رمان چیست؟

رمان یکی از تاثیرگذارترین گونه‌های ادبیات روایی است؛ رمان برخلاف اسطوره‌ها، حماسه‌ها و افسانه‌ها، بر اَبرانسان‌ها و روایت‌های اغراق‌آمیز تکیه ندارد. بلکه بر زندگی واقعی، احساسات انسانی، تضادهای اجتماعی و پیچیدگی شخصیت‌ها استوار است. 
رمان زیر‌مجموعه‌ی ادبیات روایی است. به طور خلاصه ادبیات روایی داستان تعریف می‌کند و انواع مختلفی دارد. از جمله: رمان، داستان کوتاه و بلند، حماسه و اسطوره، افسانه و حکایت. همچنین در ادبیات روایی شخصیتی داریم که حول تعدادی ماجرا به دنبال هدف و خواسته‌ای است، و با اتفاقاتی روبرو می‌شود. این خط سیر داستانی در هر کدام از انواع ادبیات روایی به روشی متفاوت روایت می‌شود. در این مقاله به بررسی رمان پرداخته‌ایم.

چیستی رمان؟

تعریف رمان یا تعیین مرزهای تمایزبخش آن از دیگر انواع ادبی، به ویژه انواع ادبی داستانی، به هیچ‌رو کار ساده‌ای نیست. نوپایی رمان به نسبت دیگر انواع ادبی سبب شده تا آن‌گونه قراردادها و سنت‌های پایداری که چارچوب استوار را برای دیگر انواع مهیا کرده‌اند در این‌جا ایجاد نشوند. گفته‌اند هنگامی‌که حضرت مسیح در سن دوازده سالگی خانه را ترک کرد شعر هزاران ساله بود. چند صد سال از عمر نمایشنامه می‌گذشت اما 1500 سال بعد‌تر بود که نطفه‌ی رمان بسته شد!
رمان از رمانس قرون وسطی مشتق شده است، البته در انگلیسی به جای «رمان» واژه‌ی نوول را به کار می برند، برگرفته از واژه‌ی ایتالیایی نوولا به معنی چیز کوچک و تازه. که بر قصه‌ای کوتاه و منثور اطلاق می شده است.
ویلیام هزلیت منتقد و مقاله نویس انگلیسی در قرن نوزده، رمان را چنین تعریف کرده است:
«رمان، داستانی است که براساس تقلیدی نزدیک به واقعیت، از آدمی و عادات و حالات بشری نوشته شده باشد؛ و به نحوی از انحاء شالوده جامعه را در خود تصویر و منعکس کند.»
تعریف رمان در فرهنگ وبستر چنین آمده:
«رمان روایت منثور خلاقه‌ای تعریف شده است، که معمولاً طولانی و پیچیده است. و با تجربه‌ی انسانی همراه با تخیل سروکار دارد. و از طریق توالی حوادث بیان می‌شود. و درآن گروهی از شخصیت‌ها در صحنه‌ی مشخصی شرکت دارند.»
تعاریف بسیاری از رمان ارائه شده است. نقطه‌ی مشترک تمامی آن‌ها «منثور»، «داستانی» و« طولانی بودن» آن‌هاست؛ که به «‌ارائه‌ی تصویری از زندگی، و رفتارهای واقعی» می‌پردازند.

تفاوت رمان و داستان

در حوزه‌ی ادبیات روایی دو قالب مهم و پرطرفدار یعنی«داستان کوتاه» و «رمان» نقش کلیدی دارند. به صورت موردی تفاوت داستان و رمان عبارت است از:
1-    طول اثر: داستان کوتاه معمولاً کمتر از 10هزار کلمه دارد و در چند صفحه خلاصه می‌شود. اما رمان اثری بلند است که معمولاً بالای 40 هزار کلمه است؛ و می‌تواند تا صدها صفحه ادامه پیدا کند.
2-    تمرکز بر وقایع: داستان کوتاه تمرکز بالایی بر یک واقعه یا موقعیت دارد و هدف آن ایجاد یک تاثیر قوی و متمرکز است. در حالی‌که رمان به چندین واقعه پرداخته و چند خط داستانی را دنبال می‌کند.
3-    توسعه شخصیت ها: در داستان کوتاه شخصیت‌ها معمولاً ساده‌تر از رمان هستند، شخصیت‌ها عمیق معرفی نمی‌شوند، جزئیات زندگی شخصیت‌ها به خواننده معرفی نمی‌شود؛ اما در رمان شخصیت‌ها به صورت عمیق معرفی شده، و رشد و تغییرات آن‌ها در طول داستان برای خواننده واضح و مشخص است، و به توصیف جزئیات زندگی و دیدگاه‌های شخصیت‌ها می‌پردازند.
4-    جایگاه زمان و مکان: داستان کوتاه همان‌طور که از نامش پیداست، معمولاً در بازه زمانی بسیار کوتاه و محدود اتفاق می‌افتد. اما رمان امکان استفاده از زمان‌های متفاوت و گسترده و مکان‌های متنوع را دارد. گاهی چندین نسل را در بر می‌گیرد. 
5-    سبک نگارش: داستان کوتاه به دلیل سبک مینیمالش حاوی مفاهیم خلاصه شده است. اما رمان نثری گسترده‌تر است و توضیحات و توصیفات ادبی بیشتری دارد.

تاریخچه‌ی رمان

اولین بار رمان در قرون هفده و هجده میلادی در اروپا شکل گرفت؛ داستانی طولانی که درباره زندگی و احساسات شخصیت‌های واقعی نوشته می‌شد. آثار مهمی همچون «دن‌کیشوت» اثر «سروانتس»، «رابینسون کروزوئه» اثر «دانیل دِفو».
پس از این دوران، قرن نوزدهم، اوج رمان‌نویسی در اروپا محسوب می‌شود. چراکه تعداد افراد باسواد بیشتر شده بود و همچنین صنعت چاپ و گسترش مطبوعات منجر به علاقه‌ی مردم به خواندن داستان‌های بلند شد.
«دیکنز»، «تولستوی»، «داستایوفسکی»، «جین آستن»، «بالزاک» و «فلوبر» نویسندگان مشهور این دوران هستند. بسیاری از شاهکارهای ادبیات جهان در همین دوره نوشته شدند.

آثار شاخص رمان کلاسیک قرن نوزدهم 

آثار شاخص رمان کلاسیک قرن نوزدهم که عمدتا مرکز آن‌ها اروپا و آمریکا و روسیه بود عبارت است از:
- رمان‌های انگلیسی شامل: «غرور و تعصب» از «جین آستن»، «الیور توئیست» و «داستان دو شهر» از «دیکنز»، «بلندی‌های بادگیر» از «امیلی برونته»، «جین ایر» از «شارلوت برونته».
- رمان‌های فرانسوی شامل: «باباگوریو» از «بالزاک»، «مادام بوواری» از «گوستاو فلوبر»، «بینوایان» و «گوژپشت نتردام» از «ویکتوهوگو»، «ژرمینال» از «امیل زولا».
- رمان‌های روسی شامل: «جنایت و مکافات»، «ابله» و «برادران کارامازوف» از «داستایوفسکی»، «جنگ و صلح» و «آناکارنینا» از «تولستوی».
- رمان‌های آمریکایی شامل: «موبی دیک» از «هرمان ملویل»، «ماجراهای هاکلبری فین» از «مارک تواین».

رمان‌نویسی قرن نوزدهم در ایران

در همین زمان که رمان نویسی در اروپا و آمریکا و روسیه شکوفا بود، نویسندگان ایرانی دوران قاجار تلاش می‌کردند آثاری همچون سفرنامه و داستان بلند را به رمان نزدیک کنند. از جمله می‌توان به این آثار اشاره کرد که رمان کامل نبودند:
- «شمس و طغرا» از «محمدباقر میرزا خسروی»: اولین رمان عاشقانه نسبتاً مدرن ایرانی است.
- «سیاحتنامه ابراهیم‌بیک» از «زین‌العابدین مراغه‌ای»: یک رمان_سفرنامه انتقادی درباره وضعیت ایران است.
- «احمد» از «عبدالرحیم طالبوف»: آموزشی و گفتگومحور است و به‌عنوان یکی از پایه‌های نثر رمان‌گونه فارسی شناخته می‌شود. این اثر از کتاب «امیل» نوشته ژان ژاک روسو،‌ نویسندۀ فرانسوی الهام گرفته است و کاملا رنگ و بوی ایرانی دارد.

رمان نویسی در قرن بیستم

اوایل قرن بیستم
قرن بیستم جهان شاهد تغییرات بزرگ اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فناوری بسیاری بود. این تغییرات روی رمان‌نویسی نیز تاثیرات شگرفی گذاشت. در این قرن نویسندگان به دنبال شکستن قالب‌های سنتی رمان بودند. اوایل قرن بیستم مدرنیسم شکوفا شد. «جیمز جویس» با رمان «اولیس»، «ویرجینیا وولف» با «خانم دالاوی»، «فرانتس کافکا» با «مسخ»، «مارسل پروست» با رمان «در جستجوی زمان از دست‌رفته»؛ از جمله نویسندگان و آثار شاخص این دوران هستند.

اواسط قرن بیستم
وقوع دو جنگ جهانی طی سال‌های 1914-1918 و 1939 -1945 منجر به بحران‌های اقتصادی، و تحولات سیاسی فراوانی شد؛ و نویسندگان به سمت روایت‌های اجتماعی و نقد ساختارهای قدرت حرکت کردند. رمان‌های رئالیستی و اجتماعی در اواسط قرن بیستم خلق شدند. موضوعات این رمان‌ها اغلب آشفتگی‌های پساجنگ؛ فقر و نابرابری طبقه اجتماعی؛ نقد سرمایه‌داری و صنعتی‌شدن؛ ظهور فاشیسم  و توتالیتاریسم  بود. «جا‌ن‌اشتاین‌بک» با «خوشه‌های خشم»، «جورج اورول» با «1984»، «ارنست همینگوی» با رمان «وداع با اسلحه» از جمله نویسندگان و آثار شاخص اواسط قرن بیستم هستند.

اواخر قرن بیستم
پس از جنگ جهانی دوم «پست مدرنیسم» وارد ادبیات روایی و به دنبال آن رمان شد. پست‌مدرنیسم به‌عنوان واکنشی علیه قطعیت مدرنیسم و روایت‌های بزرگ شکل گرفت. ویژگی آثار پست مدرنیسم عبارت بود از: بازی با فرم و روایت؛ آمیختن واقعیت و خیال؛ طنز، 
«پارودی» یا تقلید طنز گونه از یک اثر هنری دیگر؛ و «بینامتنیت» یا متن پنهان؛ عدم اعتماد به حقیقت مطلق؛ چندصدایی.
«توماس پینچن» با «پنه‌گراویتی» «اومبرتو اکو» با «نام گل سرخ»، «دون دلیلو» با «وایته نویز» نویسندگان و آثار شاخص پست مدرنیسم در اواخر قرن بیستم هستند.

قرن بیستم و گسترش رمان در جهان غیرغربی

رمان در قرن بیستم از حصار اروپا و آمریکا خارج شد. رمان‌نویسان بسیاری در سایر قاره‌ها و کشورها با قلم خود دنیا را تحت تاثیر قرار دادند. آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین نیز در رمان‌نویسی درخشیدند. «گابریل گارسیا مارکز» با «صد سال تنهایی» و آثار «میگل آنخل آستوریاس» و «کارلوس فوئنتس» به جهانیان معرفی شد.
آفریقا از پس رهایی استعمار، رمان‌های پسااستعماری با تمرکز بر هویت، استعمار، سنت و مدرنیته نوشت. نویسندگانی مانند «چینوا آچه‌به» با «همه چیز فرو می‌پاشد» را نوشتند.
همچنین «اسوناری کاواباتا» با «برف آرام»، «هاروکی موراکامی» با «کافکا درکرانه»، «کوبو آبه» با «زن در ریگ روان» شاخص‌ترین نویسندگان و آثار قابل ذکر در شرق آسیا هستند.

رمان‌نویسی قرن بیستم در ایران
آغاز رمان‌نویسی مدرن در ایران در دوران مشروطه اتفاق افتاد. با گسترش چاپخانه، روزنامه، و مدارس جدید، ادبیات نیز رشد کرد. رمان‌های ایرانی بیشتر اجتماعی و انتقادی بودند. آثاری مانند: «تهران مخوف» از «مشفق کاظمی»؛ «زیبا» از «محمد حجازی» معروف‌ترین رمان‌های قرن بیستمی ایرانی هستند. دوران طلایی رمان‌نویسی در ایران دهه‌های چهل و پنجاه شمسی است. رمان اجتماعی و انتقادی و تمرکز بر فقر و نابرابری اجتماعی از ویژگی‌های آثار این دو دهه است. 
«مدیر مدرسه»، «نون والقلم» از «جلال آل احمد»، «سووشون» اولین رمان بزرگ مدرن نوشته شده توسط زن ایرانی از «سیمین دانشور»، «همسایه‌ها» و «داستان یک شهر» از «احمد محمود» و«جای خالی سلوچ» و «کلیدر» از «محمود دولت‌آبادی» از جمله نویسندگان و آثار شاخص ایرانی در این دوران هستند. 

مکاتب ادبی در رمان نویسی

ابتدا به بیان تفاوت «سبک»، «مکتب» و «ژانر» می‌پردازیم:
-    سبک یا استایل همان شیوه‌ی اجراست. روشی است که نویسنده برای بیان اثر خود انتخاب می‌کند. سبک یک چیز فردی و ناخودآگاه است.
-    مکتب بر اساس اصول خاص و کاملا آگاهانه پایه‌گذاری می‌شود. توسط یک گروه اجرا می‌شود. مکتب ابتدا تاسیس و سپس اجرا می‌شود.
-    ژانر زیر مجموعه‌ی مکتب و سبک است. ژانر یک اثر به سبک، مضمون، ساختار و حال‌و‌هوا بستگی دارد. مانند: ژانر وحشت، ژانر داستانی، ژانر جنایی یا کمدی.. 

مکتب‌های ادبی

مکتب‌های ادبی به‌عنوان یکی از مفاهیم کلیدی در تحلیل و نقد ادبی، نقش مهمی در تاریخ ادبیات جهان دارند. در تعریف مکتب ادبی گفته می‌شود:
«مجموعه‌ای از اصول، قواعد و دیدگاه‌های مشترک است؛ که در دوره‌ای مشخص، توسط گروهی از نویسندگان، شاعران و هنرمندان شکل گرفته، و آثار آنان را هدایت می‌کند. هر مکتب ادبی، بازتابی از تحولات اجتماعی، سیاسی و فکری زمان خود است و تأثیرات خاصی بر خلق آثار ادبی می‌گذارد.»

مهم‌ترین مکاتب رمان‌نویسی

1) رئالیسم یا واقع‌گرایی
رئالیسم تلاشی است برای بازنمایی دقیق واقعیت اجتماعی، بدون اغراق و احساس‌گرایی. نویسنده در این مکتب از جزئیات زندگی روزمره، روابط انسانی، ساختار طبقاتی و مشکلات واقعی جامعه سخن می‌گوید. اوج این مکتب در قرن نوزدهم بود.
از آثار شاخص رئالیسم می‌توان به «باباگوریو» اثر «بالزاک»، «مادام بواری» اثر «فلوبر»، «جنگ و صلح» اثر «تولستوی» اشاره کرد.
و از معروف‌ترین آثار ایرانی رئالیسم می‌توان به این آثار اشاره کرد: «کلیدر» از «محمود دولت‌آبادی»، «سووشون» از «سمین دانشور»، «همسایه‌ها» از «احمد محمود».

2) ناتورالیسم یا طبیعت‌گرایی
ناتورالیسم ادامه‌ی افراطی رئالیسم است. در این مکتب، انسان تحت سلطه‌ی نیروهای وراثتی، محیطی و شرایط اجتماعی تصویر می‌شود؛ و اراده‌ی فردی بسیار محدود است. نویسندگان ناتورالیست معتقد بودند رفتار انسان همچون پدیده‌ای علمی قابل مطالعه است. از آثار شاخص ناتورالیسم می‌توان به «ژرمینال» از «امیل زولا»، «خواهر کری» از «تئودور درایزر» اشاره کرد. و در ادبیات ایران شاخص‌ترین آثار ناتورالیستی را «صادق چوبک» نوشته است.

3) رمانتیسم
«این مکتب بر عکس کلاسیسم که بر عقل تکیه دارد، متکی به شور، ذوق، احساس و تخیلات است. عقاید آنان بیشتر مشتمل بر نسبی بودن زیبایی و هنر، برتری احساس و عاطفه بر سایر قوای ذهنی، رهایی از قید و بندها، و پرداختن به عواطف فردی است.» 
از آثار شاخص رمانتیسم می‌توان به «بینوایان» اثر «ویکتور هوگو»، «غزلیات ورتر جوان» اثر «گوته»، «سوارکار برن» اثر «پوشکین» اشاره کرد.
در آثار ایرانی سبک رمانتیسم در مقایسه با رمان‌های مدرن اروپایی چندان اثری نوشته نشده است. به عنوان نمونه می‌توان به «چشم‌هایش» از «بزرگ علوی» اشاره نمود.

4) مدرنیسم
مدرنیسم به دنبال شکستن ساختارهای کلاسیک و آشکار کردن ذهنیت انسان در دنیای مدرن است. استفاده از «جریان سیال ذهن»، «زمان غیرخطی»، «روایت‌های چندلایه» و «زبان تجربی» از ویژگی‌های آن است. این مکتب با تجربه‌های روایی تازه، بحران هویت، انزوا و اضطراب انسان مدرن را نشان می‌دهد.
از آثار شاخص مدرنیسم می‌توان به «اولیس» اثر «جیمز جویس»، «به سوی فانوس دریایی» اثر «ویرجینیا وولف»، «در جست‌وجوی زمان از دست‌رفته» اثر «مارسل پروست» اشاره کرد.
آثار مدرن ایرانی شامل «شازده احتجاب» از «هوشنگ گلشیری»، «شب هول» از «هرمز شهدادی»، «سووشون» از «سیمین دانشور»، «چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم» از «زویا پیرزاد» هستند.

5) پست‌مدرنیسم
پست مدرنیسم می گوید که هیچ حقیقت واقعی وجود ندارد که مردم بدانند. از آنجا که دانش توسط مردم ساخته شده‌است، فرد نمی‌تواند چیزی را با قاطعیت بداند. همه ایده‌ها و واقعیت‌ها به جای «شناخته شدن» باور شده‌اند.
از آثار شاخص پست مدرنیسم می‌توان به «گل سرخ» اثر «اومبرتو اکو»، «خانه ارواح» اثر «ایزابل آلنده» اشاره کرد.
و در آثار ایرانی پست‌مدرن می‌توان به کلیه‌ی آثار «عباس معروفی»، «ترس و لرز» اثر «غلامحسین ساعدی»، «آزاده‌خانم و نویسنده‌اش» اثر «رضا براهنی»، «ملکوت» اثر «بهرام صادقی» اشاره نمود.

6) سورئالیسم
سورئالیسم تلاش می‌کند ناخودآگاه و رؤیا را بدون سانسور و منطق عقلانی وارد داستان کند. هدف این مکتب رهایی ذهن از قید و بند واقعیت، و دسترسی به لایه‌های پنهان روان انسان است. رمان‌های «نادیا» از «آندره برتون»، «پدرو پارامو» از «خوان رولفو»، «هرگز ترکم مکن» از «کازوئوایشی گورو»، «شهرهای ناپیدا» از «ایتالو کالوینو»، «آلیس در سرزمین عجایب» از «لوییس کارول» از جمله آثار شاخص سوررئال هستند.
در رمان‌های ایرانی می‌توان به «بوف کور» از «صادق هدایت»، «ملکوت» از «بهرام صادقی»، «شب هول» از «هرمز شهدادی» اشاره نمود. 

7) رئالیسم جادویی
در رئالیسم جادویی، عناصر فراطبیعی در دل زندگی عادی و روزمره حضور دارند، اما شخصیت‌ها آن را طبیعی می‌پذیرند. مرز خیال و جهان واقعی کمرنگ می‌شود. ریشه‌‌ی آن در ادبیات آمریکای لاتین است.
رمان‌های «صد سال تنهایی» از « مارکز» و «خانه ارواح» از «آلنده» آثار شاخص رئالیسم جادویی هستند. در ایران آثار شهرنوش پارسی پور به رئالیسم جادویی نزدیک است.

8) اکسپرسیونیسم
اکسپرسیونیسم بر بیان اغراق‌شده‌ی احساسات، ترس‌ها و اضطراب‌های درونی تمرکز دارد. معمولاً برای نقد خشونت، بی‌معنایی و بحران‌های عصر صنعتی به‌کار می‌رود. رمان‌های «یادداشت‌های زیرزمینی» از «داستایوفسکی»، «محاکمه» از «کافکا» از جمله آثار شاخص اکسپرسیونیست هستند. در آثار نویسندگان ایرانی رمان «ارمیا» از «رضا امیرخانی» را می توان اشاره کرد.

9) ادبیات اگزیستانسیالیستی
«جنبش اگزیستانسیالیسم» با هدف کمک به درک معنای زندگی، در میان فیلسوفان قرن نوزدهم پدید آمد. ادبیات اگزیستانسیالیستی به شکل معمول، شخصیت‌ها را در دنیایی پرآشوب و به ظاهر بی‌معنا قرار می‌دهد و آن‌ها را وادار می‌کند که با خویشتن و هدف حقیقی خود در دنیا مواجه شوند. این جنبش به واسطه‌ی آثار نویسندگانی همچون «آلبرکامو»، «فرانتس کافکا» و «ژان پل سارتر»، در میان سال‌های 1900 تا 1960 در اوج قرار داشت.
از آثار شاخص این جنبش می‌توان به «بیگانه» از «آلبر کامو»، «تهوع» از «ژان پل سارتر»، «استحاله» از «کافکا»، «خاطرات خانه اموات» از «داستایوفسکی» نام برد. در ایران می‌توان افکار اگزیستانسیالیستی را در آثار «صادق هدایت» و «جلال آل احمد» مشاهده نمود.

10) مینیمالیسم
آثار مینیمالیستی زبانی ساده، کوتاه و بدون زیاده‌گویی دارد. نویسنده کمتر توضیح می‌دهد و بیشتر نشان می‌دهد. احساسات شدید پشت رفتارهای معمول پنهان‌اند. فضای سرد، بی‌پیرایه و زندگی روزمره ویژگی اصلی آن است. از آثار شاخص مینیمالیست می‌توان به آثار «ریموند کارور» و «همینگوی» اشاره کرد. در آثار ایرانی «صمد بهرنگی»، «جلال آل احمد» و «فریبا وفی» می‌توان سبک مینیمالیست را مشاهده کرد.

ژانرهای رمان نویسی

ژانرهای رمان‌نویسی بسیار گسترده و متنوع هستند. در ادامه برخی از مهم‌ترین ژانرهای رمان نویسی را معرفی می‌کنیم:

• رمان عاشقانه: تمرکز اصلی بر روابط عاطفی و عاشقانه بین شخصیت‌هاست. چالش‌های داستانی اغلب احساسی هستند. 
•  رمان علمی–تخیلی: داستان‌هایی هستند که موضوعات علمی مبنای آنهاست. فناوری‌های آینده، جهان‌های موازی یا سفر در زمان موضوعاتی است که در رمان‌های علمی و تخیلی نوشته می‌شوند. 
•  رمان فانتزی: جهان رمان فانتزی یک جهان خیالی است با قوانین مخصوص به آن جهان. همراه با موجوداتی همچون جادوگران، اژدها، و موجوات افسانه‌ای و غیر واقعی.
•  رمان جنایی-معمایی: رمان‌هایی هستند که یک جرم یا قتل، یا یک معمای عجیب را حل می‌کنند. معمولا شخصیت اصلی فردی کنجکاو، ماجراجو یا یک کارآگاه است. 
•  رمان ترسناک: هدف ایجاد ترس، اضطراب و هیجان شدید است. ممکن است شامل عناصر ماورایی یا موقعیت‌های روانی هولناک باشد. ارواح و هیولاها شخصیت‌های رعب‌آور این داستان‌ها هستند.
•  رمان تاریخی: داستان در یک دوره تاریخی واقعی می‌گذرد. مثل جنگ‌های واقعی که در گذشته رخ داده. یا انقلاب‌ها و تمدن‌های گذشته. اما شخصیت‌ها یا وقایع می‌توانند ساختگی باشند. 
•  رمان درام-واقع‌گرا: بر زندگی واقعی، روابط انسانی و احساسات روزمره تمرکز دارد. شخصیت‌محور است و معمولاً به مشکلات واقعی زندگی مانند بحران هویت یا مشکلات خانوادگی می‌پردازد.
•  رمان روان‌شناختی: تمرکز اصلی بر ذهن، احساسات، کشمکش‌های درونی و حالت‌های روانی مانند وسواس، درگیری‌های ذهنی شخصیت‌هاست.
•  رمان ماجراجویی: مسیری پرحادثه در مقابل شخصیت قرار می‌گیرد. سرعت روایت در داستان‌های ماجراجویی بالا است. عمدتا مسیر سفرهای دریایی، بیابان‌ و صحراهای ناشناخته و وسیع و به طور کلی سرزمین های ناشناخته در این داستان‌ها روایت می‌شوند.
• رمان طنز: هدف اصلی خنداندن یا نقد اجتماعی با زبان طنزآمیز است.

ویژگی‌های رمان مدرن و کلاسیک

این سوال مطرح است چه آثاری را می‌توان رمان نامید؟ در پایان این مبحث به بیان ویژگی‌های شاخص رمان‌های کلاسیک و مدرن پرداخته‌ایم.
1-    رمان کلاسیک

• شخصیت‌پردازی‌های عمیق و چند لایه دارند. خواننده به خوبی انگیزه و احساساتشان را درک می‌کند. 
• ساختار روایی منظم و خطی است.
• مضامین رمان‌های کلاسیک در همه‌ی زمان‌ها برای انسان مهم است. مانند: عشق، اخلاق، قدرت، عدالت، سرنوشت و... 
• زبان روایت دقیق و مشخص است. پر از جزئیات است. پیام به خوبی انتقال داده می‌شود. معرفی شخصیت، اوج و فرود داستان و پایان‌بندی مشخصی دارد.
• در بسیاری از آثار کلاسیک، راوی سوم‌شخص دانای کل است.
• رمان‌های کلاسیک ارزش ادبی بالایی دارند. اسلوب داستان نویسی دقیقا در آن‌ها رعایت شده است.

2-    رمان مدرن

• تمرکز بر ذهن شخصیت‌ها: در رمان‌های مدرن تأکید بیشتری بر افکار، احساسات و تجارب درونی شخصیت‌ها وجود دارد. از تکنیک‌های مختلفی مانند جریان سیال  ذهن استفاده می‌کنند.
• ساختار غیرخطی و پیچیده دارند. این ساختار به نویسندگان امکان می‌دهد تا زمان و مکان را آزادانه تغییر دهند و داستان را از زوایای مختلف بازگو کنند.
• به زندگی روزمره و مسائل اجتماعی توجه دارند و از مضامینی همچون بیگانگی، تنهایی، بحران هویت، و نارضایتی از زندگی مدرن سخن می‌گوید.
• نویسندگان مدرن اغلب زبان و سبک خاصی را برای روایت داستان خود انتخاب می‌کنند. این زبان گاه پیچیده و نمادین است. و به خواننده این امکان را می‌دهد تا برداشت‌های مختلفی از داستان داشته باشد.

نتیجه‌گیری

رمان یکی از مهم‌ترین قالب‌های ادبیات داستانی است، که با نشان دادن زندگی واقعی و شخصیت‌های پیچیده، تصویری روشن از انسان و جامعه ارائه می‌دهد. این قالب با گذر زمان و از طریق سبک‌ها و مکاتب مختلف مانند رئالیسم، مدرنیسم و پست‌مدرنیسم، توانسته احساسات، دغدغه‌ها و مشکلات فردی و اجتماعی را به تصویر بکشد. رمان در ایران و جهان همواره با تغییرات فرهنگی و تاریخی همراه بوده، و با انعطاف‌پذیری خود باعث سرگرمی و شناخت عمیق از زندگی و انسان برای خواننده می‌شود. رمان راهی جذاب و سرگرم‌کننده برای تجربه و فهم بهتر جهان است.

شما می‌توانید بهترین و معروف ترین رمان های ایران و جهان را از سایت پاتوق کتاب با تخفیف تهیه کنید. 

به قلم «زهره مومنیان»