فهرست نویسی کتابخانه شخصی + 4 روش چیدمان کتاب ها

با این‌که در عصر دیجیتال، از روشی که والدین یا حتی پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها کتاب‌هایشان را نگهداری می‌کردند، فاصله زیادی گرفته‌اید اما باز هم مهم است که بدانید چطور می‌توانید به تمام کتاب‌هایتان به سرعت دسترسی پیدا کنید. در واقع، بدون سازماندهی مناسب و فهرست نویسی کتاب متوجه نخواهید شد که مجموعه شما دقیقاً شامل چه کتاب‌هایی است. به‌همین دلیل یک سوال رایج در بین خوانندگان در هر سنی این است که چیدمان کتاب باید به چه صورتی باشد تا به راحتی به هر کتابی دست پیدا کنند. در این مقاله قصد داریم درباره علل و روش‌های فهرست نویسی کتاب صحبت کنیم. با ما همراه باشید.

فهرست نویسی کتاب به چه معنا است؟

سازماندهی کتابخانه را می‌توان به روش‌های مختلفی انجام داد و ما سعی خواهیم کرد به شما کمک کنیم تا بهترین راه را برای چیدمان کتاب‌ هایتان پیدا کنید. فهرست ‌نویسی کتاب‌ به این معنا است که لیست دقیقی از تمام کتاب‌هایی که دارید را با استفاده از عناوین و نویسنده‌های آن‌ها و سپس اضافه کردن اطلاعاتی مانند نسخه، تاریخ انتشار، تاریخ خرید و ... تهیه کنید و به این وسیله یک سند کامل از تمام موجودی کتاب‌های کتابخانه در دست داشته‌باشید.

چرا فهرست نویسی کتاب‌ها مهم است؟

آیا تفاوت بین محتکر و کلکسیونر را می‌دانید؟ اولی فقط در پی گردآوری یک مجموعه است و اغلب نمی‌داند چه آیتم‌ها و چه تعدادی از آن آیتم‌ها را در مجموعه خود دارد و دومی با افتخار یک مجموعه را سازماندهی می‌کند (صرف‌نظر از محتوای آن)، آن را مرتب نگه می‌دارد و همیشه می‌داند جای هر آیتم کجاست. البته این مقایسه به این معنا نیست که هر فردی که مجموعه کتاب فهرست‌‌بندی شده‌ای ندارد، احتکارکننده است. علل دیگری که ثابت می‌کنند چرا فهرست نویسی کتاب مهم است، شامل موارد زیر هستند:

فهرست نویسی کتاب برای کسب اطلاع از کتاب‌های کتابخانه شخصی

بسیاری از شما ممکن است فکر کنید که حافظه‌تان آن‌قدر خوب است که می‌توانید تمام کتاب‌هایی را که در اختیار دارید به همراه جزئیات مهم آن‌ها را به خاطر بسپارید. بااین‌حال، واقعیت این است که بسیاری از اوقات کتاب‌های زیادی به‌طور پراکنده در گوشه و کنار خانه دارید که آن‌ها را کاملا فراموش کرده‌اید. یکی از دلایل اصلی برای چیدمان کتاب و داشتن فهرست دقیق از محتویات کتابخانه خانگی این است که بدانید مجموعه شما دقیقا شامل چه کتاب‌هایی است.

فهرست نویسی کتاب برای راحت‌تر شدن یافتن کتاب در کتابخانه شخصی

احتمالا تجربه کرده‌اید که چقدر ناامیدکننده است وقتی می‌دانید مالک چیزی هستید اما نتوانید هر زمان که نیاز دارید آن را پیدا کنید و احتمالا حداقل یک بار در موقعیتی قرار گرفته‌اید که‌ بخواهید کتابی بخوانید و مطمئن باشید که آن را قبلا خریده‌اید اما نتوانید آن را پیدا کنید. در این‌صورت گاهی ممکن است از پیدا کردن کتاب موردنظرتان صرفن‌ظر کنید و گاهی دوباره کتاب را بخرید و چند روز بعد همان کتاب را در یک گوشه از خانه پیدا کنید. خوشبختانه، می‌توانید به راحتی از این موضوع جلوگیری کنید. داشتن یک موجودی کامل از کتاب‌ها راه‌حلی عالی است که هرگز نسخه‌های تکراری در مجموعه‌تان نداشته‌باشید.

فهرست نویسی کتاب برای این‌که همیشه بدانید چه کتاب‌هایی قرض داده‌اید

کتاب‌ها از جمله اقلام مهم در خانه هستند که گاهی به دوستان و آشنایان به امانت داده می‌شوند. بیشتر افراد کتاب‌ها را با این باور به دوستان و خانواده‌هایشان قرض می‌دهند که بازگردانده خواهند شد اما متأسفانه همیشه این‌طور نیست. شما یا هرکسی که کتابی را از او قرض گرفته‌ یا کتابی را به او قرض داده‌اید، ممکن است به راحتی این موضوع را فراموش کنید و در این خلال، کتاب گم شود. یادگیری نحوه فهرست نویسی و انجام آن یک راه‌حل عالی برای جلوگیری از این امر است و مبادله را برای شما آسان‌تر و یکپارچگی کتابخانه‌تان را حفظ می‌کند.

فهرست نویسی کتاب برای اطمینان از این‌که کتاب‌هایی را که قبلاً داشتید به عنوان هدیه دریافت نمی‌کنید

وقتی صحبت از هدایا به میان می‌آید، کتاب‌ها معمولا بهترین ایده‌ هستند و همین امر در مورد دوستان و خانواده شما نیز صدق می‌کند. نیت هرکسی که به شما هدیه می‌دهد، احتمالا خوب است اما همه نمی‌دانند که شما چه کتاب‌هایی در کتابخانه‌تان دارید و کدام کتاب‌ها را در فهرست علاقه‌مندی‌های خود ثبت کرده‌اید. درهرحال، اگر نمی‌خواهید در معرض خطر دریافت نسخه‌های تکراری به‌عنوان هدیه باشید، فهرست‌‌بندی کتاب‌هایتان می‌تواند کمک بزرگی باشد، به‌ویژه اگر این فهرست را با دوستان و خانواده به اشتراک بگذارید.

فهرست نویسی کتاب برای آمادگی رویارویی با بدترین اتفاقات

حوادث طبیعی و غیرطبیعی معمولا قابل پیش‌بینی یا قابل کنترل نیستند و تنها کاری که در برابر آن‌ها می‌توانید انجام دهید این است که آماده باشید. با در نظر گرفتن این موضوع، اگرچه هیچ‌کس انتظار ندارد کتاب‌های عزیزش را در اثر آتش‌سوزی، سیل یا نوع دیگری از فاجعه از دست بدهد اما متأسفانه بسیاری از مردم با این اتفاقات روبرو می‌شوند و فهرست نویسی کتاب به‌طور جادویی می‌تواند از احساس ناامیدی بعد از این حوادث جلوگیری کند. داشتن یک لیست منظم از کتاب‌ها می‌تواند اولین قدم در سفر شما برای بازسازی مجموعه کتابتان باشد، درصورتی‌که به نحوی آن‌ها از دست بدهید.

چیدمان کتاب برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد عادات مطالعه خود

کتاب‌های موجود در کتابخانه شخصی شما داستان ویژه‌ای را بیان می‌کنند. آن‌ها نماینده شما و سفرتان به‌عنوان یک خواننده هستند. با گذشت زمان، ترجیحات شما تغییر می‌کند و کتابخانه شخصی شما هم با شما دچار تغییر خواهد شد. با فهرست‌‌نویسی از تمام کتاب‌هایی که در طول سال‌ها مالک آن‌ها شده‌اید، می‌توانید نگاهی اجمالی به تکامل عادات خود به عنوان یک خواننده داشته‌باشید. با گذشت سال‌ها اگر کتاب‌های خود را بر اساس معیارهای مختلفی مانند نام نویسنده، ژانر، زیرژانر و موارد دیگر سازماندهی کنید، می‌توانید از فهرست کتاب‌های خود برای کشف چیزهای بسیار جالب در مورد عادات و ترجیحات خواندن خود استفاده کنید. آیا کتاب‌های شما بیشتر توسط نویسنده‌های زن نوشته شده‌اند یا مرد؟ آیا ژانرهایی در مجموعه کتاب شما وجود دارد که برجسته باشد؟ آیا کتاب‌های مربوط به دوره خاصی از تاریخ را ترجیح می‌دهید؟ همه این موارد می‌تواند به شما کمک کند تا بتوانید بهتر خودتان را بشناسید.

چیدمان کتاب برای حفظ بهتر مجموعه کتاب‌های خود

اگر یک مجموعه‌دار کتاب هستید، می‌دانید که برخی از عناوین موجود در کتابخانه شخصی شما بیش از سایرین نیاز به توجه دارند. بنابراین، هنگامی که کتاب‌های جدیدی را به فهرست شخصی خود اضافه می‌کنید، باید مطمئن شوید که جزئیاتی در مورد وضعیت آن‌ها نیز بنویسید، به‌خصوص اگر نسبتا منحصربه‌فرد یا گران‌قیمت باشند. به این ترتیب، می‌توانید به سادگی لیست کتاب خود را تجزیه و تحلیل کنید تا بفهمید چه زمانی نیاز به مرمت دارند.

چیدمان کتاب برای استفاده بهتر از مجموعه کتاب‌هایمان برای تحقیق

در حال حاضر، بیشتر تحقیقات به‌صورت آنلاین انجام می‌شود، اما آیا واقعا این راه بهترین راه برای انجام پژوهش‌ها است؟ با این‌که برخی افراد ممکن است استدلال کنند که همه اطلاعات را می‌توان به راحتی به‌طور آنلاین پیدا کرد اما حقیقت این است که گاهی اوقات بازگشت به اصول اولیه و انجام تحقیقات قدیمی با کمک کتاب‌های فیزیکی راه بهتری است. اگر می‌خواهید از مجموعه کتاب‌های شخصی خود به‌عنوان پایه‌ای برای تحقیق استفاده کنید، سازماندهی منظم همه کتاب‌هایتان با کمک فهرست نویسی کتاب می‌تواند کمک بزرگی باشد. شما فقط کافی است عناوین موجود در کاتالوگ خود را بررسی کنید و تصمیم بگیرید که کدام‌یک برای پژوهش شما ضروری است.

چیدمان برای سهولت هدیه دادن

فهرست‌بندی کتب به شما کمک می‌کند تا برای هدیه دادن به دیگران راحت‌تر عمل کنید. با داشتن یک فهرست دقیقی از کتاب‌های خود، می‌توانید به راحتی کتاب‌هایی را که به نظر شما برای دیگران جالب و مفید هستند، انتخاب کنید و به‌عنوان هدیه به آن‌ها بدهید. همچنین، با داشتن یک فهرست بندی از کتاب‌های خود، می‌توانید به راحتی کتاب‌هایی را که قبلاً خوانده‌اید و به نظرتان برای دیگران جالب و مفید هستند، به‌عنوان هدیه به آن‌ها بدهید. این کار می‌تواند به دوستان و خانواده شما کمک کند تا به کتاب‌های جدیدی دسترسی پیدا کنند.

روش‌های فهرست نویسی

اکنون که مشخص کردیم فهرست ‌نویسی و چیدمان کتاب‌ چرا مهم است، لازم است بگوییم چگونه می‌توانید این کار را به‌طور مؤثر انجام دهید. 

روش سنتی و یادداشت اطلاعات 

این روش قدیمی که به روش قلم و کاغذ نیز معروف است، دارای مزایا و معایبی است و کاملا به شما بستگی دارد که تصمیم بگیرید که آیا انتخاب مناسبیبرای شما است یا خیر. در این روش کافی است که فهرستی از تمام کتاب‌هایتان که روی کاغذ نوشته شده‌اند، داشته‌باشید. شما می‌توانید فهرست نویسی کتاب را از یک عدد که مثلا با 1 شروع می‌شود، شروع کنید و به این ترتیب خواهید دانست تعداد کل کتاب‌های شما چقدر است. معمولا مهم‌ترین اطلاعاتی که باید در این فهرست داشته‌باشید، موارد زیر است:

• نام کتاب

• نویسنده

• موقعیت فیزیکی (به عنوان مثال قفسه بالای اتاق خواب)

• نسخه (اختیاری)

• ژانر (اختیاری، اما به شدت توصیه می‌شود)

• سال انتشار (اختیاری)

روش دیجیتالی فهرست نویسی

اگر فکر می‌کنید داشتن یک دفترچه یادداشت با تمام اطلاعات برای کتابخانه شما به اندازه کافی خوب نیست، به عصر دیجیتال خوش آمدید! راه‌های مختلفی وجود دارد که می‌توانید از فناوری‌های مدرن برای فهرست‌بندی کتاب‌های خود استفاده کنید. این روش شامل ایجاد فهرستی از کتاب‌ها با استفاده از رایانه است. می‌توانید این کار را به صورت آفلاین با استفاده از هر نرم افزار ویرایش متنی مانند Notepad، Microsoft Word یا Excel یا به‌صورت آنلاین با استفاده از Google Docs یا Google Sheets انجام دهید.

مزیت اصلی روش آفلاین فهرست نویسی کتاب ها این است که اضافات و تنظیمات را برای شما بسیار آسان می‌کند. ازطرف‌دیگر، هر لحظه ممکن است هارد دیسک شما خراب شود و دسترسی به لیست کتاب‌های خود را از دست بدهید. ذخیره چندین نسخه در دستگاه های مختلف ممکن است راه حل بهتری باشد، اما این بدان معنا است که هر بار که می‌خواهید عنوانی را به مجموعه خود اضافه کنید یا تغییر دهید، باید هرکدام را جداگانه به‌روز کنید. استفاده از Google Docs یا Google Sheets در فضای آنلاین نیز تقریباً به همان میزان تلاش استفاده از Microsoft Word یا Excel نیاز دارد. تفاوت در این است که در این فضاها اسنادی که ایجاد می‌کنید به صورت آنلاین در فضای ابری ذخیره می‌شوند. با این تفاسیر، داشتن فهرست کتاب در یک پلت‌فرم آنلاین بسیار بهتر از نسخه آفلاین است. مزیت اصلی این است که شما می توانید از هر دستگاه و از هر مکانی به اسناد موجودی خود دسترسی داشته‌باشید. علاوه‌براین، لازم نیست نگران گم شدن اسناد خود باشید (تا زمانی که رمز عبور خود را به خاطر داشته‌باشید).

استفاده از یک برنامه 

آخرین اما قطعا نه کم‌اهمیت‌ترین روش برای چیدمان کتاب استفاده از یک برنامه اختصاصی برای نگهداری موجودی کتاب‌ها است. در مورد کتابخوانی و فهرست نویسی اپلیکیشن‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند در این زمینه کمک کنند و مزیت اصلیشان راحتی کاربرد آن‌ها است. داشتن یک برنامه اختصاصی در تلفن همراه برای فهرست نویسی کتاب یک راه عالی برای سازماندهی امور است. علاوه‌براین، این برنامه‌ها دارای فیلدهای از پیش تعریف‌شده‌ای هستند که فقط می‌توانید اطلاعات مورد نیاز درباره هر کتاب را پر کنید. بنابراین نیازی نیست به جزئیاتی که باید درباره هر رمان بنویسید، فکر کنید. شما می‌توانید خودتان فیلدها را در برنامه همان‌طور که در Excel یا Google Docs انجام می‌دهید، ایجاد کنید. بسیاری از این برنامه‌ها ویژگی‌های منظمی مانند اسکن بارکد کتاب و معرفی اطلاعات اضافی درباره کتاب را ارائه می‌دهند و برخی حتی به شما اجازه می‌دهند که بگویید آیا کتاب را خوانده‌اید یا نه.

راهنمای چیدمان و سازماندهی کتابخانه شخصی

اگر به استفاده از یک برنامه چیدمان کتاب با اسکنر بارکد، روش کلاسیک قلم و کاغذ یا طراحی یک فایل اکسل علاقه داشته‌باشید، برای انجام درست آن به یک برنامه‌ریزی خوب نیاز دارید. برای رسیدن به این هدف بهتر است از راهنمای چیدمان کتاب زیر پیروی کنید:

1. تصمیم بگیرید که چرا مجموعه کتاب خود را فهرست‌بندی می کنید: هدف نهایی می‌تواند به شما کمک کند تصمیم بگیرید بهترین راه برای فهرست‌بندی کتاب‌هایتان برای شما چیست. بسته به آن‌چه که به دنبال دستیابی به آن هستید، تعداد دفعات اضافه کردن کتاب به مجموعه و نحوه سازماندهی کتابخانه خانگی می‌توانید تکنیک‌ها، ابزارها و روش‌های مختلفی را برای فهرست نویسی کتاب انتخاب کنید.

2. تصمیم بگیرید که از چه سیستمی می‌خواهید استفاده می‌کنید: بسته به حجم مجموعه کتاب و میزان سازماندهی آن، می‌توانید روش خاصی را برای سازماندهی لیست خود انتخاب کنید. از ترتیب حروف الفبای کلاسیک و جداسازی ژانر تا سیستم اعشاری پیچیده دیویی راه‌های متنوعی هستند که می‌توانند به شما کمک کنند.

3. ابزار مناسب را انتخاب کنید: چه از یک کاتالوگ فیزیکی یا از روش قلم و کاغذ یا از برنامه اکسل استفاده می‌کنید، باید مطمئن شوید که ابزار شما برای کارتان مناسب است و واقعاً به شما کمک می‌کند تا به اهدافتان دست پیدا کنید. 

4. داده های مربوط به کتاب‌های خود را جمع‌آوری و یادداشت کنید صرف‌نظر از ابزاری که تصمیم به استفاده از آن دارید و روشی که با نیازهای شما مطابقت دارد، مهم‌ترین جنبه‌ای که باید هنگام فهرست نویسی کتاب‌های خود به آن توجه کنید این است که چه مقدار داده در مورد هر کتابی که وارد می‌کنید، لازم است. این که آیا تصمیم دارید کتابخانه خانگی خود را بر اساس نویسنده چیدمان کنید یا ژانر و ... بسیار مهم است. هر کتاب را به‌طور جداگانه بردارید و تاریخ انتشار آن، تعداد صفحات، موضوع آن و هر اطلاعات دیگری که به نظرتان مرتبط است، یادداشت کنید.

5. اطلاعاتتان را به روز نگه دارید: یک ویژگی مهم در فرآیند فهرست نویسی کتاب به‌روزرسانی مداوم آن است. شما باید دائما اطلاعاتی در مورد کتاب‌های جدیدی که خریداری می‌کنید اضافه کنید، اگر کتاب‌های قدیمی را به دوستانتان قرض دهید، جزئیاتی را در مورد کتاب‌های قدیمی اضافه کنید یا به مرمت کتاب‌های کهنه بپردازید. فهرست ‌نویسی فرآیندی است که هرگز پایان نمی‌یابد.

سازماندهی کتاب‌ها بر اساس ژانر و موضوع

سازماندهی کتاب‌ها بر اساس ژانر و موضوع به تمام افراد به‌ویژه دانش آموزان کمک می‌کند تا کتاب مناسب خود را پیدا کنند. مرور موفقیت‌آمیز، پیش‌نمایش و انتخاب، اولین گام‌های حیاتی به‌سوی دنیای مطالعه است و انتخاب «کتاب مناسب» می‌تواند اولین مانع چالش‌برانگیز باشد. برای غلبه بر این موضوع به افراد کمک کنید تا:

• احساس خود را به عنوان یک خواننده توسعه دهند.

• به آن‌ها راهکارهایی بدهید تا مطالب مورد علاقه خود را پیدا کنند.

• کتاب‌هایی به آن‌ها معرفی کنید که منجر به رشدشان می‌شود.

در مجموع، چیدمان کتاب‌ها بر اساس ژانر می‌تواند یک داربست یا یک راه کوتاه در روند انتخاب باشد.

چیدمان کتاب‌ها براساس حروف الفبا

اگر به دنبال کتاب خاصی هستید، معمولاً می‌توانید آن را با جستجوی عناوین‌شان به ترتیب حروف الفبا پیدا کنید. این کار به‌ویژه اگر نام نویسنده یا عنوان دقیق کتاب را نمی‌دانید، مفید است.

سازماندهی کتاب‌ها براساس نویسنده 

معمولا اولین قدم برای سازماندهی چیدمان کتاب مرتب کردن کتاب‌ها بر اساس نام و نام خانوادگی نویسنده است. با استفاده از این روش می‌توانید آن‌چه را که به دنبالش هستید، راحت‌تر بیابید و حوزه انتخابتان را هم باتوجه به ذهنیات نویسنده متوجه شوید. 

تفکیک کتاب‌های خوانده نشده از خوانده شده

برای سازماندهی کتاب‌ها با کمک تفکیک کتاب‌های خوانده شده از کتاب‌های خوانده نشده، می‌توانید از یک سیستم مدیریت کتاب استفاده کنید. این سیستم می‌تواند شامل یک بانک اطلاعاتی از کتاب‌های شما باشد که اطلاعاتی مانند عنوان، نویسنده، تاریخ مطالعه و وضعیت آن (خوانده شده یا خوانده نشده) را مشخص می‌کند. برای مثال، شما می‌توانید از یک اپلیکیشن مدیریت کتاب مانند Goodreads استفاده کنید. این اپلیکیشن به شما اجازه می‌دهد که کتاب‌های خوانده شده و خوانده نشده خود را به راحتی مدیریت کنید و که کتاب‌هایی که می‌خواهید بخوانید را به لیست خواندنی‌های خود بیافزایید.

سخن پایانی

بااین‌که مطالعه یک سرگرمی شگفت‌انگیز است اما اگر رویکردی جدی و منظم در فهرست نویسی کتاب نداشته‌باشید، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. داشتن فهرستی واضح از کتاب‌هایتان فوق‌العاده مهم و با کمک ابزارهای مختلف امکان‌پذیر است.

منابع:

1. basmo.app/how-to-catalog-books/

2. natlib.govt.nz/schools/reading-engagement/libraries-supporting-readers/arranging-library-fiction-by-genre

3. thetylt.com/culture/organize-library-by-color-or-alphabet#:~:text=Best way to organize your library: alphabetically or by color?,-#AlphabetizeBooks&text=Books have exactly one way,and then alphabetizing each group.

4. www.tagari.com/organizing-books-by-alphabetical-order/