زن در اسلام: نگاهی به هویت زن با معرفی 11 کتاب

نقش و جایگاه زن

نقش زنان و جایگاه آن‌ها در جوامع همیشه مورد بحث بوده است. با گذر زمان شرایط و دیدگاه جوامع به آنها همواره دستخوش تغییر بوده. در آیین‌های مختلف و فرهنگ‌های گوناگون، به زنان نگاه‌های متفاوتی شده. از تحقیر و سرکوب گرفته تا ستایش توانایی زنان. اختلافات در این زمینه آنقدر زیاد بوده که هنوز هم بسیاری از افراد و حتی جوامع بزرگ به دنبال پیدا کردن چشم انداز مطلوب برای زنان هستند. در این میان مطالعه درباره حقیقت وجود زن، حتی برای خود زنان هم مفید و لازم است.
متفکران و اندیشمندان زیادی با بررسی وجه‌های مختلف زندگی زنان و اثر گذاری آنها به برگزاری جلسات و چاپ کتب متعدد پرداخته‌اند. در ادامه به معرفی تعدادی از این آثار می‌پردازیم.

11 کتاب خواندنی با موضوع جایگاه زنان

1- مجموعه نقش و رسالت زن

مجموعه پنج جلدی «نقش و رسالت زن» کامل‌ترین و جامع‌ترین اثری است که از دیدگاه‌ها و نظرات رهبر معظّم انقلاب اسلامی درباره زنان، ابعاد مختلف و مسائل مرتبط به این حوزه توسط انتشارات انقلاب اسلامی به چاپ رسیده.
این مجموعه با هدف تبیین جایگاه موفق و موثر بانوان در جامعه منتشر شده است.

• جلد اول: عفاف و حجاب در سبک زندگی ایرانی اسلامی؛ در این جلد به موضوعات حیا، پوشش، کشف حجاب و روابط زن و مرد اشاره شده است.
• جلد دوم: الگوی زن؛ در این جلد به تاثیر بالای الگو بر ذهن، ضرورت وجود الگو جامع، تاثیر الگو بر کمال زن، ضرورت هویت یابی زن به منظور تثبیت پایه تربیتی و معرفی الگوی جامع برای زنان پرداخته شده است.
• جلد سوم: زن و خانواده؛ در این جلد مسئله زن و ازدواج، جایگاه زن در خانواده، اهمیت خانواده، حقوق و وظایف زن و شوهر در خانواده  و محبت و عواطف همسران بررسی شده است.
• جلد چهارم: جایگاه و مسائل زنان در فرهنگ اسلام و تجدد؛ در جلد چهارم این مجموعه مفصلا به مسئله زن در دنیا تحت ابعاد مختلف زندگی آنها پرداخته شده. مسائلی چون ظلم به زنان، نقش  نهادها در ارتباط با زن، مقایسه جایگاه زن در غرب و اسلام مطرح شده.
• جلد پنجم: عرصه‌های حضور اجتماعی زنان؛ با توجه به نگاه هدفمند مقام معظم رهبری به مسائل زنان با وجود رویکرد تمدن گرا اسلامی که ایشان دارند؛ معیارهای اسلامی متناسب با زمان و مکان در زمینه حضور اجتماعی زن از دیدگاه ایشان جمع بندی شده است.

2- آسمانی نشان، آسمانی بمان

این حقیقت دارد که زندگی یک زن با مادری و خانه‌داری، از زنان شاغل عقب می‌ماند؟ 
زنی که فرصت مادر شدن را به دست می‌آورد؛ می‌تواند مثل قبل در جامعه حضور پیدا کند؟ مادری، مسیری برای رشد زن است یا او را از رشد بازمی‌دارد؟ اصلا جایگاه حقیقی مادری کجاست؟
کتاب «آسمانی نشان آسمانی بمان» اثر محسن عباسی ولدی است. او در این کتاب که توسط نشر آیین فطرت منتشر شده است؛ به بررسی جایگاه زن در جامعه پرداخته. نویسنده تلاش کرده جایگاه زن در خانواده را با توجه به آیات قرآن و روایات بررسی کند. پس از آن به بررسی نسبت زن با مادری، همسری و خانه‌داری پرداخته. نویسنده تلاش دارد به بررسی دقیق رابطه بین اشتغال زنان و مسئله مادری بپردازد و ابعاد مختلف آن را بیان کند.
برای مثال او به بیان مسائلی که باعث ایجاد آرامش برای زن می‌شوند، آثار مثبت و منفی اشتغال زنان بر خانواده و جامعه و انواع مختلف اشتغال آن و تاثیر نوع شغل بر خانواده پرداخته. 
 در بخش‌هایی از کتاب نیز سوالاتی از مخاطبان آمده که نویسنده به آن‌ها پاسخ داده و تلاش کرده حالت تعاملی را در کتابش به وجود بیاورد.
اگر نسبت به مادر و شرایطی که در پی آن برای زن ایجاد می‌کند؛ دغدغه‌مند هستید. این کتاب می‌تواند به بخشی از سوالات شما پاسخ دهد.

3- قدرت و شکوه زن

«نقش زن در جامعه از نقش مرد بیشتر است. بانوان، رهبر نهضت ما هستند و ما دنباله روی آنها»
کتاب «قدرت و شکوه زن»، چکیده‌ سخنان مقام معظم رهبری و امام خمینی، پیرامون زن و جایگاه او در جامعه است که با مقدمه حجت الاسلام علیرضا پناهیان منتشر شده است.
از مسائل بیان شده در این کتاب می‌توان به عنوان مجموعه‌ای از ناشنیده‌ها پیرامون جایگاه والا زن نام برد. در این کتاب از شغلی سخن گفته شده که تنها از عهده زنان برمی‌آید. تربیت انسان! کاری که به عقیده مقام معظم رهبری، هیچ پدر، استاد و معلمی قادر نیست آن را به کیفیت زنان انجام دهد. در نگاه ایشان جایگاه زن آن قدر برای جامعه و خانواده بالاست که آینده یک کشور را حاصل تاثیر زنان آن سرزمین می‌دانند.
در دیدگاه ایشان، نگاه به زنان جامعه از بحث کمیتی بالاتر آمده. از آنجایی که مردان در دامن زن تعلیم و تربیت داده می‌شوند در نتیجه زنان فراتر از نصف جمعیت یک جامعه هستند. آنها با تربیت انسان، مسیر آینده او را مشخص کرده. مادران هستند که فرهنگ، اخلاق، معرفت و ارزش‌ها را به فرزندان انتقال می‌دهند.
برای پیدا کردن جایگاه حقیقی و شاید گمشده زن، سری به این کتاب بزنید. «قدرت و شکوه زن» از انتشارات بیان معنوی روانه بازار شده است.

4- زن، از سلوک عرفانی تا تمدن اسلامی

زنان به عنوان عضوی از جامعه در راهبردهای کلان چه نقشی دارند؟ در مسیر رسیدن به تمدن اسلامی، زنان هم می‌توانند نقش‌های بزرگی داشته باشند؟ آیا میان سلوک فردی و نقش آفرینی اجتماعی ارتباطی وجود دارد؟
در کتاب «زن، از سلوک عرفانی تا تمدن اسلامی»، حاج شیخ محمدحسن وکیلی به بررسی سیر رشد و سلوک عرفانی زن پرداخته. کتاب در دو بخش «سلوک فردی» و «نقش بانوان در تمدن اسلامی» است. در بخش اول درباره عملکرد زن در سه سطح «فردی، خانوادگی و اجتماعی» بحث شده است. 
در این بخش، مجموعه‌ای از تفاوت‌ها میان زنان و مردان در مسیر سلوک الی الله و آثار مثبت و منفی آنها ذکر شده است.
در بخش دوم به ابعاد گوناگون نقش زن در ساخت تمدن اسلامی و ضرورت وجود او پرداخته شده است.
 ارتباط میان تمدن سازی و انسان سازی و به دنبال آن، ارزش حضور و نقش آفرینی زنان برای داشتن تمدنی موفق نیز بخشی از محتوا را به خود اختصاص داده. در ادامه این مباحث مصادیقی از نقش آفرینی ضروری زنان در اجتماع بیان شده.
 این کتاب در 168 صفحه عرضه شده که حاصل سلسله جلسات سخنرانی شیخ وکیلی است. ناشر این کتاب موسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلامی است.

5- مسئله حجاب

کتاب «مسئله حجاب» سلسله سخنرانی‌های استاد مطهری در انجمن اسلامی پزشکان است. این کتاب در سال 1347 شمسی تالیف و منتشر شد.
این کتاب در یک مقدمه و پنج بخش تألیف شده است. بخش‌های کتاب به این ترتیب هستند:
در بخش اول، شهید مطهری به این موضوع پرداخته که ریشه حجاب به دین اسلام اختصاص نداشته.
ایشان در این بخش به تاریخچه حجاب در جاهلیت عرب، قوم یهود، ایران باستان و هند پرداخته‌اند.
 بخش دوم، مربوط است به پاسخ شبهات مخالفین حجاب. شهید مطهری با بررسی علت پیدایش حجاب،عدم امنیت، بالا بردن ارزش و بررسی نظر اسلام پیرامون این مسائل به شبهات پاسخ داده است.
در بخش سوم، تبیین حدود و فلسفه حجاب در اسلام مطرح شده. مسائلی چون ارزش و احترام زن، استواری جامعه، استحکام پیوند خانواده وآرامش روانی در این بخش بیان شده‌اند.
در بخش چهارم، پاسخ به اشکالاتی که بر اصل حجاب گرفته شده انجام گرفته. شهید مطهری با بیان ایراداتی که بر حجاب گرفته شده چون رکود فعالیت، اصل آزادی و افزایش التهاب‌ها به آنها پاسخ داده است.
در بخش پنجم، بررسی، تجزیه و تحلیل حجاب با توجه به آیات و روایات انجام شده. ایشان پس از بررسی آیات، ادله موافق و مخالف، فتواها و شرکت زن در جامعه را بیان کرده‌اند.

6- زن در اسلام

کتاب «زن در اسلام» در دو جلد تألیف شده است که جلد اول آن به کلیات و مبانی شناخت و فهم، نظام و حقوق زن در اسلام می پردازد و جلد دوم این کتاب به یک دوره فقه حقوق زنان در عرصه فردی، اجتماعی و خانوادگی می پردازد.
فریبا علاسوند در نگارش این کتاب تلاش کرده برای پالایش فکر دینی نسبت به زن از سنت‌های نادرست و جلوگیری از رخنه دیدگاه غربی به زن در افکار دینی جوانان اقدام کند. در این کتاب ماهیت بین رشته‌ای مطالعات زنان حفظ شده. در هر بخش از کتاب، نویسنده تلاش کرده نسبت موضوع مطرح شده با دانش مربوطه از نظر منابع و محتوا را رعایت کند.
در فصل اول تا سوم جلد اول این کتاب، به جایگاه ارزشی و انسانی زن پرداخته شده و در ادامه کتاب به موضوعاتی چون حقوق و تکالیف زنان در طلاق، نفقه، اشتغال زنان، همسری و مادری، تکالیف فردی و اجتماعی پرداخته شده است.
در این کتاب به بحث فمینیسم در موج اول و دوم آن، فمینیسم پست مدرن و رهیافت‌های آن نیز اشاره شده.
کتاب «زن در اسلام» در شانزدهمین همایش کتاب سال حوزه به عنوان اثر شایسته تقدیر انتخاب شد.

7- زن و فرهنگ دینی

امروزه سوالات زیادی پیرامون جایگاه زنان و شرایط مطلوب برای آنها مطرح است. از غرب تا شرق از فمینیسم تا مطالعات اسلامی، توجه همه آنها به مسائل زنان جلب شده. از نظر برخی زن و مرد در تمامی مسائل با هم برابرند و از نظر برخی دیگر خانه‌نشینی نسخه مطلوب برای زنان است. اما نظرات معتدل‌تری هم وجود دارد. کتاب «زن و فرهنگ دینی» سرچشمه از دغدغه‌های نویسنده، مهدی مهریزی گرفته و تلاش دارد با حفظ اصول و قواعد دینی به مسائل زنان ورود کند و نقطه‌های تاریک و مبهم این مسئله را شفاف‌تر از پیش نشان دهد.
این کتاب در سه بخش به بررسی مسائل حقوقی و اخلاق زنان در اسلام پرداخته است.
در بخش اول، شش مقاله با این عنوان‌ها به چاپ رسیده است: زن در فرهنگ دینی؛ پیامبری زنان؛ تأملی در احادیث نقصان عقل زن؛ زن وسیاست؛ زن و استقلال مالی؛ و مطلاق بودن امام مجتبی.
 در بخش دوم، سه کتاب معرفی و خلاصه آن بیان شده است. عنوان‌های این کتاب‌ها عبارتند از: الجهود العلمیه للمرأه، قرائه جدیده لفقه المرأه الحقوقی و عقود الجمان فی جواز تعلیم الکتابه للنسوان.
در بخش سوم کتاب به پرسش و پاسخ‌هایی با نویسنده کتاب، با عنوان‌های زن در آثار استاد مطهری و منزلت زن در فقه اسلامی پرداخته شده است.

8- موقعیت زن از منظر اسلام

کتاب «موقعیت زن از منظر اسلام» به بررسی موقعیت و جایگاه زن در اسلام و تعالیم آن از دیدگاه شهید ایت الله سیدمحمد بهشتی پرداخته است. شهید بهشتی از جمله متفکرانی است که نگاهی منصفانه و نو به مسئله زن دارد. 
این اثر برای فهم بهتر مواضع اسلام با زنان و جایگاه حقیقی آنها مناسب است.
در بخش اول این کتاب سه جلسه با عنوان موقعیت زن از منظر اسلام آمده است که در جلسات ماهانه مرکز اسلامی هامبورگ برای ایرانیان ساکن آلمان ایراد شده. پس آن چند گفتار در کتاب آمده. گفتار حیض از دیدگاه قرآن که به تفسیر آیات 223 و 224 سوره بقره اختصاص یافته.
گفتار بعدی آفرینش حوا است. گفتار بعد جایگاه زن و حجاب در عصر پیامبر است. حجاب و حدود آزادی در اجتماع اسلامی و نقش اجتماعی و حقوقی زن دو گفتار آخر این کتاب هستند.
انتشارات روزنه این کتاب را برای دغدغه‌مندان حوزه زنان به چاپ رسانده است.

9- زن و بازیابی هویت حقیقی

کتاب «زن و بازیابی هویت حقیقی» مناسب علاقه‌مندان به حوزه مطالعات زنان است. کتابی که در 312 صفحه و به کوشش محسن کربلایی‌نظر و جمعی از محققین، از بیانات حضرت آیت الله خامنه‌ای درباره سیما و حقیقت وجود زن در ابعاد فردی، خانوادگی و اجتمعی گردآوری شده است.
در این کتاب طبق فرمایشات مقام معظم رهبری، به مسائل اصلی مربوط به زنان پرداخته شده است. در این اثر، ابتدا برای مخاطب به لزوم پرداختن به مسائل حوزه زنان اشاره شده است و مسئله زن از اساسی‌ترین مسائل جامعه شمرده شده و بی‌توجهی به آن یا توجه کم به آن از عوامل خسارت قطعی به جامعه معرفی شده است.
در بخش دوم این کتاب درباره پیشینه تاریخی مسائل زنان در قبل از اسلام مثل حرمسرا‌ها، حضور تحقیرآمیز زن در جامعه و تفکرات غلط درباره آنان بحث شده. 
در بخش بعدی به تغییر وضعیت زنان با ظهور اسلام اشاره شده. مسائلی چون آغاز حق مالکیت زن، حضور موثر زنان در میدان‌های رزم و رسیدن انها به مدارج بالای علمی. در ادامه به بررسی جایگاه زن در غرب به  نسبت نقطه ایده‌آل اسلام برای زنان پرداخته شده. این بررسی و مقایسه نسبت به شرایط زن در دوره پهلوی نیز انجام شده.
فصل سوم کتاب به نام «زن در اسلام و تمدن اسلامی»، جایگاه والایی برای زن را نشان می‌دهد که او و حضورش را همچون بنیان اصلی جامعه شناخته است.
این کتاب خواندنی، منبع خوبی برای مطالعه جدی و تخصصی در حوزه مسائل زنان است که به دست نشر انقلاب اسلامی  چاپ شده.

10- زن و چالش های جامعه

امام موسی صدر در کتاب «زن و چالش‌های جامعه» به بررسی سه موضوع زن، خانواده و جوان پرداخته است. او معتقد است که دین پاسخگوی مسائل انسان در همه زمان‌هاست. از همین رو بررسی مسائل‌ در این کتاب را با تکیه بر قرآن و آموزه‌های دینی انجام می‌دهد.
او در ابتدا به بررسی دیدگاه قرآن به زن پرداخته. دیدگاه قرآن به زن به عنوان یک موجود واجد عقل و تصمیم‌گیری و مقایسه او با مرد که امام موسی صدر ثابت می‌کند از نظر قرآن زن و مرد هر دو نزد خدا جایگاه یکسانی دارند و هیچ کدام بر دیگری به صرف زن یا مرد بودن برتری ندارد.
در مقابل او به بررسی جایگاه زن در یهود، بودا، قانون رم و قانون حمورابی پرداخته. او به مخاطب نشان می‌دهد جایگاهی که اسلام برای زن قائل شده چه تفاوت فاحشی با جایگاه زن در سایر ادیان و طول تاریخ دارد.
او سپس به دنبال دلیلی می‌گردد که باعث شده زن در طول تاریخ مورد ظلم‌های فراوانی قرار بگیرد.
 در ادامه به بررسی نقش‌ها مختلف زن در جامعه پرداخته و از زندگی حضرت زهرا سلام الله به عنوان الگوی زنان عالم در نقش‌های مختلف پرداخته. او با ریزنگری، جزئیات جایگاه مادری را بررسی کرده و در ادامه تاکید می‌کند زنان با تاثیر شدیدی که در جامعه دارد؛ باید در کنار مادری، در جامعه نیز فعال باشد.
این کتاب از مجموعه سخنرانی‌های امام موسی صدر گردآوری شده. انتشارات موسسه امام موسی صدر این کتاب را چاپ و روانه بازار کرده است.

11- زن آنگونه که باید باشد

کتاب «زن آنگونه که باید باشد» برگرفته از مجموعه سخنرانی‌های استاد اصغر طاهرزاده است که در آن از زوایای مختلف موضوع زن و خانواده مورد بررسی قرار گرفته. به اضافه مجموعه سوال و جواب‌هایی در مورد ازدواج.
در این کتاب موضوع زن و خانواده در آینه جهان معاصر بررسی شده.
طاهرزاده بر این باور است که در شرایط جدید با تعریفی که در گذشته از زن و خانواده داشته‌ایم نمی‌توان با آنها برخورد کرد. از همین جهت در پی بازخوانی دیدگاه‌های موجود به زنان است تا بحرانی که در حال حاضر متوجه خانواده است؛ از بین برود.
در این اثر تلاش شده زنان در شرایط جدید تعریف درستی از خود داشته باشند تا روح فرهنگ مدرنیته بر روح و روان انها غالب نشود و از طرف دیگر مردان نیز برای کسب شناخت درست تلاش کرده و متوجه شرایط باشند.
در این کتاب به خانواده به عنوان عنصری مهم و گاها بحران زده، نگاه شده و تلاش شده تا راه حلی برای خروج خانواده از این شرایط آن هم با ارائه راه حل برای هر کدام از اعضا آن پیشنهاد شود.
در این کتاب به موضوعاتی چون ازدواج و دیدگاه درست و عمیق از آن برای زنان و مردان، مشورت با زنان و ارزش مساوی زن و مرد، زن و قدرت او، زنان و جایگاه گمشده پرداخته شده است.

به قلم «رقیه پورحنیفه»