طنز چیست؟
طنز در فرهنگ عمومی تمام مردمان جهان، آنقدر رایج است که اکثر ما با آن آشنا هستیم، حتی اگر همیشه متوجه آن نباشیم. طنز میتواند بخشی از هر اثر فرهنگی، هنری یا سرگرمی باشد. طنز، گاهی اوقات، با هدف ایجاد تغییرات اجتماعی ایجاد می شود. طنز تاریخچهای طولانی به قدمت روم باستان دارد. طنز یا (Satire) هم یک ژانر و هم یک ابزار ادبی است که طبیعت انسان را در برابر انتقاد و تحقیر، مقاوم نگه میدارد.
تاریخچه طنز چیست؟
کلمه طنز (Satire)، به کلمه لاتین "satur" به معنای "خوب تغذیه" برمی گردد و در عبارت "lanx satura" به معنای "غذای پر از انواع میوه" استفاده می شود. اگرچه این کلمات از تعریف طنز بسیار دور به نظر میرسند، اما منتقدان و نویسندگان روم باستان از آنها برای اشاره به آنچه امروز به عنوان طنز میشناسیم استفاده میکردند، از جمله آنچه که معمولاً منشأ ادبی طنز در نظر گرفته می شود: کمدی قدیمی آریستوفان. کلمه طنز در قرن شانزدهم راه خود را به زبان انگلیسی باز کرد.
در سال 411 قبل از میلاد، آریستوفان، شاعر یونان باستان، لیسیستراتا را نوشت. در این کمدی طنز، لیسیستراتا، قهرمان داستان، زنان را متقاعد میکند که از رابطه جنسی با مردان خودداری کنند تا آنها را متقاعد کند که به جنگ پلوپونز پایان دهند. آریستوفان در نوشتن این کمدی پرطرفدار، که هنوز در مدارس خوانده و مطالعه میشود، جنگ پلوپونز را به تمسخر میگرفت و همچنین تفاوتهای بین زن و مرد را مسخره میکرد. داستان Lysistrata در طول سالها بارها بازگو و تفسیر شده است، اخیراً در فیلم Chi-Raq محصول 2015 اسپایک لی که در شیکاگوی معاصر اتفاق میافتد نیز بدان اشاره شده است.
چرا طنز بخوانیم؟
طنز در ادبیات نوعی تفسیر اجتماعی است. نویسندگان از اغراق، کنایه و ابزارهای دیگر برای مسخرهکردن یک رهبر خاص، یک رسم یا سنت اجتماعی، یا هر شخصیت اجتماعی مشهور دیگری که میخواهند درباره آن اظهار نظر کنند و زیر سوال ببرند، استفاده میکنند.
نویسندگان معاصر از طنز برای اظهار نظر در مورد همهچیز استفاده کردهاند، از نقد سرمایهداری (مانند روان آمریکایی برت ایستون الیس، که از اغراق افراطی در مصرف، نگرانی با موقعیت اجتماعی و خشم و خشونت مردانه برای به سیخکشیدن سرمایهداری آمریکایی استفاده میکند) گرفته تا مسابقه (فروشگاه پل بیتی، برای مثال، یک قهرمان مرد سیاهپوست جوان در کالیفرنیای جنوبی را نشان میدهد که به دلیل تلاش برای بازگرداندن بردهداری به دادگاه عالی میرود).
در ایران معاصر نیز، جلال آل احمد، صادق چوبک، محمدعلی جمالزاده، فریدون توللی، میرزاآقا تبریزی، ادیب الممالک فراهانی، ابوالفضل زرویی نصرآباد، کیومرث صابری فومنی، میرزاده عشقی و دیگران، از پیشروان طنزنویسی و نقد اجتماعی بودند.