ادبیات فلسطین: 7 داستان جذاب
ادبیات مقاومت
ادبیات مقاومت ادبیات جنگی و خصمانه نیست؛ ادبیاتی انسانی است. ادبیات مقاومت نشان دهنده‌ی تجربیات واقعی جنگ، و ویرانی و کشتار نسل آدمی‌ست، که عموما در بستر خاورمیانه از دید جهانیان پنهان یا کمرنگ مانده است. در ادبیات مقاومت تلاش می‌شود ریشه‌ی لغزش‌ها و تهدیدها کشف و شناسانده شوند. ادبیات مقاومت تلاش نویسندگان دغدغه‌مندی است که برای بازگرداندن حقوق انسانی قلم می‌زنند.
بخش زیادی از این متون ادبی داستان و رمان، درباره فلسطین و مقاومت در مقابل دشمن قسم‌خورده‌ای‌ست که اگر می‌توانست تمام مسلمانان را از روی زمین محو می‌کرد؛ دشمنی که کمترین جرم او نسل‌کشی است. تنها راه ایستادن در مقابل این قصد و نیت دشمن صهیونیستی، حفظ روحیه‌ی مقاومت و بیداری در مردم است. ادبیات ابزار و سلاح دفاعی مهمی برای پیروزی در این مسیر است. ادبیات مقاومت در اختناق و خفقان می‌روید و رشد می‌کند، و همواره امید را زنده نگه می‌دارد.
در این میان، نویسندگان فلسطینی نیز سهم بزرگی در شکوفایی و گسترش ادبیات مقاومت داشته اند. شنیدن روایت فلسطین و مقاومت، از زبان خود فلسطینی‌ها، عطر و طعم دیگری دارد.
مروری بر چند کتاب داستانی با موضوع فلسطین و ادبیات مقاومت
در این یادداشت به معرفی چند کتاب مطرح در رابطه با فلسطین پرداخته‌ایم. با ما همراه باشید.
2- خار و میخک
کتاب خار و میخک اثر مجاهد شهید یحیی سنوار است.
داستان خار و میخک با یک زمستان سخت، بین یک خانواده‌ی پرجمعیت فلسطینی، در اردوگاهی بدون ساده‌ترین امکانات زندگی آغاز می‌شود. راوی داستان احمد، کوچکترین پسر خانواده است. راوی در بخش‌هایی از کتاب کمرنگ شده؛ و در میانه‌ی داستان حضورش کاملا محو می‌شود، و نقشی در روند حوادث ندارد.
داستان خار و میخک بعد از آخرین جنگ اعراب با اسرائیل، سال 1967 زمانی که امید فلسطینی‌ها برای بازگشت به خانه‌هایشان ناامید شده آغاز می‌شود. وقایع مهمی همچون آغاز فعالیت‌های چریکی جوانان فلسطینی، انتفاضه‌ی اول، و توافق اسلو را همراه با شخصیت‌ها مرور می‌کنیم. انتهای داستان آغاز انتفاضه‌ی دوم در سال2002 است.
یحیی سنوار این کتاب را 2004 نوشته؛ یعنی زمانی که در زندان‌های اسرائیل سعی می‌کرد مبارزاتش را با ادبیات ادامه دهد.
رمان خار و میخک اطلاعات خوبی درباره‌ی فرهنگ و سبک زندگی مردم فلسطین، و جریان‌ها و طرز‌فکر گروه‌های مختلف در مورد چگونگی مبارزه با اسرائیل بیان کرده است. این کتاب به خوبی درگیری‌های فکری و داخلی، عدم اتحاد، نداشتن رهبری واحد و اختلافات درون گروهی بین فلسطینیان که منجر به عدم پیروزی قطعی ایشان بر رژیم اشغالی شده را بیان شده می‌کند.
یحیی سنوار در خلال داستان خار و میخک با بیان خرده روایت‌های مکرر، داستان مبارزین فلسطینی که با عملیات‌های متعدد و شهادتشان روح مبارزه با رژیم اشغالی را زنده نگه داشتند بیان کرده، و اطلاعات خوبی از فعالیت‌های چریکی و نظامی این جوانان به ما می‌دهد.
از آنجایی که کتاب خار و میخک پس از شهادت یحیی سنوار به سرعت ترجمه و چاپ شد غلط‌های املایی و ویراستاری محسوسی در جای‌جای کتاب مشاهده می‌شود.گاه پرش‌هایی بین خط داستانی مشاهده می شود که ممکن است خواننده را گیج کند. این کتاب در ایران تاکنون توسط سه ناشر ترجمه و منتشر شده است.
با خواندن رمان خار و میخک با شخصیت‌ها همراه می‌شوید، پا به پای آن‌ها عاشقانه برای آزادی قدس می‌جنگید، پیروز می‌شوید، شکست می‌خورید و امیدورا به مبارزه ادامه می‌دهید.
خواندن رمان خار و میخک برای علاقه‌مندان به موضوعات نظامی، جنگ، مقاومت، فلسطین، جزئیات و مشکلات موجود در جامعه‌ی فلسطینیان مفید خواهد بود.
2- سنافور
سنافور داستان کوتاهی است از شهید یحیی سنوار درباره‌ی زندگی یک دلاور به نام اشرف حسن بعلوجی. روایت زندگی اشرف از میان اردوگاه آغاز می‌شود. جایی که او لحظه‌لحظه کنار بازی‌ها و شیطنت‌های کودکانه‌اش با مفهوم خاک، وطن، و مبارزه آشنا می‌شود. با ذکر هر اتفاق ما نامی از سنافور می‌شنویم. او هر بار از کنار ستونی به نام سنافور عبور می‌کند. حین بازی‌های کودکی‌اش، بازگشت از مدرسه یا محل کارش. سنافور پابرجاست.
با ندای حی علی الجهاد مسجد اردوگاه انتفاضه آغاز می شود، و حماس جرقه می‌زند. داستان سنافور کمتر موقعیت‌های تصویری و توصیفی برای خواننده ترسیم می‌کند. بیشتر شرح کلی زندگی اشرف است. تا زمانی که بعد از سه بار مجوم شدن به حبس ابد، با یحیی سنوار هم بند می‌شود.
در رمان سنافور حس و حال مبارزه و مقاومت به خوبی تشریح شده؛ و خواننده را با خود همراه می‌کند. عشق به سرزمین و وطن در جای‌جای کتاب آورده شده است.
تاریخچه‌ی تشکیل حماس، انگیزه و دلایل ایجاد این گروه مبارز در داستان سنافور به خوبی بیان شده است.
داستان سنافور حاصل شنیده‌های یحیی سنوار از هم بندی خودش است، که آن‌ها را به صورت کتاب داستانی سنافور به رشته‌ی تحریر درآورد.
همچنین سنافور روایتی از یک عملیات است، که توسط دو تن از نیروهای عضو حماس انجام شده.
کتاب سنافور با ترجمه‌ی اسما خواجه زاده توسط انتشارات کتابستان در 73 صفحه چاپ شده است. خواندن این کتاب برای علاقه‌مندان به موضوعات فلسطین، حماس،انتفاضه، وطن پرستی و مقاومت مفید خواهد بود.
3- تل آویو سقوط کرد
کتاب تل آویو سقوط کرد، رمانی در مورد فلسطین است که در نشر کتابستان ترجمه شده است.
سرآغاز کتاب با مقدمه دکتر زیب محمد هاشم به بررسی تاریخچه مختصری از روز یوم النکبه و اشغال سرزمین فلسطین تا شروع مبارزات مردم فلسطین پرداخته شده است. پایان بخش مقدمه درباره‌ی کتاب تل‌آویو سقوط کرد این پاراگراف آمده است:
«تل‌آویو سقوط کرد ندای وحدت هزار و یک رمانی با چاشنی کرامت انسانی، امروز پرده از سناریوی اولش برمی‌دارد. تا زمانی دیگر از سپیده دمی دیگر پر از عطر قهرمانی صحبت کند. آنجا که خورشید در پس ردپای مبارزان مقاومت طلوع می‌کند، تا پرتوهایش از شادی و امید بدرخشند و داستان کامل شود.»
روایت تل‌آویو سقوط کرد از کافه‌ای در بیروت شروع می‌شود. نویسنده در ابتدا ذکر نموده که برای جمع‌آوری سخنان پراکنده‌ی موجود در روایت گوشه‌گوشه‌ی شهر را گشته است. کافه‌ای که روی دیوارش نقشه‌ی فلسطین مشتری‌ها را با خودش به دوردست‌ها و سرزمین مقدس می‌برد.
موضوع محوری، آزادی فلسطین است. رویایی که به حقیقت می‌پیوندد. داستان تل‌آویو سقوط کرد مفهوم هویت و وطن داشتن را در قالب روایت‌هایی بیان می‌کند، که خلاف آن نشانی از بی‌وطنی و بی‌هویتی هر فرد است. رفتارهایی همچون رشوه گرفتن جهت امرار معاش، توسط اسرائیلی‌ها. یا انتقال سریع اموال به کشور‌های دیگر با وقوع هر جنگ و درگیری. این در حالی است که فلسطینی‌ها تحت هر شرایط سخت پایدارهستند و این نشان از ریشه‌دار بودن ایشان در سرزمین مقدس دارد.
داستان تل‌آویو سقوط کرد در سال 1401 توانست جایزۀ جشنواره کتاب فلسطین را به دست آورد. داستان تل‌آویو سقوط کرد در 160 صفحه توسط سمیه علی هاشم نوشته شده است. مترجم سعیده سادات حسینی است؛ و انتشار آن را کتابستان معرفت بر عهده داشته است.
خواندن داستان تل‌آویو سقوط کرد برای علاقه‌مندان به داستان‌ها و روایت‌های نمادین، مقاومت و فلسطین جذاب خواهد بود.
4- بازگشت به حیفا
داستان بازگشت به حیفا با مروری بر تاریخ اشغال فلسطین آغاز می‌شود. روزی که اسرائیل تشکیل شد، روز نکبت‌باری بود که به عربی یوم النکبه خوانده می‌شود. سال‌های 1947-1948.
قسمتی از کتاب بازگشت به حیفا، از نظر داستانی شبیه فیلم سینمایی بازمانده است. همچنین از نظر روش از دست دادن فرزند نیز موضوعی تکراری شبیه داستان زخم داود را می‌خوانیم. اما نحوه‌ی تقابل در آینده با موارد ذکر شده متفاوت است.
داستان بازگشت به حیفا دقیقا در راه بازگشت به حیفا آغاز می‌شود. زن و مردی که از پس سال‌ها زندگی، غم و حسرتی سنگین را با خود به دوش می‌کشند. زندگی‌های بسیاری در فلسطین، روز نکبت زیر و رو شد. بسیاری فرزندان و مادر و پدرها به واسطه‌ی مرگ یا گم شدن از هم جدا شدند.
داستان بازگشت به حیفا بازگشت پدر و مادری است که فرزندشان را از دست دادند. اکنون به دنبال هویت گمشده‌ی خود و فرزندی هستند که حتی مسلمان تربیت نشده است.
بازگشت سعید و صفیه به حیفا همراه با دگرگونی‌های شخصیتی و فکری برای آن‌هاست. اینکه به راحتی خانه و شهرشان را از دست داده‌اند و اکنون باید با جنگ آن را پس بگیرند.
البته یکی از مشکلات محتوایی کتاب بازگشت به حیفا این است که از بیان خشونت اسرائیلی‌ها علیه مردم فلسطین چشم‌پوشی شده است.
کتاب بازگشت به حیفا در 92 صفحه توسط غسان کنفانی نوشته شده است. انسیه سادات هاشمی آن را ترجمه کرده و انتشارات کتابستان آن را چاپ نموده است.
خواندن کتاب بازگشت به حیفا برای افرادی که به تاریخ فلسطین و روند اشغال آن علاقه‌مند هستند مفید و جذاب خواهد بود.
5- من پناهنده نیستم
کتاب من پناهنده نیستم شبیه بسیاری از کتاب‌های داستانی نوشته شده درباره روند اشغال و آوارگی مردم فلسطین، مانند رمان زخم داود، با توصیف زندگی زیبای قبل از اشغال می‌پردازد. به ناگاه زلزله‌ی هجوم و اشغال وحشیانه‌ی صهیونیسم، زندگی قهرمان داستان و مردم فلسطین را چنان آشفته و پریشان می‌کند که هرگز شخصیت‌ها قادر نیستند زندگی قبل از اشغال خود را بازیابی کنند.
قهرمان داستان من پناهنده نیستم دختری به نام رقیه است. شادی نوجوانی‌اش با کشتار بی‌رحمانه‌ی برادران و پدر، و آوارگی در اردوگاه‌ها به ماتم بدل می‌شود.
من پناهنده نیستم داستان آوارگی و پناهندگی است. داستان چگونگی برپایی دولت یهود، مقاومت مردم طنطوره در مقابل صهیونیست‌ها و استعمارانگلیس است. داستان ورود ناکام ارتش‌های عربی به فلسطین و بدتر شدن اوضاع مردم فلسطین پس از جنگ اعراب با اسرائیل است.
همچنین در کتاب من پناهنده نیستم از جنگ داخلی لبنان، حمله‌ی ددمنشانه‌ی اسرائیل به بیروت، قتل عام و کشتار وحشیانه‌ی صبرا و شتیلا روایت‌های متعددی خواهید خواند. سیر داستان بصورت فلاش‌بک و مرور گذشته پیش می‌رود.
کتاب من پناهنده نیستم توسط نویسنده‌ی مصری فلسطینی الاصل، رضوی عاشور نوشته شده. مترجم اسما خواجه زاده است و انتشارات شهرستان ادب آن را در 463 صفحه روانه‌ی بازار کتاب کرده است.
خواندن کتاب من پناهنده نیستم برای علاقه‌مندان به تاریخ فلسطین، مقاومت، جنایت‌ها و ترورهای اسرائیل در لبنان و فلسطین مفید خواهد بود.
6- زخم داوود
کتاب زخم داوود، روایت زندگی سه نسل از یک خانواده است. مانند داستان من یک پناهنده نیستم از توصیف باغ و بوستان‌های فلسطین، و در این کتاب جنین آغاز می‌شود. مهاجران و پناهندگان یهودی فراری از جنگ جهانی دوم، آرام زیر پوست فلسطین می‌خزند، و مردم فلسطین در این باره کاری از پیش نمی‌برند.
در کتاب زخم داوود زخم و مصیبت و درد به خوبی تصویر شده است. از شروع اشغال و کشتار مردم بی‌گناه و بی‌خبر جنین. تا جدایی افراد خانواده و رنج از دست دادن عشق، و روانی شاداب و امیدوار؛ حاکم شدن ترسی ناتمام بر وجود آوارگانی که هر لحظه باید آمادگی هجوم و کشتاری جدید را داشته باشند، به خوبی بیان شده است. داستان زخم داوود از نظر فرم ضعیف است. زاویه دید مدام عوض می‌شود. و گاهی زبان داستان محاوره می‌شود. اما محتوای خواندنی و قابل تأملی دارد.
آنچه در سایر کتاب‌های داستان فلسطینیان می‌خوانیم یعنی آغاز انتفاضه و مقاومت در این کتاب دیده نمی‌شود. قهرمان مبارز نداریم. جز برادر امل قهرمان داستان که در انتها به هزیز خیانت کشانده می‌شود.
نویسنده‌ی کتاب زخم داوود، «سوزان ابوالهوی» مفاهیم صلح بین اعراب و اسرائیل را در قالب خستگی از جنگ، کشتار متقابل، و منفی جلوه دادن شخصیت مبارز داستان جای داده است.
با این وجود پوسته‌ی خوش‌رنگ صلح‌طلبی نتوانسته از شدت وضوح و حقیقی بودن کشتار و مصیبتی که بر مردم فلسطین رفته است چشم بپوشد. کشتاری که از نظر نویسنده‌ی کتاب زخم داوود اگر تلافی داشته باشد تا بی‌نهایت ادامه دارد. نویسنده‌ی داستان زخم داوود غیرمستقیم روی صلح تاکید دارد. چنانکه پایان داستان یک یهودی، یک فلسطینی و یک آمریکایی با نهایت یک‌دلی هم‌خانه می‌شوند، و زندگی صلح‌آمیز و شادی را کنار هم آغاز می‌کنند.
کتاب زخم داوود توسط سوزان ابوالهواء نوشته شده است. فاطمه هاشم نژاد آن را ترجمه نموده، و انتشارات آرما این کتاب را در 408 صفحه به چاپ رسانده است.
خواندن کتاب زخم داوود برای علاقه‌مندان مسائل و تاریخ فلسطین، حوادث تلخ گذشته بر سرزمین و مردم فلسطین مفید و خواندنی خواهد بود.
7- سرزمین مقدس
کتاب سرزمین مقدس یک کتاب مصور است. بیشتر برای دیدن است تا خواندن. کتاب سرزمین مقدس جزء مجموعه‌ی چهار جلدی «روایت مصور» نشر اطراف است. به این نوع تصویرگری طولانی «گرافیک ناول» گفته می‌شود. سرزمین مقدس یک سفرنامه است که توسط کارتونیست کانادایی «گی‌دولیل» نوشته و طراحی شده است.
گی دولیل به دلیل شغل همسرش به فلسطین اشغالی سفر کرده؛ و در مدت یک سال اقامت در شهر قدس، اطلاعات و طراحی‌های فراوانی را جمع‌آوری و بصورت کتاب سرزمین مقدس چاپ می‌کند.
در کتاب سرزمین مقدس با دید بی‌طرفانه به بررسی روابط اجتماعی ساکنین فلسطین اشغالی اعم از مسلمان، یهودی و مسیحی پرداخته شده است. مکان‌های تاریخی فراوانی معرفی و حتی مراحل بازدید از آن‌ها ذکر شده است. اقوام، مذاهب و اعتقادات مختلف موجود در بیت المقدس و شهرهای اطراف آن معرفی و تصویرسازی شده‌اند.
با خواندن و دیدن کتاب سرزمین مقدس سفری با جزئیات جذاب به فلسطین اشغالی خواهید داشت. از اطلاعات جالب توجهی که کمتر درباره‌ی آن شنیده‌اید مطلع خواهید شد. انتهای کتاب تاریخچه‌ی مختصر و مفیدی از کشور فلسطین بیان شده است. که بهتر بود در ابتدای کتاب چاپ می‌شد.
گی دولیل با زبان طنز و بی‌طرفانه، زیست یک‌ساله در شهر قدس را بصورت کمیک وهمراه با اطلاعات کمتر بیان شده به خواننده خود ارائه می‌دهد. تحلیل و ذکر وقایع در این کتاب سیاسی یا مذهبی نیست. تنها به بیان آنچه مشاهده شده اکتفا نموده، و قضاوت بر عهده‌ی خواننده گذاشته شده است.
خواندن کتاب سرزمین مقدس برای کسانی مناسب است که به موضوعات خاورمیانه، تاریخ معاصر، زندگی در بسترهای چندفرهنگی علاقه دارند. همچنین خواندن آن برای هنرمندان و علاقه‌مندان به رمان گرافیکی، روزنامه‌نگاری تصویری جذاب خواهد بود.
کتاب سرزمین مقدس توسط عاطفه احمدی ترجمه شده و نشر اطراف آن را در 348 صفحه روانه‌ی بازار کتاب نموده است.
خاتمه
اگر علاقه مند به کتاب های داستانی در مورد فلسطین هستید، اگر دوست دارید با روایت خود مردم فلسطین از تجاوز و ظلم بی نهایت اسرائیلی ها مطلع شوید، کتاب های این مقاله گزینه خوبی برای شما هستند. شما هم می توانید راوی رنج و مظلومیت فلسطین باشید، با نوشتن روایت یا مطالعه این کتابها و معرفی آن به دوستان خود.
کدام یک از این کتاب ها را خوانده اید؟ به نظر شما کدام روایت از فلسطین واقعی تر است؟
به قلم «زهره مومنیان»
۷ روز ضمانت بازگشت وجه
ضمانت اصالت کالا
۷ روز هفته ۲۴ ساعته
امکان پرداخت در محل
امکان تحویل در محل
ثبت دیدگاه
دیدگاه کاربران