ها زنده می‌ماند.
حکومت پهلوی دوره‌ای 53 ساله از تاریخ ایران زمین را در بردارد. حسن نراقی در کتاب چکیده تاریخ ایران، سرآغاز تاریخ ایران را به روایت فردوسی، شاعر نامدار ایران و به نقل از شاهنامه از سلسله‌ای موسوم به پیشدادی می‌داند که مؤسس آن گیومرث بود و جانشینانش هوشنگ و تهمورث بنیان‌گذاران ایران باستان بوده‌اند. در این مقاله به آخرین حکومت پادشاهی این سرزمین کهن یعنی حکومت پهلوی می‌پردازیم.
در این مقاله قرار است کتاب‌هایی را معرفی کنیم که به تاریخ پهلوی - یکی از کوتاه‌ترین سلسله‌های پادشاهی در عمر چندهزارساله ایران - پرداخته‌اند. به طور حدودی سلسله هخامنشی 220 سال، سلسله ساسانی 427 سال، خلافت اسلامی 509 سال، سلسله صفوی 235 سال، سلسله قاجار 131 سال، و در نهایت سلسله پهلوی 54 سال، بر ایران حکومت کرده‌اند و با انقلاب اسلامی در سال 1357 بالاخره حکومت کشور به جمهوری اسلامی تغییر کرده و از قید پادشاهان آزاد شد.
بهترین کتاب‌ها با موضوع حکومت پهلوی
کتاب ظهور و سقوط سلطنت پهلوی
کتاب دو جلدی ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، به همت عبدالله شهبازی و نشر اطلاعات، شامل خاطرات، دست‌نوشته‌ها، مصاحبه‌ها و بازجویی‌های حسین فردوست ارتشبد سابق در دوره سلطنت پهلوی است که به کتاب‌دوستان و علاقه‌مندان به تاریخ تقدیم شده است.
محمدرضا پهلوی دومین و آخرین پادشاه سلسله پهلوی، درباره حسین فردوست نوشته است: «در آن موقع دوست صمیمی من پسری بود به نام حسین فردوست که پدرش ستوان ارتش بود. حسین در دوران تحصیل در سوئیس هم با من هم‌درس بود.»
دو چیز یک کتاب تاریخ را نزدیک به حقیقت می‌کند، اول هرچه آنکه جریان تاریخ را بیان می‌کند به مرکز حادثه نزدیک‌تر باشد، جزئیات بیشتری به ما می‌دهد و حقیقت را بهتر نمایان می‌کند. دوم آنکه اسناد و مدارک ارائه شده چقدر محکم و قابل اعتماد باشد. این میزان از نزدیکی که حسین فردوست به محمدرضا پهلوی و خاندان پهلوی دارد باعث می‌شود گفته‌ها و خاطرات او یکی از بهترین منابع در خصوص تاریخ پهلوی باشد.
جلد اول این کتاب شامل فصل‌های زیر است:
- 1. ورود به دربار تا سقوط رضاشاه
- 2. نخستین سال‌های سلطنت محمدرضا
- 3. شاه، دربار و رژیم پهلوی
- 4. رژیم پهلوی، پایگاه جاسوسی غرب
- 5. سازمان اطلاعاتی رژیم پهلوی
- 6. مسائل امنیت داخلی در دوران محمدرضا
- 7. رژیم پهلوی، ابرقدرت‌ها و خاورمیانه
- 8. انقلاب و سقوط سلطنت
کتاب حاضر متن کامل خاطرات حسین فردوست را در برمی‌گیرد. بخش اعظم این خاطرات دست‌نوشته‌های فردوست است که طی سال‌های 1363- 1366 نگاشته شده و قریب به 1500 صفحه دستنویس است. بعلاوه، بخشی از خاطرات فردوست نیز به صورت مصاحبه شفاهی ضبط شده، که شامل مباحثی از بخش‌های اول، دوم و سوم کتاب حاضر می‌باشد و پیشتر از سیمای جمهوری اسلامی پخش گردیده است.
در جلد دوم ضمن تطبیق خاطرات فردوست با گفته‌ها و نوشته‌های دیگران به بررسی و تحلیل آنها پرداخته شده است.
کتاب خواب آشفته نفت، دکتر مصدق و نهضت ملی ایران
محمدعلی موحد شاعر، ادیب، عرفان‌پژوه، تاریخ‌نگار، حقوق‌دان و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی متولد سال 1302 است.
بر هیچ انسان فرهیخته فارسی‌زبانی تأثیرات ارزشمند این دانشمند بزرگ که بر تاریخ‌نگاری و ادبیات گذاشته است، پنهان نیست. امروز که می‌خواهیم به کتاب‌هایی درباره تاریخ پهلوی بپردازیم شایسته است که یکی از بزرگ‌ترین اتفاقات دوره حکومت پهلوی یعنی ملی‌شدن صنعت نفت را از نگاه این مرد بزرگ به تماشا بنشینیم. به همین دلیل به کتاب خواب آشفته نفت از محمدعلی موحد رسیدم. چقدر جالب است که محمدعلی موحد، از آغاز برپایی شرکت ملی نفت ایران در بدنه حقوقی شرکت نفت وارد شد و تا بالاترین درجات (مشاور عالی رئیس هیئت‌مدیره، مشاور ارشد و عضو اصلی هیئت‌مدیره) انجام وظیفه کرد و در ابتدای تأسیس اوپک، به مدت شش ماه معاونت اجرایی آن سازمان در ژنو را عهده‌دار بوده است.
او کتاب‌های ارزشمندی در موضوع تاریخ ایران و البته موضوع ملی‌شدن صنعت نفت نگاشته.
کتاب خواب آشفته نفت که به همت نشر کارنامه در چهار جلد و یک جلد که بعدها به عنوان تعلیق به آن اضافه شده، منتشر شده است.
جلد نخست: از قرارداد دارسی تا سقوط رضاشاه
جلد دوم: دکتر مصدق و نهضت ملی ایران
جلد سوم: دکتر مصدق و نهضت ملی ایران
جلد چهارم: از کودتای 28 مرداد تا سقوط زاهدی
همان‌گونه که از سرفصل‌های کتاب مشخص است اگر بخواهیم تاریخ پهلوی را با زمینه موضوع ملی‌شدن نفت مورد دقت قرار دهیم این کتاب یکی از منابع دست اول برای ماست.
همینطور هرچه درباره یکی از بزرگ‌ترین حادثه‌های تاریخی، سیاسی و اقتصادی ایران در دوره پهلوی یعنی ملی‌شدن صنعت نفت بخواهید در این مجموعه ارزشمند برای شما فراهم شده است.
کتاب جعبه سیاه: نگاهی نو به یادداشت های امیر اسدالله علم
امیر اسدالله علم (اسدالله خان علم امیر قائنات) متولد مرداد سال 1298 در شهر بیرجند و متوفی فروردین سال 1357 در نیویورک بود. اسدالله علم تنها فرد سیاسی دوران حکومت پهلوی است که با درایتی که از فرزند چنین خاندانی بر می‌آید دست به نوشتن یادداشت‌هایی شامل خاطرات روزانه‌اش از زندگی زد.
اما حاصل این خاطرات روزانه که با ذکاوت در بانکی در سوییس امانت گذاشته شده بود تا از سوء استفاده دوستان و نزدیکانش در امان بماند، در نهایت پس از مرگ او و با وصیت خود او پس از مرگ شاه توسط خانواده‌اش در هفت مجلد به ویراستاری علی‌نقی عالیخانی به زبان انگلیسی منتشر شد و منبع بسیار مهمی در حوزه سیاسی برای محققین فراهم شد. این کتاب به همت چند انتشارات ایرانی بعدها به زبان فارسی در ایران منتشر شد.
کتاب جعبه سیاه به قلم سید محمدحسین راجی، کتابی تحقیقی در تحلیل مجموعه خاطرات اسدالله علم است.
محمدحسین راجی در این کتاب 192 صفحه‌ای در ده فصل به صورت موضوعی بر روی صحت و سقم داده‌های خاطرات علم و تحلیل آنها تحقیق نموده است.
خاطرات علم نخستین بار در سال 1371 در دو جلد با عنوان «گفت‌وگوهای من با شاه» به چاپ رسید که متن ناقصی داشت. چاپ دوم این خاطرات (متن کامل) در سال 1380 با نام «یادداشت های امیر اسدالله علم» به چاپ رسید. کتاب جعبه سیاه، با اتکاء بر مستندات تاریخی در «یادداشت های امیر اسدالله علم»، به وضعیت دوران پهلوی و مقابله با تطهیر آن پرداخته و سعی کرده تا حدودی مخاطب را نسبت به تاثیر عمیق و ناخودآگاه مطالب تاریخی خلاف واقع، مصون نگه دارد.
از فصل‌های شاخص این کتاب می‌توان به فصولی در ارتباط با نگاه تحقیرآمیز شاه به طبقات جامعه، در خاطرات علم؛ نحوه مواجهه شاه با آمریکا و انگلیس در خاطرات علم و خاندان سلطنت در خاطرات علم نام برد.
در فصل پنجم ذیل موضوع مواجهه شاه با دول آمریکا و انگلیس آمده است: «دیدگاه شاه به آمریکا و انگلیس و مأموران سیاسی و اقتصادی آنها در «حرف» و به ویژه در گفتگوهای دوجانبه او با وزیر دربارش، مشخص می‌شود. در خاطرات علم به‌کرات ملاحظه می‌شود که شاه در حرف‌هایش کاملاً از موضع قدرت برابر و بلکه بالاتر نسبت به طرح‌ها، درخواست‌ها و اقدامات آمریکا و انگلیس عکس‌العمل نشان داده و گاهی حتی در صحبت‌های خویش با علم موهن‌ترین عبارات و توصیفات را درباره آنها به کار گرفته است.»
آنچه در این کتاب خواهید خواند بسیار به خواننده در تحلیل و استخراج داده‌ها از کتاب «خاطرات اسدالله علم» کمک خواهد کرد و البته توصیه می‌گردد ابتدا کتاب مجموعه خاطرات اسدالله علم و سپس کتاب جعبه سیاه جهت روشنگری و دقت بیشتر در موضوع تاریخ پهلوی مطالعه شود.
کتاب پدر و پسر: ناگفته ها از زندگی و روزگار پهلوی ها
دوره حکومت پهلوی همان‌طور که پیشتر گفتیم یکی از حکومت‌های کوتاه در تاریخ ایران است که تنها دو پادشاه یعنی رضاشاه پهلوی و محمدرضا پهلوی را در بردارد.
محمود طلوعی روزنامه‌نگار، نویسنده، تاریخ‌نگار و سیاست‌مدار ایرانی در میان کتاب‌های پرشمار خود درباره اوضاع سیاسی و تاریخی ایران کتابی با نام جذاب «پدر و پسر: ناگفته ها از زندگی و روزگار پهلوی ها» را هم دارد. او که خود در دوره بیست و سوم به‌عنوان نماینده میانه در مجلس شورای ملی حضور داشت یکی از کسانی است که با حضور در دوران حکومت پهلوی اطلاعات دست اولی درباره تاریخ پهلوی را به ما رسانده است.
کتاب پدر و پسر: ناگفته ها از زندگی و روزگار پهلوی ها شامل دو بخش اصلی با عنوان پدر و پسر و زیرعنوان‌های زیر است:
بخش اول: پدر، در هجده بخش به شرح زیر: مرده‌ای که زنده شد – زمینه کودتا – کودتا – سید و سردار – صعود از نردبان قدرت – رضاخان، رئیس‌جمهور مادام‌العمر ایران – مشق سلطنت – تزویر و تدبیر – خلع قاجاریه – آغاز پادشاهی رضاخان – دیکتاتور – داستان نفت و تیمورتاش – دولتمردان رضاشاه – زندگی خصوصی رضاشاه – سال‌های پریشانی – شهریور شوم – رضاشاه و بیگانگان – تبعید و مرگ
و بخش دوم: پسر نیز در 14 فصل: دوران کودکی و نوجوانی – ازدواج سیاسی – تاج و تخت لرزان – سال‌های جنگ – خطری که از سر ایران گذشت – معمای فوزیه – سال‌های بحرانی – شاه و مصدق – ثریا و خاطراتش – دیکتاتوری شاهانه – عشق های شاهانه – انقلاب شاهانه – سقوط – دربدری و مرگ
برخی از مطالب به صورت مستقیم و دست اول توسط نویسنده و برخی نیز از مدارک و مستندات موجود تهیه و گاهی ترجمه شده و در این مجموعه بسیار کامل برای خوانندگان و جویندگان مسیر تاریخ گردآوری شده است.
در زیر فصل دوران کودکی و نوجوانی از بخش پسر می‌خوانیم: محمدرضا شاه در مصاحبه با ژرار دوویلیه نویسنده فرانسوی، می‌گوید او و خواهر دوقلویش اشرف، که کمی بعد از او به دنیا آمد، در تنها بیمارستان آن روز تهران به نام بیمارستان احمدیه متولد شدند. محله قدیمی تهران هم که شاه در کتاب خود از آن نام نمی‌برد دروازه قزوین بوده است، که در زمان انتشار کتاب شاه محله بدنام تهران در آن قرار داشت و شاه نمی‌خواست به خوانندگان ایرانی کتاب خود بگوید که خانه پدری او در زمان تولدش در چنین محله‌ای بوده است.
همان‌گونه که از نمونه هم مشاهده می‌شود متن کتاب اگر چه یک کتاب تاریخی است، بسیار ساده و روان و برای فهم عامه افراد هم مناسب می‌باشد.
کتاب ایران بین دو انقلاب
ظهور و بروز حکومت پهلوی وابستگی شدیدی به دو مسئله مهم یعنی انقلاب مشروطه و احزاب سیاسی دارد که در دوره پهلوی ایجاد شدند و روند سیاسی ایران را تغییر دادند.
یرواند آبراهامیان تاریخ‌نگار ایرانی - امریکایی و ایرانی ارمنی‌تبار، کتاب ایران بین دو انقلاب را در تحلیل رویدادهای اجتماعی سیاسی سده اخیر ایران (از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی سال 1357) در سه بخش به رشته تحلیل درآورده است.
بخش اول زمینه‌ای تاریخی برای درک ایران نو، بررسی قرن نوزدهم میلادی، انقلاب مشروطه و حکومت رضاشاه به دست می‌دهد. بخش دوم، مبانی اجتماعی سیاست در دوران بین سقوط استبداد رضاشاه پهلوی در شهریور 1320 و ظهور استبداد محمدرضاشاه پهلوی در شهریور 1332 را تحلیل می‌کند. این دوازده سال تنها دوره عمده در عصر جدید است که مورخ طی آن می‌تواند در زیر لایه سیاسی به زیرساخت سیاست ایران بنگرد و از این رهگذر، ریشه‌های قومی و نیز طبقاتی جنبش‌های مختلف سیاسی را عمیقا بررسی کند... بخش سوم، بررسی ایران معاصر (زمان نگارش کتاب) است و برنامه‌های اجتماعی به واسطه آن و سرانجام بروز انقلاب اسلامی اخیر را تشریح می‌کند.
اینکه این کتاب به صورت تخصصی به بخش خاصی از تاریخ پرداخته است باعث دقت نظر بیشتر بر این برهه حیاتی از تاریخ ایران می‌شود. اما باید توجه داشته باشیم که هر تاریخ‌نگار با احتمال زیادی خواسته یا ناخواسته دیدگاه‌های سیاسی خود را در نگارش کتابش دخالت خواهد داد. در خصوص این کتاب آبراهامیان، احمد رهدار در یادداشتی در فصلنامه آموزه 1383 شماره 4 آورده است: «نویسنده دارای گرایش‌های فکری چپ‌گرایانه است؛ به همین علت کوشیده تا اولویت تحقیق خود در ایران را به سیر ظهور و افول حزب توده در جایگاه یکی از احزاب چپ ایران اختصاص دهد.»
اگر چه این کتاب که در اصل به زبان انگلیسی و با نام اصلی Iran Between Two" "Revolutions در انتشارات دانشگاه پرینستون در نیوجرسی آمریکا منتشرشده است اما ترجمه این کتاب به زبان فارسی از طرف دو انتشارات نشر نی و نشر مرکز انجام شده است و در اختیار خوانندگان و پژوهشگران فارسی زبان قرار گرفته است.
با توجه به پرشمار بودن کتاب‌ها درباره آخرین حکومت پادشاهی ایران یعنی حکومت پهلوی همان‌طور که گفته شد سعی ما بر این بود که کتاب‌هایی را به شما معرفی کنیم که به جهت نگارنده از فاصله بسیار نزدیک در زمانه حکومت پهلوی حضور داشته باشند و دوم اینکه از مستندات خوب و محکمی برای مطالبشان استفاده کرده باشند. در آخر در تأکید آیه «سیروا فی الارض فانظروا کیف کان عـقبة الذین من قبل...» یادآور می شوم هر چه در آثار و اعمال گذشتگان خود بهتر و بیشتر مطالعه کنیم، عبرت و پندهایی که در سرنوشت آنان است برای زندگی‌ای بهتر به ما یاری خواهد رساند.
به قلم «زهره عواطفی حافظ»
کتاب‌های معرفی شده در این مطلب را می‌توانید با کد تخفیف: blog1 از سایت پاتوق کتاب تهیه کنید.
۷ روز ضمانت بازگشت وجه
ضمانت اصالت کالا
۷ روز هفته ۲۴ ساعته
امکان پرداخت در محل
امکان تحویل در محل
ثبت دیدگاه
دیدگاه کاربران