صدر انسانیت و اندیشه: بهترین کتاب های امام موسی صدر
در این نوشتار، نگاهی کوتاه و مختصر به اندیشه امام موسی صدر خواهیم داشت و با 13 کتاب که مجموعه بیانات امام موسی صدر در موضوعات مختلف است، آشنا می‌شویم.
امام موسی صدر؛ روایتگر انسان و زندگی، نماد گفتگو و همزیستی
امام موسی صدر از جمله روحانیون و متفکرانی است که کلمات و صحبت‌هایش بوی انسان می‌دهد. بوی زندگی می‌دهد. موسی صدر زندگی را فدای دین نمی‌کند. تفسیری که او از دین دارد، یک تفسیر به‌روز و کارآمد است. دین را می‌آورد وسط میدان زندگی و برای بهتر شدن زندگی از دین استفاده می‌کند. موسی صدر به بهانه آخرت‌گرایی و اعتقاد به دنیای پس از مرگ، دست از دنیای مادی نمی‌کشد و تلاش می‌کند تا با استفاده از دین و علم و عقل، دنیای بهتری را بسازد. دنیایی که بتوان در آن بهتر زیست، در واقع زیست انسانی بهتری داشت. ریشه این رویکرد را باید در نگاه او به دین و انسان پیگیری کرد. تعریفی که از انسان و دین دارد و برداشتی که از قرآن و حدیث دارد، او را به یک دین انسانی، اخلاقی و اجتماعی رسانده. موسی صدر در دوراهی انسان و دین، طرف انسان را می گیرد و شاید ریشه تفکر او را در این نگاه باید جستجو کرد.
"یکی از مهم ترین اهداف توطئه‌ای که لبنان را فرا گرفت، از بین بردن شیوه همزیستی و وحدت ملی در لبنان بود. وقتی همزیستی هدف توطئه باشد، حتما و در مرتبه نخست، نمادهای همزیستی آماج توطئه قرار می‌گیرند. گمان نمی‌کنم که در لبنان کسی به اندازه من، نماد و رمز اتحاد کشور بوده باشد، زیرا من علاوه بر مراودات فرهنگی و اجتماعی و سیاسی با همه فرق لبنان و روابط گسترده‌ای که با آن ها دارم، به جایی رسیده‌ام که سه سال پیش در کلیسای کبوشیین، خطبه موعظه روزه را خواندم. هیچ‌کس در جهان به این پایه نرسیده است. درست مانند اینکه روحانی‌ای مسیحی، خطبه نماز جمعه را بخواند! بنابراین من نماد وحدت ملی بودم و از این‌رو، به طور مستقیم، آماج توطئه قرار گرفتم"
اصلاح اندیشه دینی در آثار موسی صدر
با مطالعه آثار و سخنرانی‌های امام موسی صدر، یکی از نکاتی که نگاه ما را به خودش جلب می‌کند، اصلاح تفکر دینی است. موسی صدر در جهت بهبود اوضاع زندگی مسلمانان و شیعیان، خوانشی اصلاحی از دین و اسلام دارد. نکته قابل توجه در سیره امام موسی صدر، هماهنگی گفتار و رفتار ایشان است. به موازات حرف و سخنرانی که از ایشان در مورد موضوعات مختلف سراغ داریم، به همان میزان، در عمل، شاهد رفتارها و کنش‌هایی مطابق با همان اندیشه‌ها هستیم. اگر از وحدت امت اسلامی سخن می‌گوید، به حرف، اکتفا نکرده و خودش پیش‌قدم در زمینه اصلاح و گفتگو بین مذاهب و ادیان است. از شرکت در کنفرانس‌های علمی گرفته تا شرکت در مراسم مذهبی مسیحیان و... . اگر از وضعیت زنان رضایت ندارد و در این‌باره سخنرانی‌های متعددی دارد، رفتار خودش و خانواده‌اش، ترجمان همان حرف‌ها و سخنان است.
امام موسی صدر، نمونه یک روحانی تراز است که همه ابعاد لازم برای طلبه بودن و روحانی بودن را داراست. موسی صدر، یک دیندار بی‌تکلف است. دینداری که مواجهه آسانی با متون دینی دارد و لذت دینداری را به کام ما می‌چشاند. چه در گفتارش و چه با رفتارش.
"برادران! آزادی برترین ساز و کار برای بسیج کردن همه توانایی‌ها و ظرفیت‌های انسانی است. هیچ‌کس نمی‌تواند در جامعه محروم از آزادی خدمت کند، توانایی‌هایش را پویا و موهبت‌های الهی را بالنده سازد. آزادی بهترین روش برای به کارگرفتن امکانات بشری در راه خدمت به جامعه است. آزادی یعنی به رسمیت شناختن کرامت انسانی و خوش‌گمانی به انسان و حال آنکه نبود آزادی یعنی بدگمانی به انسان و کاستن از کرامت او. کسی می‌تواند آزادی را محدود کند که به فطرت انسانی کافر باشد، فطرتی که پیامبر باطنی و درونی انسان است… آزادی حقیقی دقیقا رهایی از عوامل فشار خارجی و عوامل فشار داخلی است. اگر بخواهیم آزادی را تعریف کنیم باید بگوییم که آزادی رهایی از دیگران و رهایی از نفس است…"
موسی صدر و نگاه انتقادی به وضعیت جوامع اسلامی
یکی دیگر از موضوعات پربسامد در سخنرانی‌های امام موسی صدر، نگاه انتقادی به وضعیت موجود جوامع اسلامی است. موسی صدر در سخنرانی‌های مختلف خود، از وضعیت حاضر انتقاد می‌کند و معتقد است خروجی جامعه دینی، نباید اینگونه باشد. موسی صدر، در سخنرانی‌های مختلف خود به تببین ویژگی‌های مطلوب جامعه دینی پرداخته و آنها را بیان کرده است.
"آقایان ما کجا می‌خواهیم زندگی بکنیم؟ در کدام دنیا؟ نتیجه‌اش هم می‌دانید چیست؟ این است که نه‌تنها مسیحیان از ما می‌برند، نه‌تنها یهودیان از ما می‌برند، نه تنها سنی‌ها دارند از ما پیش می‌افتند، ما هم در خواب خوش فرو رفته‌ایم که آقا ابدا! شیعیان مرتضی علی مگر ممکن است برگردند؟ بله آقا! بنده دیده‌ام شیعه مسیحی شده، دیده‌ام شیعه سنی شده، دیده‌ام شیعه وهابی شده… اینجا با دلی خوش نشسته‌ایم، به حقانیت خودمان اعتقاد داریم و خیال می‌کنیم که مطلب تمام شده است! کجا تمام شد آقا! اقلا ما همان مساجدمان را تنظیم کنیم… آقا، بنده پای یک منبر می‌روم یک چیز می‌شنوم، پای آن منبر یک چیز دیگر. اصلا متناقض! اصلا نامربوط! … ما اصلا خواب هستیم! این کارهایی که حالا می‌خواهیم بکنیم باید 50 سال پیش 150 پیش شروع می کردیم…"
امام موسی صدر به کدام روایت؟
البته در مورد شخصیت‌های بزرگ مثل امام موسی صدر، همیشه روایت‌های متفاوتی وجود دارد. همیشه هستند کسانی که دوست دارند یارکشی کنند. در بازی‌های سیاسی، مصادره شخصیت‌ها زیاد دیده می‌شود. یکی می‌آید و می‌گوید امام موسی صدر اگر زنده بود، با آمریکا هم توافق می‌کرد! تصویری از امام موسی صدر، که گفتگو و تعامل، تمام چهره او را پوشانده. در حالی‌که برای مخاطب آگاه به نوشته‌های موسی صدر این سوال پیش می‌آید که تفاوت آمریکا در حال حاضر با اسرائیل در آن زمان چه بود؟ امام موسی صدر برای مبارزه با اسرائیل از چیزی کم نگذاشت! چطور می‌توان پذیرفت که در حال حاضر اگر حضور داشت، با آمریکا به توافق می‌رسید. یا اینکه برای برخی دیگر، امام موسی صدر خلاصه شده در مبارزه با اسرائیل. در این فضا، بُعد اندیشه‌ای امام موسی صدر به کلی نادیده گرفته می‌شود و از او، صرفا یک انسان مبارز در ذهن ما صورت می‌بندد. این در حالی است که امام موسی صدر، از اندیشه ای قوی و پویا برخوردار بوده و کم لطفی است که در معرفی شخصیت او، از این زاویه غافل باشیم. اینکه ما در روایت خود از متفکرانمان جانب انصاف را رعایت کنیم، سخت است. حالا برخی به دنبال سوء استفاده سیاسی و حزبی خودشان هستند اما در غیر اینصورت هم، رسیدن به برداشتی صحیح و مطابق با واقع از اندیشه و شخصیت کسی مثل امام موسی صدر شاید کار آسانی نباشد. راهی که از مطالعه تمامی آثار و سخنرانی‌های امام موسی صدر می‌گذرد. و حالا موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر این کار را برای ما راحت کرده است.
معرفی بهترین کتاب های امام موسی صدر
بهترین راه برای آشنایی با نگاه امام موسی صدر به دین، انسان و جامعه، مطالعه آثار به جا مانده از ایشان است. سخنرانی ها و گفتارهای ایشان در موضوعات مختلف دین شناسی، انسان و جامعه، تفسیر، زندگانی اهل بیت، مسائل اقتصادی در اسلام، زن در اسلام و ... در قالب کتاب به چاپ رسیده. کتاب‌هایی خواندنی که ما را با افق بالایی از اندیشه مواجه می‌کند. افقی که همانند اسم امام موسی صدر، در صدر اندیشه قرار دارد. موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر، مجموعه سخنرانی‌ها و مکتوبات ایشان را در قالب کتاب چند جلدی "در قلمرو اندیشه امام موسی صدر" به چاپ رسانده که تاکنون حدود 13 جلد از آن منتشر شده است. هم‌چنین مجموعه کامل بیانات، سخنرانی‌ها و مقالات امام موسی صدر از طرف این موسسه در قالب مجموعه "گام به گام با امام" به چاپ رسیده است که در ادامه به معرفی آنها خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.
1- گام به گام با امام
مجموعه 12 جلدی گام به گام با امام، گزارش 19 سال طرح خلاقانه و فعالیت خستگی‌ناپذیر امام موسی صدر، دیدارها، گفتگوها، پیام‌ها، سخنرانی‌ها و مقالات ایشان است. گام به گام با امام، ترجمه مجموعه "مسیرة الامام السید موسی الصدر" است که جنبش امل آن را در سال 2000 منتشر کرده. مجموعه گام به گام با امام، ترجمه‌ای روان و شیوا دارد و مشتمل بر تمامی گفتارهای امام موسی صدر از سال 1960 تا سال 1978 است. تا جلد نهم، مطالب به ترتیب تاریخ در کتاب آمده است اما در ابتدای هر جلد، نمایه‌ای موضوعی از تمامی مطالب، مندرج شده است که کار مطالعه را راحت‌تر می‌کند. 9 جلد اول این مجموعه از دو بخش تشکیل شده است: ابتدا روزنگار فعالیت‌های امام موسی صدر مختص هر سال و پس از آن گفتارها و مصاحبه‌ها و مطالب متعلق به آن سال، گردآوری شده است.
جلد دهم تفسیر بخشی از آیات قرآن است. جلد یازدهم مباحث اعتقادی و سیره معصومان و جلد دوازدهم مباحثی درباره جنبش امل و زمینه‌های ظهور و ابعاد آن و نیز درس‌گفتارها و مباحث سیاسی و اقتصادی امام در کلاس‌های اعضای ارشد جنبش امل است.
این مجموعه در بهمن 1397 اثر شایسته تقدیر در بخش ترجمه بیستمین دوره کتاب سال حوزه شناخته شد.
اگر علاقه‌مند به پژوهش درباره تفکر و شخصیت امام موسی صدر هستید، این مجموعه بهترین پیشنهاد برای شماست.
گام به گام با امام به صورت دوره به فروش می‌رسد اما در پلتفرم های مجازی، نسخه الکترونیکی تک جلدهای آن موجود است.
2- نای و نی: جستارهایی درباره اسلام، انسان، لبنان و مقاومت
کتاب نای و نی، اولین جلد از مجموعه در قلمرو اندیشه امام موسی صدر است که توسط علی حجتی کرمانی گردآوری و ترجمه شده است. کتاب نای و نی، شامل برخی از سخنرانی‌ها و مقالات و مصاحبه‌های امام موسی صدر از زمان استقرار در لبنان تا اولین سال تاسیس مجلس اعلای شیعیان است.
نای و نی از 3 فصل تشکیل شده. فصل اول به اصول عقاید، جهان بینی، ارزش و اخلاق و تاریخ اسلامی می‌پردازد. مطالبی که طیف گسترده‌ای از مخاطبان را داراست. برخی برای شیعیان، برخی برای اهل سنت، گاه برای مسیحیان در کلیسا و گاهی هم در محافل علمی لبنان. "اسلام"، "ذوق و ابتکار در دعوت"، "اسلام و کرامت انسانی"، "اسلام و فرهنگ قرن بیستم"، "دین و علم"، "تشیع و دغدغه های انسان معاصر"، "علی موحد بود و بس" برخی از عناوین این فصل است.
فصل دوم کتاب نای و نی، در واقع روایتی است از تجربه احیای شیعیان در لبنان. در این فصل، با روش کار امام موسی صدر که از صور لبنان شروع شده و سپس به مناطق دیگر هم گسترش یافته، آشنا می شویم. مطالب این بخش روایتگر روش رهبری و نحوه تعامل رهبر شیعیان با سایر فرقه ها و رفتار او به عنوان شهروندی لبنانی است. البته برای قضاوت صحیح تر باید بقیه آثار امام موسی صدر نیز دیده شود اما شروع کار امام موسی صدر در این مجموعه بازتاب داده شده و برای مطالعه و مواجهه اولیه بسیار سودمند است. "شیعیان در لبنان"، "تشکیلات شیعیان"، "فرق، دریچه های تمدن"، "فساد، خطرناک ترین دشمن"، "دانش و ایمان"، "درباره فرقه گرایی"، "ساختن جامعه" و "در راه وحدت مسلمانان" بخشی از عناوین این فصل است. در نهایت فصل سوم به مبارزه با اسرائیل و ضرورت حمایت از فلسطین می پردازد.
3- ادیان در خدمت انسان: جستارهایی درباره دین و مسائل جهان امروز
کتاب ادیان در خدمت انسان، از جمله بهترین و محبوب‌ترین آثار امام موسی صدر است. این کتاب، جلد دوم از مجموعه در قلمرو اندیشه امام موسی صدر است که شامل 29 مقاله، سخنرانی و گفتگو درباره دین، انسان، اسلام، تربیت، عبادت، تشیع، آزادی، انقلاب اسلامی ایران و دکتر علی شریعتی است.
عنوان کتاب (ادیان در خدمت انسان) برگرفته از سخنرانی تاریخی امام موسی صدر در کلیسای کبوشیین بیروت در سال 1975 است. جالب است بدانید که برای نخستین‌بار در تاریخ مسیحیت، یک روحانی غیرمسیحی، خطبه موعظه آغاز روزه را قرائت می کند! فارغ از محتوای سخنرانی که در نوع خود بی‌نظیر است و مطالب زیبایی در مورد ادیان و انسان دارد، شرکت در کلیسا و سخنرانی برای مسیحیان در آن زمان، خیلی به چشم آمد و از این کار امام موسی صدر، به عنوان نماد گفتگو و تعایش، تجلیل شد.
با مطالعه کتاب ادیان در خدمت انسان، با بخشی از مبانی و ریشه‌های تفکر امام موسی صدر آشنا می‌شوید. اگر علاقه‌مند به مطالعه ریشه‌های فکری موسی صدر هستید، اگر برایتان جالب است تا بدانید که گفتگو و انسان‌مداری و همزیستی امام موسی صدر، میوه کدام درخت بوده است، کتاب ادیان در خدمت انسان را دست ندهید!
4- رهیافت های اقتصادی اسلام
رهیافت های اقتصادی اسلام، عنوان سومین جلد از مجموعه در قلمروی اندیشه امام موسی صدر است که مشتمل بر بحث‌های اقتصادی امام موسی صدر در ایران و لبنان می‌باشد. امام موسی صدر در این کتاب، بین نظام اقتصادی مارکسیسم و سرمایه داری و اسلام، مقایسه می‌کند و به بیان رهیافت های اقتصادی اسلام می‌پردازد.
بخش اول کتاب حاضر، مجموعه ای از مقالات فارسی امام موسی صدر در مجله مکتب اسلام است که در زمان حضورش در ایران منتشر شده. بخش دوم، درس گفتارهای اقتصادی امام موسی صدر برای اعضای جنبش امل است و بخش سوم، چند مقاله اقتصادی در موضوع اختلاف طبقاتی، کار و کارگر است.
از آنجا که امام موسی صدر فارغ التحصیل رشته "حقوق در اقتصاد" دانشگاه تهران نیز بوده است، خواندن این مقالات و در کل، نظرات و ایده‌های اقتصادی اش لطف دوچندان دارد. آگاهی وی از نظرات و جریانات اقتصادی، به همراه شناخت عمیقی که از آموزه‌های اسلامی داشت، باعث شده تا بتواند به رهیافت های اقتصادی در اسلام بپردازد. او تلاش می‌کند تا اصول کلی اقتصاد را تببین کند. روش بحث امام موسی صدر در این گفتارها و مقالات می تواند الگوی خوبی برای علاقه‌مندان به مباحث تولید علم و علم دینی باشد. در مقدمه کتاب آمده که از نگاه امام موسی صدر، در اسلام علم اقتصاد نداریم. اما این حرف به این معنا نیست که اسلام با مسائل اقتصادی کاری ندارد، بلکه با نگاهی به همه ابواب فقه می توان به رهیافت های اقتصادی اسلام و جهت گیری اقتصادی آن پی برد.
در بخشی از کتاب می خوانیم:
"بی‌شک، همه می‌دانیم که علم اقتصاد از علوم جدید به شمار می‌رود، اما آدمی می‌تواند از احکام گوناگون اسلام، مکتبی اقتصادی کشف کند. به بیان دیگر با نگاه به مکاتب اقتصادی جدید، در می‌یابیم که اسلام راه روشنی در اقتصاد در پیش گرفته و همه احکام اقتصادی اسلام در این روش و مکتب جای می‌گیرد."
5- برای زندگی: گفتارهای تفسیری امام موسی صدر
کتاب برای زندگی، چهارمین جلد از مجموعه در قلمرو اندیشه امام موسی صدر، دربردارنده جلسات تفسیری امام موسی صدر است که برای اعضای جنبش امل ارائه شده است. در این جلسات، سوره‌های کوچک قرآن تفسیر شده‌اند. مطالعه این کتاب و کتاب بعدی که آن هم تفسیر آیاتی از قرآن است، علاوه بر اطلاعات دینی و قرآنی که به ما می‌دهد، ما را با روش تفسیری امام موسی صدر آشنا می‌کند. مواجهه موسی صدر با قرآن و روش برداشتی که از آیات قرآن دارد، از جمله عوامل موثر در تفکر اوست. به همین جهت مطالعه بحث‌های تفسیری به جای‌مانده از ایشان، نقش موثری در فهم فضای ذهنی امام موسی صدر دارد.
برای زندگی با گفتار درباره تفسیر قرآن شروع می شود و پس از آن با تفسیر سوره‌های ناس، فلق، اخلاص، نصر، کوثر، ماعون، فیل، قریش، همزه، عصر، تکاثر، زلزله، عادیات، بین، قدر، علق و دخان، از زبان امام موسی صدر آشنا می‌شویم. تفسیر قرآن امام موسی صدر به صورت مجزا نیز چاپ شده است. کتابچه‌های تفسیر قرآن در قطع جیبی توسط موسسه فرهنگی تحقیقاتی امام موسی صدر به چاپ رسیده است و در هرکدام تفسیر یک سوره کوچک از جزء سی آمده است.
در گفتار ارزشمند درباره تفسیر قرآن میخوانیم:
"اکنون اگر بخواهیم برای همیشه تابع تحولات اجتماعی باشیم و بر اساس شرایط زندگی امروز تسلیم شویم، بی‌آنکه زندگی خود و مفاهیم دینی و معیارهای اسلامی خود را متحول کنیم و از هدایت قرآنی نیز دور باشیم، به امانت خیانت کرده‌ایم، همه‌چیز را از دست داده‌ایم و خود نیز از دست رفته‌ایم! کسی از ما نخواسته است که در برابر تحول و پیشرفت مقاومت کنیم و از دستاوردهای انسانی بهره‌مند نشویم، بلکه باید هویت و اصالت خود را گم نکنیم و دستاوردهای جدید بشری را در چارچوب اصیل خود قرار دهیم و آنها را با معیارهای خود بسنجیم؛ برخی را قبول و برخی را رد کنیم، تا از نو امتی با اصالت -با همه ابعاد فکری و تاریخی و عملی مفهوم اصالت- بسازیم."
6- حدیث سحرگاهان: گفتارهای تفسیری
حدیث سحرگاهان، پنجمین جلد از مجموعه در قلمروی اندیشه امام موسی صدر و دومین کتاب تفسیری امام موسی صدر است. حدیث سحرگاهان، گفتارهای تفسیری امام موسی صدر است که در سحرهای ماه رمضان از رادیو لبنان پخش می شده است. در این کتاب 91 قسمت از مباحث تفسیری امام موسی صدر از سوره‌های مختلف قرآن آمده که به صورت موضوعی مطرح شده اند. این کتاب ترجمه کتاب احادیث السحر است که در سال 1999 در بیروت منتشر شده است. البته حدود 20 گفتار جدید در ترجمه جدید به آن اضافه شده. "قرآن، معجزه جاویدان"، "داستان آفرینش انسان"، "ایمان به غیب"، "نماز"، "دروغ و کفر"، "نفاق"، "آفرینش آسمان و زمین"، "انفاق"، "مفهوم معاد"، "مالکیت"، "زندگی و مرگ" و "موسی و خضر" از جمله گفتارهای مطرح شده در این کتاب هستند.
7- انسان آسمان: جستارهایی درباره امیرالمومنین (ع)
کتاب انسان آسمان، مشتمل بر 13 جستار از امام موسی صدر درباره حضرت علی است. انسان آسمان ششمین جلد از مجموعه در قلمروی اندیشه امام موسی صدر است.
کتاب از سه بخش تشکیل شده. سخنرانی‌های ولادت امیرالمومنین، سخنرانی‌های مربوط به غدیر خم و ولایت حضرت علی، سخنان مرتبط با شهادت حضرت، بخش‌های تشکیل‌دهنده کتاب هستند. مطالعه این کتاب، ما را با تحلیل امام موسی صدر از امام علی، ولایت امام علی، واقعه غدیر خم، اسوه بودن امام علی، چگونگی الگوگیری از سیره امام علی و وظایف و مسئولیت شیعیان امام علی آشنا می‌کند.
در بخشی از کتاب انسان آسمان میخوانیم:
"باید بررسی کنیم که ما چگونه مامومین این امامیم؟ علی شجاع، ما ترسو؛ علی کریم، ما بخیل؛ علی خوش اخلاق، ما بد اخلاق؛ علی توانا، ما ترسو و طماع. معنای امامت چیست؟ علی، سرّ کمالش، ایمانش است. راهی است که برای ما هم باز است. این راهی است که علی رفت. بفرمایید شما هم بروید! علی صد درجه اش را رفت و آن شد. شما یک درجه اش را برو و یک صدم علی بشو! راه باز است برای همه. باز نیست؟ اما ما چه کرده ایم؟ بعضی هایمان، صادقانه پیروی نکرده ایم… ای علی‌دوست… بشنو و بترس و بلرز از این حرف، علی را اگر امروز دنیا بخواهد بشناسد چطور می‌شناسد؟ دو راه دارد. یک راه از تاریخ می‌رود و کتاب‌ها را می‌بیند… اما یک راه دیگر هم هست… می‌گویند می‌رویم از پیروانش علی را می‌شناسیم… چه می‌بیند؟ آیا تقوا می‌بیند؟ آیا علم می‌بیند؟ آیا خدمت به مردمی می‌بیند که در علی می‌بیند؟ آیا شجاعت و صراحتی می‌بیند که در علی می‌دید؟ به هوش باش، چگونه می‌خواهی علی را بشناسانی؟ … مصیبت بزرگ علی در میان شیعیانش است! این‌هایی که ننگ ابدی برای آن سرور هستند. این‌هایی که یکی‌شان کافی است تا بگویند علی باطل بوده… درست است ما امروز ننگ دامان علی بشویم؟!""
8- سفر شهادت: گفتارهایی درباره واقعه عاشورا
اگر می‌خواهید با تحلیل زیبای امام موسی صدر درباره واقعه عاشورا و امام حسین علیه السلام آشنا شوید، کتاب سفر شهادت را باید بخوانید. سفر شهادت، مجموعه‌ای از گفتارهای امام موسی صدر درباره قیام عاشورا و ابعاد و نتایج آن است. از بخش‌های جذاب کتاب، روایت امام موسی صدر از حضرت زینب است. روایتی حماسی از این زن بزرگ تاریخ اسلام. در کل نگاه امام موسی صدر به حادثه کربلا و نحوه پردازش آن، نگاه جالب و متفاوتی است. پرداخت موسی صدر به بعد فاجعه کربلا خیلی کم است و روایتی که دارد، روایتی سرشار از حماسه و عزت است. موسی صدر کربلا را به میانه زندگی امروزی ما می‌آورد و از تک تک لحظات تاریخ، برای زندگی امروز عبرت می‌گیرد و اینگونه تفسیری به‌روز و کارآمد از واقعه عاشورا به دست می‌دهد. تفسیری که انسان‌ساز و حیات‌بخش است. سفر شهادت، هفتمین جلد از مجموعه در قلمروی اندیشه امام موسی صدر است.
در قسمتی از کتاب سفر شهادت میخوانیم:
"زن در میدان کربلا نقش مرد را کامل می‌کند و جهاد او را به اتمام می‌رساند. برای آنکه زن بتواند این رسالت را به دوش بگیرد و برای تحمل سنگینی آن آماده شود، باید او را پرورش داد. ما نمی‌توانیم با زن آنگونه که برخی از مردم برخورد می‌کنند، مواجه شویم. نباید زن را در خانه خوار و ذلیل کرد؛ نباید برادر را بر خواهر مسلط کرد؛ نباید روحیه زن را تضعیف کرد. بسیاری اوقات زنان زیر فشار شوهران هستند. در برخی مناطق با زن به مثابه ابزار تولید مثل برخورد می‌شود. در مناطق دیگر او را ابزار لذت‌جویی یا تابلویی هنری می‌دانند که مرد می‌خواهد آن را همیشه در برابر چشمان خود قرار دهد. با این برخوردها روحیه زن را از او می‌گیریم، گوهر وجودی او را می‌گیریم و به او ثابت می‌کنیم که نمی‌تواند رسالتی به عهده داشته باشد… ما نیازمند زنانی هستیم که اراده‌ها را قوی کنند و محکم بایستند…
من به آنچه از ناتوانی‌ها و شیون‌ها و ناله‌های امام حسین یا زنان و یا خاندان امام حسین نقل و خوانده می‌شود اعتقادی ندارم… امیدوارم این مسائل مطرح نشود چراکه طرح این مسائل، منحرف کردن حرکت امام حسین و ماموریت اوست. هرگز ذره‌ای از نشانه های سستی در حسین پدیدار نشد، نه بر او نه بر یاران و زنانش. این رسالت بزرگی بود که حسین آن را به انجام رساند و کاری بود که زینب نیز در میان زنان انجام داد!"
9- روح تشریع در اسلام: واقعیت قانون گذاری در اسلام
روح تشریع در اسلام، هشتمین جلد از مجموعه در قلمروی اندیشه امام موسی صدر است. کتاب حاضر در موضوع فلسفه فقه جای می گیرد و در اینجا با یک مقاله علمی از امام موسی صدر مواجه هستیم که در کنفرانسی در الجزایر ارائه شده. امام موسی صدر در هفتمین کنفرانس ملتقی الفکر الاسلامی در الجزایر در سال 1973 میلادی شرکت می‌کند و در آنجا مقاله‌ای با عنوان روح شریعت اسلامی و واقعیت قانون گذاری در جهان اسلام ارائه می‌کند. کتاب حاضر متن ترجمه شده این مقاله به همراه نقد و نظر اساتید حاضر در جلسه و پاسخ‌های امام موسی صدر است. امام موسی صدر می‌کوشد تا در این مقاله دو مسئله اساسی را تبیین کند: اول، تفاوت قوانین الهی و بشری و دوم، نسبت قوانین الهی و شریعت با تحول جهان و انسان. این مقاله نشان‌دهنده نگاه انتقادی و متحول امام موسی صدر به فقه و حقوق اسلامی است.
10- دین در جهان امروز
نهمین جلد از مجموعه در قلمروی اندیشه امام موسی صدر، با عنوان دین در جهان امروز، به مسائلی مانند تعریف دین، کارکرد دین، حقانیت دین و دین یا ادیان؟ می پردازد. موسی صدر در این گفتارها به زیبایی به تبیین این نکته می‌پردازد که در جهان مدرن چه نیازی به دین است. "دین در جهان امروز"، "داستان علم و دین"، "ادیان در خدمت انسان"، "تاملاتی در آموزه های دینی"، "پیامبری و پیامبران"، "دین و مسائل محرومان" و "محنت روحانیان" عناوین گفتارهای کتاب دین در جهان امروز است. اگر به مباحث فلسفه دین علاقه دارید، اگر می‌خواهید با بیانی شیوا و روان، لحظاتی را پای منبر یک روحانی خوش‌فکر بنشینید و از دین و ادیان بیشتر بدانید، اگر دوست دارید مواجهه‌ای جدی‌تر با اندیشه امام موسی صدر داشته باشید، کتاب دین در جهان امروز را از دست ندهید.
11- زن و چالش های جامعه: جستارهایی درباره مسائل زن و خانواده و جوان
زن و چالش های جامعه عنوان یکی دیگر از کتاب‌های مجموعه در قلمروی اندیشه امام موسی صدر است. همان‌طور که از نام کتاب پیداست، این کتاب، مجموعه گفتارها و مقالات و مصاحبه‌های امام موسی صدر در موضوع زن و خانواده است. اندیشه امام موسی صدر درباره زن، اندیشه‌ای مترقی است. امام موسی صدر زن را عنصری مستقل و فعال می‌داند. از نگاه او زنان، در شکل‌گیری جامعه اسلامی نقش مهمی دارند و نباید زنان را در خانه زندانی کرد. او به دنبال ترسیم مسیری سومی برای زنان است. مسیری که با نگاه ابزاری به زنان مخالف است. چه در تفکر متحجرانه که وظیفه زن را صرفا همسرداری و بچه‌داری می‌بیند و چه در نگاه مدرن، که به نام آزادی، به دنبال لذت‌جویی از زنان است. او مسیری را ترسیم می‌کند که زنان با حفظ استقلال و عاملیت، در جامعه، حضور فعال و موثر دارند اما حریم و حدود رابطه‌ها را نیز رعایت می‌کنند و در کنار حفظ خانواده، از نقش اجتماعی خود غافل نیستند. با مطالعه کتاب زن و چالش‌های جامعه با نگرش امام موسی صدر درباره زن آشنا می‌شویم و تفسیر او درباره نقش و جایگاه زن در اسلام را می خوانیم. تک‌تک مصاحبه ها و گفتارهای این کتاب، خواندنی و جذاب است. مخصوصا در این سال‌ها که مسئله زنان و حجاب و آزادی‌های اجتماعی، نقل همه محافل است.
برای نمونه قسمت‌هایی از کتاب را خاطرنشان می شوم:
"وحدت بر زن و مرد تحمیل نمی‌شود تا خانواده تشکیل دهند، بلکه وحدت برای خانواده است وقتی‌که شکل بگیرد. منظورم این است که زن آفریده شده است تا خانواده را تشکیل بدهد و سزاوارترین و شایسته‌ترین انسان‌ها برای تربیت کودک و اداره کردن مدرسه اصلی برای پرورش و تربیت عضو جامعه است، این زن آزاد است که خانواده تشکیل ندهد. همان طور که مرد می‌تواند نفر اول و تک باشد، زن نیز می‌تواند اول و تک باشد. اسلام ازدواج را بر زن واجب نکرده و پس از ازدواج نیز کار کردن در خانه را بر او واجب نکرده. نه زن به خاطر مرد آفریده شده و نه مرد به خاطر زن، بلکه هر دو برای جامعه، برای انسان و برای خدا آفریده شده اند."
"زن مسلمان می خواهد وارد زندگی شود و جامعه‌ای بهتر بسازد و گذشته و حال را به چالش بکشد. برای این کار به اصالت داشتن در حرکت نیاز دارد. ولی آنها برای این اراده سستی‌ناپذیر شما، توطئه چیده‌اند تا آن را منحرف کنند. آنها در برابر شما تنها دو راه قرار داده‌اند و راه سومی در کار نیست. راه اول محافظت است. آن را محافظت نامیدند تا زن را در خانه زندانی کنند و مشارکت زن در ساختن جامعه را فلج کنند. راه دوم را مشارکت در زندگی اجتماعی نامیدند ولی آن را بدون هیچ رعایت و مراقبتی ترسیم کردند، به گونه‌ای که وقتی زن به مدرسه یا بازار می‌رود، او را وادار کردند به شکلی باشد که انگار به سالن نمایش می‌رود. این پوشش و این حرکت، که عمر شما را می‌گیرد و حقیقت شما را خدشه دار می‌کند، توطئه‌ای بر ضد زندگی شماست"
"دین شما دین به چالش کشیدن است. دین مبارزه است. دین حرکت پیوسته و آرمان‌گرایی همیشگی است. در این دوره برای شما کافی نیست که فقط مادرانی شایسته باشید. شاید اگر در زمانی دیگر بودید برای شما به همین بسنده می‌کردیم ولی اکنون امت شما با مرگ و زندگی دست و پنجه نرم می‌کند. باید تلاش خود را چندین برابر بکنید تا امت خود را از نابودی نجات دهید!"
12- عبادت یا عبودیت؟
یازدهمین جلد از مجموعه در قلمروی اندیشه امام موسی صدر، با عنوان عبادت یا عبودیت، به مسئله عبادت در اسلام می‌پردازد. در این جستارها تلاش شده تا به سوالات انسان امروز درباره عبادت پاسخ داده شود. سوالاتی که شاید درگیری ذهنی خیلی‌ها باشد. در دنیای مدرن و برای انسان امروز، عبادت چه جایگاهی می‌تواند باشد؟ آیا بهتر نیست به جای عبادت، به مردم خدمت‌رسانی کنیم؟ با مطالعه این کتاب، نگاه روشن‌تری به عبادت خواهیم داشت و پاسخ برخی از پرسش‌های بنیادین خود را پیدا خواهیم کرد. محتوای این کتاب ما را با چارچوب دین شناسی امام موسی صدر آشنا می کند. برداشت‌های او از عبادت در کتاب عبادت یا عبودیت، تاییدی است بر فهم اجتماعی اسلام در نگاه امام موسی صدر. با مطالعه گفتارهای این کتاب متوجه می‌شویم که در اندیشه امام موسی صدر فاصله‌ای میان مسائل عبادی و مسائل اجتماعی نیست. "عبادت و عبودیت"، "جنبه تربیتی نماز"، "ارتباط قرآن با روزه"، "معنای روزه"، "دین خود را بازشناسی کنیم"، "نفحات شب قدر"، "معنی عید و مفهوم وطن و مقاومت" و "عید فرا رسید" از جمله عناوین گفتارهای مطرح شده در این کتاب هستد.
13- ارج نامه انسان: طرحی برای رشد و تعالی روابط انسانی
آخرین کتابی که در این مقاله معرفی می‌کنیم، کتاب ارج نامه انسان است که به همت محمدصادق حسین زاده در نشر بین الملل به چاپ رسیده است. اثر حاضر، گردآوری بخش قابل توجهی از گفتارهای امام موسی صدر درباره رابطه انسان‌ها با یکدیگر است. مسئله‌ای که امام موسی صدر از آن با عنوان "برادری" یاد می‌کند و آن را در 4 گونه تقسیم‌بندی می‌کند: برادری انسانی، برادری خداباوران، برادری اسلامی و برادی ملی. محمدصادق حسین زاده با جستجو در آثار به جای‌مانده از امام موسی صدر، تلاش کرده تا سخنان مرتبط با هرکدام از این 4 گونه برادری را جمع‌آوری کرده و آنها را گزارش کند. به همین جهت کتاب ارج نامه انسان، از 4 فصل تشکیل شده. با مطالعه کتاب ارج نامه انسان، با یکی از محوری‌ترین بخش‌های اندیشه و عمل امام موسی صدر یعنی روابط انسانی و همزیستی اجتماعی بیشتر آشنا می‌شویم و سخنان و گفتارهای امام موسی صدر درباره روابط انسانی را میخوانیم. مسئله‌ای که برای رشد و ارتقای جامعه ایرانی و جامعه اسلامی، بسیار مهم و حیاتی است.
ارج نامه انسان، الگوی خوبی برای تمام کسانی است که از اختلاف خسته شده‌اند و به دنبال ساخت جامعه‌ای متحد هستند، آنان که همزیستی اجتماعی را یک ارزش می‌دانند. گفتارهای کتاب ارج نامه انسان همه از کتاب گام به گام با امام گرفته شده. حسین زاده مقدمه خوبی برای کتاب نوشته و در آن گزارشی کلی از روابط انسانی در اندیشه امام موسی صدر داده است. اگر به مطالعه در مورد همزیستی اجتماعی علاقه دارید، اگر دغدغه اتحاد شیعه و سنی را دارید، اگر از اختلاف و کینه‌توزی و چند قطبی های اجتماعی خسته شده اید، مطالعه کتاب ارج نامه انسان، شما را غافل‌گیر خواهد کرد. چراکه با تحلیلی عالی از روابط اجتماعی مواجه می‌شوید. تحلیلی ناب از کسی که خودش در عمل، میدان دار تعایش و همزیستی بود.
به قلم "احمد کفیل الناس"
کتاب‌های معرفی شده در این مطلب را می‌توانید با کد تخفیف: blog1 از سایت پاتوق کتاب تهیه کنید.
۷ روز ضمانت بازگشت وجه
ضمانت اصالت کالا
۷ روز هفته ۲۴ ساعته
امکان پرداخت در محل
امکان تحویل در محل
ثبت دیدگاه
دیدگاه کاربران