
مروری بر چند رمان کلاسیک برتر جهان
کتابهای کلاسیک، انتخابی که هیچگاه پشیمانتان نمیکند!!
در ادبیات، هیچ دستهای بهاندازه کتابهای کلاسیک محبوب و پرطرفدار نیست. اگر از آن دسته افرادی هستید که دوست ندارید وقتتان را صرف آزمون و خطا در یافتن کتابی کنید که باب طبعتان باشد؛ و نگرانید که کتابی را شروع کنید اما دوستش نداشته باشید، کتابهای کلاسیک همیشه انتخاب خوب و قابلاعتمادی هستند. آثاری که کسی را از خواندنشان پشیمان نمیکنند.
کتابهای کلاسیک چیستند؟
اما مهمترین سوال این است که کلاسیکها کدام هستند؟ چه مشخصه و معیاری، رمانی را تبدیل به یک اثر کلاسیک میکند و اصلا شیرازه این دسته چیست؟ چرا برخی از کتابها را با وجود ژانرهای متفاوت در دسته کتابهای کلاسیک قرار میدهیم؟
بهواقع این پرسش سختی است. دقیقا به همین دلیل که آنچه برخی آثار را در دسته کتابهای کلاسیک قرار میدهد، ژانر و عناصر داستانی نیست. از اثر منظوم کهنی مانند «هفت پیکر»ِ نظامی تا رمان پستمدرنی مانند «صد سال تنهایی»، از اسطورهای حماسی مانند «ایلیاد» یا «گیلگمش» گرفته تا رمان ژانر وحشتی مانند «دراکولا» یا کتابی علمی تخیلی مانند «دنیای قشنگ نو»، همگی در دسته کلاسیکها قرار میگیرند. به همین دلیل چیزی بهاندازه کتابهای کلاسیک نمیتواند مبهم و گیجکننده باشد. اما با همه اینها، همه ما میدانیم که کدام کتابها در دسته کلاسیکها قرار میگیرند. به قول ایتالو کالوینو، کتابهای کلاسیک، همانهایی هستند که هیچگاه کسی نمیگوید «دارم میخوانمش» بلکه میگویند «دارم دوباره میخوانمش»؛ زیرا حتی اگر برای نخستینبار باشد که در حال خواندن آن اثر کلاسیک هستید، از بلند گفتن آن شرمندهاید.
این امر نشانه خوبی برای بازشناختن کتابهای کلاسیک، در قدم اول است؛ اما مسلما کافی نیست.
ایتالو کالوینو نویسنده بزرگ ایتالیایی مقالاتی درباره کتابهای کلاسیک و جهان نویسندگانشان دارد که پس از فوت او در کتابی با عنوان «چرا باید کلاسیکها را خواند»، گردآوری شده است. به نظرایتالو کالوینو کتابهای کلاسیک، تاثیر خاصی بر جای میگذارند و همچنان که به مثابه امر فراموشنشدنی بر جای میمانند، در هزارتوی یاد در ناخودآگاه جمعی یا فردی پنهان میشوند. ازاینرو در بزرگسالی باید زمانی را صرف کشف دوباره آنها کرد. کتابهای کلاسیک را همیشه میشود در پرتوی تاریخ جدیدی خواند و از نو کشف کرد. زیرا گرچه کتابها تغییر نمیکنند اما ما تغییر میکنیم. همین امر ما را به دیگر تعریف کالوینو از کلاسیکها میرساند. اینکه کتابهای کلاسیک تا به ما برسند، در خود رد خوانشهای پیشین و فرهنگهایی که از آن عبور کردهاند را دارند. اما یک اثر کلاسیک اجازه نمیدهد در حصار این خوانشها محبوس بماند؛ و گرچه همواره ابری از گفتمانهای نقادانه ایجاد میکند، اما پیوسته آن را از خود میراند.
همه اینها البته به این معنا نیست که کتابهای کلاسیک باید دربردارنده همه آنچیزی باشد که برای شما پذیرفتنی و درست مینماید. گرچه نمیتوان در برابر کلاسیکها بیاعتنا ماند اما اینطور نیست که نتوان با آنها مخالفت و جدل کرد. درواقع کتابهای کلاسیک به شما کمک میکنند تا از طریق آنها خود را تعریف کنید؛ و این میتواند از راه تضاد و تقابل با آنها باشد. در آخر، تاریخ و حوادث آن در کتابهای کلاسیک حکمروایی میکند؛ گرچه این اخبار بسیار دور و به مثابه سروصدایی در پسزمینه باشد.
شارل اگوستن سنت بوو؛ شاعر، نویسنده و منتقد ادبی فرانسوی در قرن 19 دیگر نویسندهای است که در تلاش برای بیان چیستی کتابهای کلاسیک، تعریف جالبی از اینکه «کلاسیک چیست»، داده است:
«کلاسیک دلالت بر چیزی دارد که تداوم و قوام دارد و وحدت و سنت ایجاد میکند، مد میشود و خود را منتقل میکند و پایدار میماند. یک کلاسیک واقعی، همانطور که دوست دارم تعریفش را بشنوم، نویسندهای است که ذهن انسان را غنی کرده، گنجینه آن را افزایش داده و باعث شده است تا یک گام پیش برود. کسی که حقیقتی اخلاقی و غیر مبهم را کشف کرده است، یا شور و اشتیاق ابدیای که در قلب او کشف شده، آشکار کرده است. کسی که اندیشه، مشاهده یا اختراع خود را به هر شکلی بیان کرده باشد، فقط به شرطی که وسیع و بزرگ، ظریف و معقول، عاقلانه و زیبا باشد. او با همه به سبک خاص خود صحبت کرده است، سبکی که بهنظر میرسد سبک تمام جهان است، سبکی جدید فارغ از نوواژهها، که به راحتی با همه زمانها معاصر است.»
بهترین کتابهای کلاسیک
اکنون که توانستیم تا حدی پرده از راز گیرایی کلاسیکها و چیستیشان برداریم، چند نمونه از بهترین کتابهای کلاسیک را معرفی میکنیم.
ربکا
یکی از بهترین کتابهای کلاسیک، رمانی است در ژانر وحشت که به دلیل اقتباس سینمایی آلفرد هیچکاک بسیار شناختهشده است؛ رمان «ربکا» از دافنه دو موریه. دافنه دو موریه، نمایشنامهنویس و رماننویس زن بریتانیایی است که رمان کلاسیک «ربکا» را در سال 1938 منتشر کرد. آثار دافنه دو موریه همواره محل اقتباسهای نمایشی و سینمایی بوده است.
«ربکا» اثری کلاسیک به حساب میآید. رمانی که در نوع خود یک نمونه و سرآغاز بود و همواره میتواند از نو خوانده شود.
این رمان کلاسیک به شکلی متعارف و دلپذیر آغاز میشود. زنی جوان و مهربان که همراه و مراقب زن آمریکایی ثروتمندی است که تعطیلاتش را در مونته کارلو میگذراند، با مرد بیوه ثروتمندی آشنا میشود. این آشنایی با اصرارها و خواستگاری مرد؛ آقای دووینتر ، ظرف دو هفته به ازدواج ختم میشود و زن جوان همراه او به عمارتش در ماندرلی میرود. اما این آغاز گرم و شورمندانه، دوام چندانی ندارد. نوعروس که راوی داستان نیز او است در مییابد همه چیز در این عمارت تحت سیطره یک نفر است: ربکا؛ همسر پیشین و مرده شوهرش. او که در سراسر کتاب بینام باقی میماند، پیوسته و در هر کجا نام ربکا را میشنود. ربکا مرده است اما چنان در جان عمارت رفته است که راوی بینام ما، نمیتواند از چنگال آنچه او تحمیل میکند، فرار کند. پس روز به روز آشفتهتر و منزویتر میشود تا حادثهای، رازی شوم را برملا میکند. رازی که چهره این عمارت را به کلی تغییر میدهد.
رمان کلاسیک «ربکا»، یکی از کتابهای کلاسیک خواندنی است که کشش و پیچش داستانی آن، شما را رها نخواهد کرد.
دنیای قشنگ نو
همانطور که پیشتر گفته شد، کتابهای کلاسیک ژانرهای متعددی را در خود جای دادهاند. یکی از این آثار در ژانر علمی تخیلی، رمان جذاب و مهم «دنیای قشنگ نو» با نام اصلی «the new brave world» از آلدوس هاکسلی است. این رمان در سال 1932 به چاپ رسید.
نام رمان «دنیای قشنگ نو» برگرفته از عبارتی است که در نمایشنامه «طوفان» اثر ویلیام شکسپیر، آمده است.
"How many goodly creatures are there here!
How beautiful mankind is! O brave new world
That has such people in't."
در این عبارت واژه brave نه به معنای شجاع و دلیر که در معنای دورتر این واژه، یعنی زیبا و پرزرقوبرق است.
آلدوس هاکسلی، عضوی از خانواده مهم هاکسلی است. نویسنده، شاعر و فیلسوف بریتانیایی که از طرف انجمن پادشاهی ادبیات انگلستان، عنوان مصاحب ادبیات «Companion of Literature» را دریافت کرد. او که 7 بار نامزد دریافت جایزه نوبل ادبیات نیز شده بود، از پیشاهنگان ادبیات مدرن در نیمه اول قرن بیستم به حساب میآید.
رمان «دنیای قشنگ نو» که یکی از خواندنیترین کتابهای کلاسیک است، رمانی آرمانشهری یا بلکه بهتر است بگوییم پادآرمانشهری است. آلدوس هاکسلی در این کتاب، جهانی را تصویر میکند، بسیار پیشرفته و مترقی. جهانی که وقایع آن در سال 2540 و در لندن میگذرد.
جهانی را تصور کنید که همه مردم در آن شاد و سالم هستند. پیری، بیماری و فقر به شدت کنترل شده است و علم با دستاوردهای بینظیرش زندگی بشر را تا جای ممکن از رنج زدوده است. خوشی، شادی و لذت یگانه هدف و اصل اساسی مردم و دولتمردان، در این دنیای قشنگ نو است.
اما این تنها یک روی این آرمانشهر است. همه اینها به بهایی به دست آمده است و آن زدودن همه آن چیزهایی است که فردگرایانه و تمایزگذار است؛ هنر، دین و حتی علم در معنای حقیقی آن. مفهوم خانواده از بین رفته است و تداوم نسل همراه با مهندسی ژنتیک و در آزمایشگاه صورت میپذیرد. در این نظم جدید که جهانی نو، زیبا و پرزرقوبرق به ارمغان آورده است، مردم به وسیله تولید مثل آزمایشگاهی و انبوه سازی شده، طراحی انسان با ویژگیهای فیزیکی و روانی مشخص که نسبت به سرنوشت طبقاتی و اجتماعی خود شرطیسازی شدهاند، خوابآموزی و دسترسی آزادانه به ماده مخدری بهنام سوما، کنترل میشوند. رفتارهای فردگرایانه جرم و نابخشودنی است و مردم همواره باید در خدمت جامعه و برای جامعه باشند.
آلدوس هاکسلی در رمان کلاسیک «دنیای قشنگ نو» آرمانشهری رویایی و مملو از خوشی و لذت را برپا میکند به این امید که دیگر هرگز برپا نشود. همه آرمانشهرها سرابی هستند که با دیکتهکردن تعریفی از شادی، ما را میفریبند. پس باشد که دیگر کسی درصدد برپایی شهری آرمانی برنیاید.
نیکولاس بردیائف فیلسوف سیاسی اوکراینی در یادداشتی درباره این رمان کلاسیک نوشته:
«ناکجاآبادها بسیار بیش از آنچه سابقا تصور میکردند تحققپذیر است. ما اکنون در برابر مساله بسیار دلهرهآوری قرار داریم و آن این است که از تحقق نهایی ناکجاآبادها چگونه احتراز کنیم؟... ناکجاآبادها تحققپذیر است. زندگی به سوی ناکجاآبادها پیش میرود. شاید هم قرن تازهای آغاز شده باشد که در آن، روشنفکران و طبقه فرهیخته آرزوی احتراز از ناکجاآباد و بازگشت به جامعهای را دارند که ناکجاآباد نیست؛ یعنی بهاندازه ناکجاآباد کامل نیست ولی آزادتر از آن است»
زنان کوچک
میان کتابهای کلاسیک، رمان «زنان کوچک» به دلیل ساخت انیمه و اقتباسهای سینمایی و سریالی متعدد، بسیار مشهور است و فراتر از شهرت، به بخشی از تجربه و خاطره جمعی تبدیل شده است.
رمان کلاسیک «زنان کوچک» از آثار نویسندهای آمریکایی در قرن 19 است به نام لوییزا می آلکات که در سالهای 1868 و 1869 منتشر کرد. او رمان «زنان کوچک» را براساس تجربههای زندگی خود و سه خواهرش نوشت؛ ازاینرو میتوان این رمان کلاسیک را یک زندگینامه خودنگاشت به حساب آورد.
رمان «زنان کوچک» روایتگر پستی و بلندی، عشق و دوستی، رنجها و غمها و رویاهای 4 خواهر است که در سالهای جنگ داخلی آمریکا زندگی میکنند. مگ، جو، بث و ایمی تلاش میکنند در زمانهای که آتش جنگ شعلهور است و پدرشان در جبهه جنگ و مادرشان در پشت جبهه مبارزه میکنند، خود را سرپا نگه دارند و از یکدیگر و خانوادهشان مراقبت کنند.
هرکدام از این خواهران با رویاها، امیدها، ضعفها و خصوصیات اخلاقی خود بخشی از داستان را شکل میدهند.
دو مساله درباره رمان کلاسیک «زنان کوچک» بسیار پراهمیت است؛ از آنجا که روایتگر زندگی شمالیها در جنگ داخلی آمریکا است برخلاف دیگر رمان کلاسیک محبوب؛ «بر باد رفته»، نگاهی اخلاقی به بردهداری دارد. همچنین، مساله هویت زنانه در آن بسیار پررنگ است. این رمان اساسا زندگی چند زن جوان را روایت میکند؛ دنبال کردن امید و شوق و آرزوهای آنان در برابر جنگ ویرانگری که در پسزمینه در جریان است، شاید مهم به نظر نیاید؛ اما همه مطلب همین است. همه چیز در جهت حفظ همین زندگی است. پس به جای تمرکز بر جبهههای جنگ، به جای تمرکز بر آنچه که بهطور معمول، متن قلمداد میشده است این بار نویسنده تمرکزش را به حاشیه داده است. آنانی که در پشت جبهههای جنگ، در شهرها، بار مسئولیتی سترگ را بر دوش کشیدند بیآنکه هیچگاه اهمیتشان درک شود.
اگر به دنبال خواندن اثری میان کتابهای کلاسیک هستید که زنانگی قدرتمند و تشخصیافتهای داشته باشد، از رمان «زنان کوچک» اثر لوییزا می آلکات، غافل نشوید.
گتسبی بزرگ
یکی دیگر از کتابهای کلاسیک محبوب، تراژدی عاشقانهای به نام «گتسبی بزرگ» است. این رمان کلاسیک را نویسنده آمریکایی؛ اف. اسکات فیتزجرالد در سال 1925 منتشر کرده است. فیتزجرالد یکی از نویسندگان بزرگ قرن بیستم قلمداد میشود که بهویژه برای همین رمان «گتسبی بزرگ» مورد توجه و استقبال است. او این رمان را با الهام از حوادث زندگی خود و عشق نافرجامی که در 19 سالگی به دختری پرشور و میهمانیرو به نام جینورا کینگ داشت، نوشت.
رمان کلاسیک «گتسبی بزرگ» در دوره رونق اقتصادی آمریکا در سال 1922 و در لانگ آیلند رخ میدهد. حوادث آن در عصر جاز و در دوره ممنوعیت الکل در آمریکا شکل میگیرد. فیتزجرالد به طور کامل فرهنگ آن دوران را که شامل موسیقی جاز، فرهنگ فلاپر (زنان مو کوتاهی که با آرایش غلیظ، دود کردن سیگار، پوشیدن دامنهای کوتاه و گوش دادن به موسیقی جاز شناخته میشوند)، آداب لیبرترین، جوانان سرکش و بارهای مخفی میشود را به تصویر درآورده است؛ دوره آسانگیری اخلاقی آمریکاییها که از سرخوردگی آنان نسبت به هنجارهای اخلاقی ناشی میشد. راوی داستان شخصیتی است به نام نیک کاراوی که همسایه مرد بسیار ثروتمند و مرموزی به نام گتسبی میشود. گتسبی در عمارتی مجلل و چشمنواز زندگی میکند و هیچکس نمیداند که منبع ثروت بیپایان او چیست. ثروتی که به گتسبی اجازه میدهد به طور منظم و همیشگی، میهمانیهای پرزرقوبرق و بزرگ برپا کند. در طول داستان، شخصیت مرموز و پیچیده گتسبی از زیر سایه بیرون میآید و گذشته پررنج و دردناک او روشن میشود. راز عشق عمیق و قدیمی او به زنی به نام دیزی که عموزاده راوی داستان است از پرده بیرون میافتد و ما را به دل درامی عاشقانه و بدفرجام میکشاند.
رمان «گتسبی بزرگ» با خلق تراژدیای کامل و تاثیرگذار، به یکی از بهیادماندنیترین کتابهای کلاسیک عاشقانه تبدیل شد. به هیچ وجه خواندن این اثر بینظیر را از دست ندهید.
آرزوهای بزرگ
رمان «آرزوهای بزرگ» اثر نویسنده نامدار انگلیسی؛ چارلز دیکنز و یکی از مهمترین کتابهای کلاسیک است. چارلز دیکنز این رمان را با نام اصلی Great Expectations، نخست به صورت دنبالهدار و در طول یک سال از دسامبر 1860 تا آگوست 1861 میلادی، در هفتهنامه دیکنز منتشر کرد. رمان کلاسیک «آرزوهای بزرگ» بالاخره در اکتبر سال 1861 به صورت یک رمان 3 جلدی به چاپ رسید.
«آرزوهای بزرگ» در ژانر تربیتی یا bildungroman نوشته شده است. ژانری که بر دوره بلوغ و شکلگیری جهان عاطفی و ذهنی شخصیت داستان متمرکز است و سیر تحولات زندگی او را بهویژه تحولات روانشناختی و اخلاقی، از کودکی تا بزرگسالی دنبال میکند.
رمان کلاسیک «آرزوهای بزرگ» داستان زندگی پسربچه یتیم و فقیری است به نام پیپ که همراه با خواهر و شوهر خواهر خود زندگی میکند. او که انتظار میرود به همان سرنوشت دچار شود و پیشه همسر خواهرش را ادامه دهد، ناگهان حامی مالی ناشناسی پیدا میکند که حاضر میشود هزینه آموزش و زندگی او را در شهر لندن پرداخت کند. پیپ با فکر اینکه حامی او حتما خانم هاویشام؛ پیرزن عنق و منزوی رمان «آرزوهای بزرگ» است، این حمایت مالی را میپذیرد. خانم هاویشام یکی از جذابترین کاراکترهای داستانی است که شخصیت آیکنیکش به فرهنگ عمومی راه یافت و به یک سمبل بدل شد.
رمان «آرزوهای بزرگ» روایتگر زمانه خویش است و از کتابهای کلاسیکی است که ارزشهای ویکتوریایی را درباره آموزش، اصلاح اجتماعی و مادیگرایی، بازنمایی میکند. پیپ پسری در میان فقر و نکبت، به یکباره فرصت رشد اجتماعی پیدا میکند و انتظارات و آرزوهای بزرگی زین پس در وجودش شعله میکشد. اما آیا به راستی حامی مالی او خانم هاویشام است؟ زن سنگدل و زخمخوردهای که در میان تاریکی و پوسیدگی عمارتی زندگی میکند که تارعنکبوت بسته است؟؟!!
1984
یکی دیگر از آثار پادآرمانشهری که در میان کتابهای کلاسیک قرار میگیرد، رمان بسیار پرطرفدار و جذاب «1984» اثر نویسنده انگلیسی؛ جورج اورول است که در سال 1949 منتشر شد. اریک آرتور بلر با نام مستعار جورج اورول، از نویسندگان بزرگ قرن بیستم بود که با نوشتن دو رمان کلاسیک «1984» و «مزرعه حیوانات» شناخته شد.
رمان «1984» که در نقد جامعه کمونیستی است، دیستوپیایی را برمیسازد که در آن زندگی مردم در همه ابعاد تحت کنترل و سیطره دولت است. در جامعهای که جورج اورول برای آیندهای در سال 1984 متصور است، زندگی بیرون از نظارت برادر بزرگ (رهبر حزب) ممکن نیست. در هر کجا و هر زمانی که باشید، شما در حال نظارت شدن، هستید و همچنین بیرون ماندن از پروپاگاندای مستمر حزب نیز ناممکن است. تلسکرین یا اکران دوربرد آمده است که در طول شبانه روز مردم را با خواست، آموزشها و اخبار حزب سازگار کند.
در میان یک چنین جهان کنترل شدهای، مردی 39 ساله به نام وینستون اسمیت که در منطقه اقیانوسیه (اوشنیا)؛ یکی از سه ابر قدرت خیالی داستان، زندگی میکند، تصمیم میگیرد خطر کرده و یک دفتر خاطرات تهیه کند. او که از اعضای غیراصلی حزب است و همواره گذشته را در ذهن کنجکاوش خیالپردازی میکند، شروع به نوشتن اندیشههایش میکند. این بزرگترین جرم ممکن در اقیانوسیه است؛ جرم اندیشه. از این به بعد سیر حوادث داستان همراه میشود با دگرگونیهای روانشناختی وینستون اسمیت که میان نقاب زدن، سرکوب و درک چگونگی شرایط، دستوپا میزند. آشناییاش با زنی همانند خود و جوانه زدن عشق میانشان، درامی پرکشش و نفسگیر از مبارزه برای بقا و امکان «خود بودن» شکل میدهد.
رمان «1984» از سیاسیترین کتابهای کلاسیک است که نباید خواندنش را به تعویق بیندازید؛ زیرا این رمان، از همانهایی است که نمیتوانید بلند بگویید آن را نخواندهام.
بینوایان
ویکتور هوگو نویسنده شهیر فرانسوی، از دیگر نویسندگانی است که آثار متعددی از او در میان کتابهای کلاسیک قرار میگیرد؛ رمانهایی مانند «بینوایان»، «گوژپشت نوتردام» و «کارگران دریا». ویکتورهوگو که سیاستمدار نیز بود، در آثارش به مسائل سیاسی اجتماعی و وقایع تاریخی، توجه بسیاری داشت. بهگونهای که برای مثال در رمان کلاسیک «بینوایان» بخشهای زیادی را به توضیح مواردی چون ساختمان فاضلاب شهری، مناسک مذهبی و خیابانهای پاریس اختصاص داده است. بیعدالتیهای اجتماعی و فقر و فلاکت مردم، ماهیت قانون و اخلاق و ... از دیگر مسائلی است که ویکتور هوگو در رمان سترگ «بینوایان» به آن پرداخته است.
رمان کلاسیک «بینوایان» نخستین بار در سال 1862 منتشر شد. رمان، بسیار طولانی است و از پنج بخش تشکیل میشود که هر بخش خود به چندین کتاب تقسیم میشود. رمان «بینوایان» در مجموع از 48 کتاب و 365 فصل تشکیل شده است. 5 بخش کتاب عبارت است از:
1) فانتین
2) کوزت
3) ماریوس
4) ترانه کوچه پلومه و حماسه کوچه سن دنی
5) ژان والژان
رمان کلاسیک «بینوایان» از زیر پیرنگهای متعددی تشکیل شده است. اما داستان اصلی درباره مردی است به نام ژان والژان که 19 سال در حبس بوده است. 5 سال برای دزدیدن یک قرص نان و 14 سال به دلیل فرارهای متعددش از زندان. رمان حول او و زندگی رنجبارش و همچنین تلاش وی برای غلبه یافتن نیکی بر بدی در زندگی شخصیش میچرخد.
ویکتور هوگو، کاراکتر ژان والژان را با برداشتی آزاد از زندگی اوژن فرانسوا ویدوک نوشته است. ویدوک مجرم سابقی بود که به جایگاه سرپرستی پلیس مخفی فرانسه رسید و بعدها نخستین آژانس کارآگاه خصوصی فرانسه را تاسیس کرد. ویکتور هوگو علاوه بر گرتهبرداری از شخصیت و زندگی او برای کاراکتر ژان والژان7 از او برای نوشتن چند داستان دیگر نیز کمک گرفت.
رمان «بینوایان» از بهترین کتابهای کلاسیک است. رمانی درباره مردی مجرم که پس از سالها در بند بودن امکان تغییر مسیر زندگی را در پیش پای خود میبیند؛ اما تراژدی همیشه در کمین است!
رمانهایی که آورده شد تنها بخش بسیار کوچکی از انبوه کتابهای کلاسیک است. قطعا این یادداشت کوچک، امکان پرداختن و حتی معرفی همه کتابهای کلاسیک را ندارد. اما امید است این چند مورد به درک بهتر از کلاسیکها و یافتن کتابی لذتبخش برای خواندن، کمک کند.
به قلم «قاصدک حسینی»
سایت پاتوق کتاب تهیه کنید.
کتابهای معرفی شده در این مطلب را میتوانید با کد تخفیف: blog1 از
ثبت دیدگاه
دیدگاه کاربران