آزادسازی خرمشهر، سوم خرداد، روز مقاومت، ایثار و پیروزی
خرمشهر در دوران جنگ یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران بود و همین امر هم سبب شده بود که تصرف شهر خرمشهر اولویت اول صدام در حمله 31 شهریور 1359 به خاک ایران باشد. در همین راستا، صدام بخش عظیمی از توان نظامی خود را از پیاده و سواره برای به چنگ در آوردن این شهر مهیا و از روز 31 شهریور 1359 درگیری نیروهایش را با نیروهای ایرانی در اطراف اروندرود، خرمشهر و شلمچه آغاز کرد. پس از آغاز حمله رسمی صدام از نقاط غربی این شهر، پاسداران و نیروهای نظامی ایران در خرمشهر تلاش کردند با حداقل امکانات نظامی و توان نیروی انسانی اندک خود در برابر صدام مقاومتی جانانه داشته‌باشند و رشادت‌هایشان برای همیشه در تاریخ ثبت شود و حماسه ماندگار خرمشهر به فرماندهی دلاور شجاع و خدوم ارتش، هوشنگ صمدی، در تاریخ دفاع مقدس و اذهان باقی بماند. در ادامه این مطلب داستان رشادت نیروهای ایرانی در فتح خرمشهر و عملیات سنگین و دلاورانه رزمندگان در آزادسازی خرمشهر را بازگو خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
اشغال شهر
فتح خرمشهر برای صدام و ارتش بعثی اهمیت بسیار زیادی داشت. چرا که با تصرف این شهر می‌توانستند بر بخش بسیار مهم و استراتژیکی از اروندرود مسلط شوند. در همین راستا ارتش صدام هر روز فشارها بر این منطقه را افزایش می‌داد و در مقابل هم نیروهای ایرانی با تمام توانشان در برابر تجهیزات قدرتمند دشمن مقاومت می‌کردند. از ساعاتی پس از طلوع خورشید روز 7 مهر ماه 1358، ارتش بعث پس از یک آتش‌بازی سنگین در دو محور پل نو و پلیس نو به خرمشهر هجوم آوردند و مقاومت نیروهای ایرانی باعث شد سرخورده به عقب برگردند.
اما این پایان ماجرا نبود! ارتش صدام از پای ننشست و در روزهای بعدی حملات گسترده‌تری را به خرمشهر آغاز کرد که از شدیدترین این حملات می‌توان به درگیری روز 10 مهر حوالی میدان راه آهن اشاره کرد. در ادامه این درگیری، 19 مهر ماه 1359 در تقویم تاریخ دفاع مقدس ایران شاهد یکی از تلخ‌ترین لحظات بود. در این روز، لشکر زرهی ارتش عراق پس از گذر از رودخانه کارون و منطقه مارد، با بستن تمام جاده‌های خرمشهر این شهر را به‌طور کامل تحت محاصره خود درآورد و در شامگاه روز 21 مهر ماه نیروهای عراقی توانستند کاملا خود را به مدخل اصلی شهر برسانند. تاریخ روزهای تلخ خرمشهر حکایت می‌کند که در این روز نیروهای عراقی تا حوالی زندان شهر پیشروی کرده و حدود 70 ماشین نظامی در حال ورود به شهر بودند. مردم هم پس از ناتوانی در مقاومت برابر نیروهای بعثی شهر را ترک کرده و تنها عده‌ای از پاسداران و تکاوران برای دفاع و باز پس‌گیری شهر در خرمشهر باقی مانده بودند.
مقاومت مردم
مقاومت مردم در تمام روزهای جنگ ستودنی است و یکی از باشکوه‌ترین رشادت‌ها در روزهای تصرف خرمشهر به ثبت رسیده است. در این روزها شیخ شریف قنوتی، یکی از روحانیان مجاهدی بود که همراه با مدافعان شهر با ارتش بعثی عراق می‌جنگید و پس از یک مبارزه تمام عیار در روز 4 مهر ماه 1359 در خیابان 40 متری خرمشهر به درجه شهادت نائل شد. در همین روز بود که لقب خونین شهر به خرمشهر داده شد و به‌راستی که چقدر این نام به رشادت‌های مردان و زنان خرمشهر می‌آمد.
مبارزات مردمی ادامه داشت و از صبح 25 مهر ماه در جاده کمربندی، بندر و کوی طالقانی نبردهای خیابانی و تن به تن انجام می‌شد. ارتش صدام از روز 27 مهر ماه 1359 حملات خود را شدیدتر کرده بود و به‌علت خستگی و فشاری که بر روی مدافعان خاک ایران بود، دشمن توانست از محور کمربندی خرمشهر به سوی خیابان‌های عشایر و آرش حرکت کند و در نهایت، در 28 مهر ماه مسجد جامع خرمشهر که نماد این شهر و پایگاه مردمی نیروهای ایرانی بود را تماما زیر آتش توپ و تانک‌های خود بگیرد. شهید بهنام محمدی، نوجوان غیور 13 ساله در این روز به شهادت رسید.
هر چند نیروهای ایرانی با تمام خستگی و اندک بودن توان تسلیحاتی‌اش در مقابل نیروهای بعث مقاومت می‌کرد اما سر انجام در 4 آبان 1359 نیروهای صدام موفق شدند به‌طور کامل وارد شهر شوند و با تخریب و غارت منازل و اموال مردم، پایگاههای خود را تقویت کنند. در این روزها اگر چه قسمت‌های شمالی عظیم شهر خرمشهر به‌طور کامل در دست عراقی‌ها بود اما رزمندگان هنوز پایگاههای جنوب شهر را نگه داشته بودند و توانستند طی عملیاتی با منفجر کردن پل کارون مانع از پیشروی بیشتر عراقی‌ها به داخل ایران شوند.
آغاز عملیات آزادسازی خرمشهر
نیروهای ایرانی در تکاپوی بازپس‌گیری و آزادسازی خرمشهر افتاده بودند. عملیات‌های کوچک و بزرگی برای این مهم تدارک دیده شد که در ادامه به ترتیب آن‌ها را ذکر می‌کنیم.
فتح خرمشهر و عملیات ثامن‌الائمه
در 5 مهر ماه 1360 درست پس از عزل بنی‌صدر از ریاست جمهوری ایران، ارتش و سپاه با همکاری یکدیگر عملیات ثامن‌الائمه را آغاز کرده و در طی آن به پاکسازی نواحی شرقی رودخانه کارون پرداختند و در نهایت باعث شکستن حصر آبادان شدند.
فتح خرمشهر و عملیات طریق‌القدس
حدود دو ماه بعد، یعنی در 8 آذر ماه 1360 نیروهای ارتش و سپاه با همکاری نیروهای مردمی توانستند عملیات طریق‌القدس را به اجرا درآورند. در طی این عملیات مناطق بسیار مهمب مانند شهر بستان و چندین روستاهای خرمشهر به شکل کامل پاکسازی شدند و ارتباط قوای نیروهای بعثی در شمال و جنوب منطقه کاملا قطع شد.
فتح خرمشهر و عملیات فتح‌المبین
عملیات فتح‌المبین حدودا 4 ماه پس از عملیات طریق‌القدس در 2 فروردین 1361 با همکاری ارتش، سپاه و نیروی مردمی انجام شد و در طی آن نیروهای ایرانی توانستند با رشادت‌های بسیار ارتفاعات خرمشهر و بخش گسترده‌ای از نواجی جنوب غربی کشور را آزاد کنند.
عملیات بیت‌المقدس و آزادسازی خرمشهر
اما مهم‌ترین عملیات و تیر نهایی رزمندگان ایرانی عملیات بیت‌المقدس بود. در 10 اردیبهشت 1361 این عملیات در منطقه‌ای بسیار بزرگ با وسعت 6 هزار کیلومتر آغاز شد و 25 روز به طول انجامید!
مرحله اول این عملیات گسترده حوالی ساعت 00:30 روز 10 اردیبهشت با حمله نیروهایی از قرارگاه‌های کربلا، فتح، قدس، تیپ ثارالله، تیپ بیت‌المقدس و تیپ 25 کربلا آغاز شد و در با وجود حملات و فشارهای سنگین نیروهای عراقی، تیپ بیت‌المقدس و ثارالله توانستند از مواضعی که کاملا تحت تصرف و تسلط عراقی‌ها بود عبور و ناحیه‌ای مهم در جنوب رود کرخه‌کور را به تصرف خود دربیاورند. در محور قرارگاه فتح هم نیروهای ایرانی با عبور از کارون موفق شدند خود را به جاده اهواز - خرمشهر برسانند و پایگاههای خود را مستحکم‌تر کنند. در همین حین متاسفانه محور قرارگاه نصر به دلیل تاخیر نیروها و باتلاق‌های سنگین نتوانست اهداف مورد نظر خود را تصرف کرده و به قرارگاه فتح ملحق شوند.
مرحله دوم عملیات بیت‌المقدس در روز 16 اردیبهشت همان سال، درست در ساعت 22:30 دقیقه آغاز شد و نیروهای قرارگاه فتح و نصر از سمت جاده اهواز - خرمشهر به سمت مرز پیشروی کردند و توانستند در همان ساعات اولیه به جاده مرزی برسند. نیروهای در همین راستا قرارگاه قدس ماموریت داشت که تصرفات خود در جنوب کرخه را افزایش دهد. در طی این عملیات نیروهای عراقی مجبور به عقب‌نشینی شدند و بسیاری از آن‌ها به اسارت نیروهای ایرانی درآمدند و در نهایت جاده اهواز - خرمشهر، جفیر، هویزه و پادگان حمید که در چنگال نیروهای بعثی بود، مجددا تحت تصرف ایرانیان درآمد.
دیری نپایید که سومین مرحله از عملیات آزادسازی خرمشهر در 19 اردیبهشت ماه آغاز شد. نیروهای عراقی آماده‌تر از قبل شده بودند و به همین علت نیروهای سپاه و ارتش ایران نتوانستند به اهداف استراتژیک خود برسند. در روز بعد با عملیات به همان منوال سابق اجرا شد و تلاش نیروهای ایرانی مجددا حاصلی نداشت. فرماندهان سپاه و ارتش تصمیم گرفتند کمی تجدید قوا و از رزمندگان دو تیپ المهدی و امام سجاد نیز استفاده کنند.
با کمک سربازان قرارگاه فجر مرحله چهارم عملیات آزادسازی خرمشهر در ساعت 22:25 دقیقه روز 1 خرداد ماه آغاز شد. رزمندگان قرارگاه فتح در طی این عملیات توانستند پس از درگیری‌های جان‌فرسا با روشن شدن هوا در مسیر پلیس راه خرمشهر یگان‌های عراقی را کاملا منهدم کرده و نیروهای قرارگاه فجر نیز طبق برنامه با حرکت به سمت پل نو آن‌جا را تصرف کردند و به حرکت خود را به سوی شط‌العرب ادامه دادند. رزمندگان قرارگاه نصر هم در امتداد مرز به پیشروی و پاکسازی مناطق از نیروهای بعثی ادامه دادند و اگر چه نیروهای عراقی به‌سختی مقاومت می‌کردند و قصد باز پس دادن خرمشهر را نداشتند، اما پس از 2 ماه نیروهای ایرانی با اتکا به ایمان و توان نظامی خود توانستند حلقه محاصره را تنگ کرده و چندین سرباز عراقی را به اسارت درآورند. در نهایت هم در تاریخ 3 خرداد ماه 1361، خرمشهر، شهر خون، به‌طور کامل تحت تصرف ایرانیان درآمد و آزاد شد. سربازان ایرانی به نشانه پیروزی پرچم ایران را بر فراز مسجد جامع خرمشهر به اهتزاز درآوردند و این‌چنین، برگی زرین و افتخاری دیگر در دفتر تاریخ دفاع مقدس ورق خورد.
اهمیت بازپس‌گیری و آزادسازی خرمشهر
یقینا بازپس‌گیری و فتح خرمشهر بسیار حائز اهمیت بود. نخست از این جهت که با آزادسازی خرمشهر، جنگ وارد فاز جدیدی شد و نیروهای ایرانی با حملات تقویت‌شده‌شان توانستند پیروزهای تازه‌ای را به ارمغان بیاورند. از جهت دیگر نیز این هشدار به عراق و قدرت‌های استعماری حامی‌اش داده شد که اگر چه ایرانیان تحت شدیدترین حملات هستند، اما می‌توانند با تکیه بر توان نظامی خود پیروز میادین جنگ باشند. این در حالی بود که تمام قدرت‌های استعماری دنیا با تمام توانشان پشت عراق بودند و تصور می‌کردند طی چند هفته می‌توانند بر ایران مسلط شوند؛ اما با فتح خرمشهر نه‌تنها تمام برنامه‌هایشان نقش بر آب شد، که ترسی عمیق از سقوط صدام و عراق تمام وجود آن‌ها را فراگرفت.
نتایج فتح خرمشهر
فتح خرمشهر یقینا نتایج بی‌شماری داشت. در ادامه چند نمونه از مهم‌ترین نتایج را بیان می‌کنیم:
فشار روانی بر روی ارتش دشمن و از بین رفتن تصور قدرتی خیالی
در جبهه جنگ 8 ساله پس از آزادسازی خرمشهر روحیه سربازان عراقی بسیار متزلزل و با به اسارت درآمدن تعداد زیادی از سربازان ارتش بعث، شکست بر آن‌ها چیره شد. خصوصا که تمام دنیا تصور می‌کردند ارتش صدام می‌تواند طی چند روز ایران را تحت تصرف خود درآورد و فشار روانی باز پس‌گیری خرمشهر تمام این تصورات موهوم را نابود کرد.
عقب‌نشینی نیروهای بعثی
صدام به ارتش خود این‌چنین القا کرده بود که با همان عملیات‌های اولیه می‌توانند بر ایران چیره شوند و این تصورات بی‌پایه آن‌ها را بر خود مغرور کرده بود. البته محاصره خرمشهر این تصور را برایشان واقعی‌تر کرد؛ اما در نهایت با آزادسازی این شهر توسط نیروهای ایرانی، رژیم بعث علی‌رغم چند صد برابر بودن تجهیزات و تسلیحاتش مجبور به عقب‌نشینی از مواضعش شد.
نشان دادن توان نظامی ایران به جهان با آزادسازی خرمشهر
از دیگر نتایج فتح خرمشهر می‌توان به اثبات توان نظامی ایران به جهانیان اشاره کرد. آزادسازی خرمشهر علاوه بر عرصه نمایش ضعف ارتش عراق، تبدیل به محفلی برای نشان دادن قدرت نظامی ایرانیان بود و در همین راستا بسیاری از روزنامه‌های غربی طی گزارش‌های طویلی اذعان داشتند که از قدرت نظامی ایران متعجب شده‌اند.
تغییر یافتن جریان جنگ به سود نیروهای ایرانی
ارتش صدام تصور می‌کرد تمام موازنه‌های جنگ به سود خودش به پایان می‌رسد، اما فتح خرمشهر این تصور را فرو ریخت و تمامی معادلات استراتژیک قدرت‌های استعماری را با شکستی فجیع مواجه کرد.
علاوه بر این موارد، تقویت روحیه شهادت‌طلبی مردم ایران، بازگشت امنیت به مناطق جنوبی، ابتکار عمل نیروهای ایرانی، شکست فنی و نظامی عراق و افزایش هماهنگی میان نیروهای ایرانی را می‌توان از دیگر نتایج مهم فتح خرمشهر دانست.
کلام پایانی
عملیات فتح خرمشهر در تاریخ دفاع مقدس ایران تا ابد ماندگار است. در طی سال‌های جنگ برای باز پس‌گیری این منطقه مهم و استراتژیک خون‌های بسیار زیادی ریخته شده و اطلاق نام خونین شهر به این منطقه از همین امر سرچشمه می‌گیرد. در روز آزادسازی خرمشهر در کشور ایران کسی نبود که نخندد، جشن نگیرد و هیاهو و شادی به پا نکند. با فتح خرمشهر از دل روزهای سیاه جنگ برای مردم پیام آزادی و شادی خوانده شد و بار دیگر ایران توانست برای لحظات کوتاهی هم که شده، طعم شیرین شادی را بچشد.
منابع
۷ روز ضمانت بازگشت وجه
ضمانت اصالت کالا
۷ روز هفته ۲۴ ساعته
امکان پرداخت در محل
امکان تحویل در محل
ثبت دیدگاه
دیدگاه کاربران