چگونه خلاصه ای از یک کتاب بنویسیم؟ (در چند مرحله آسان)

با این‌که مطالعه فعالیتی است که به عشق و علاقه وافر نیاز دارد اما خلاصه نویسی کتاب می‌تواند به‌عنوان یک تکلیف نسبتا سخت تلقی شود. یادگیری نحوه نوشتن خلاصه کتاب نقش مهمی در رشد تمام افراد، حتی از سنین پایین ایفا می‌کند. به‌عبارت دیگر، نوشتن خلاصه کتاب یک فعالیت پیچیده است که با خواندن کتابی که قرار است مرور کنید، شروع می‌شود اما این تمام ماجرا نیست و اگر نکات ساده‌ای را که در ادامه قرار است بیان شوند، نادیده بگیرید، احتمال نوشتن یک خلاصه خوب و مفید کاهش می‌یابد. پس اگر آماده آشنا شدن با ظرایف وادی خلاصه نویسی کتاب هستید، این مقاله را از دست ندهید و با ما همراه شوید.

خلاصه نویسی کتاب چیست؟

خلاصه نویسی فقط به معنای نوشتن چند یادداشت ساده نیست بلکه بیانگر تحلیل انتقادی و توصیف کامل محتوای کتاب به‌گونه‌ای قابل فهم و روشن است. طول بهینه یک خلاصه کتاب خوب بسته به پیچیدگی کتابی که در حال خلاصه‌‌برداری از آن هستید، دارد و در این مورد محدودیتی ندارید اما بهتر است سعی در رونویسی صرف نداشته‌باشید و آن‌چه فهمیده‌اید را بنویسید.

هدف از خلاصه کردن کتاب چیست؟

قبل از پرداختن به جزئیات بیشتر در مورد چگونگی خلاصه کردن یک کتاب، بیایید نگاهی به این موضوع بیاندازیم که چرا انجام این کار مهم است و چگونه می‌تواند به شما کمک کند. به عبارت دیگر ابتدا باید هدف از خلاصه نویسی کتاب را روشن کنیم. در ادامه به توضیح چند دلیل اصلی که می‌گویند چرا نوشتن خلاصه کتاب یک کار مهم و مفید است، خواهیم پرداخت.

به‌خاطر‌سپردن بهتر مطالب خوانده شده با کمک خلاصه نویسی کتاب

یکی از مهم‌ترین دلایلی که باعث می‌شود نوشتن خلاصه‌ای از یک کتاب مفید باشد، نقش آن در کمک به حفظ مطالبی است که می‌خوانید. عمل ساده نوشتن شانس شما را برای به‌خاطرسپردن مطالب افزایش می‌دهد، چرا که نوشتن، نواحی خاصی از مغز را فعال می‌کند که با مطالعه صرف امکان‌پذیر نیست. وقتی چیزی را یادداشت می‌کنید، اطلاعات فرآیند پیچیده‌تری را در مغز طی می‌کنند و این احتمال ذخیره شدن آن بخش خاص از اطلاعات در حافظه بلندمدت را افزایش می‌دهد. همچنین، دانستن این‌که باید خلاصه‌ای از کتابی را که می‌خوانید، بنویسید، باعث می‌شود بیشتر در خواندن آن مشارکت داشته‌باشید. به این ترتیب، به خط داستان توجه بیشتری خواهید کرد و در به‌خاطرسپردن جزئیات و شخصیت‌ها تلاش بیشتری خواهید داشت که به نوبه خود به شما امکان می‌دهد مطالبی را که می‌خوانید، بهتر درک کنید و به خاطر بسپارید.

تمرین مهارت‌های خلاصه نویسی

توانایی شناسایی و استخراج اطلاعات کلیدی از یک کتاب حجیم، توانایی نیست که ما با آن متولد شده باشیم. خلاصه کردن یک کتاب فرآیند پیچیده‌ای است که به سطح خاصی از تمرین نیاز دارد. عمل خلاصه کردن کتاب به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا یاد بگیرند که چگونه عناصر کلیدی را در یک متن تشخیص دهند، ایده‌های اصلی را شناسایی و بر جنبه‌های مهم کتاب تمرکز کنند. ناگفته نماند که یادگیری خلاصه نویسی کتاب تأثیری مشابه بر همه خوانندگان، صرف‌نظر از سن و سطح تحصیلات‌شان دارد. پیچیدگی فرآیندی که هنگام تلاش برای خلاصه کردن یک کتاب در ذهن ما رخ می‌دهد، یک جلسه آموزشی عالی برای مغز است و آن را فعال، درگیر و چابک نگه می‌دارد.

خلاصه نویسی کتاب برای بهبود مهارت‌های نوشتاری 

با توسعه توانایی شما در استخراج ایده‌های مهم و افزایش ظرفیت‌تان برای به‌خاطرسپردن اطلاعات و ریختن آن‌ها روی کاغذ، کیفیت نوشتار و سرعت شما بهبود خواهد یافت. خلاصه نویسی کتاب با دستورالعمل‌ها یا الزامات خاصی همراه است که به شما کمک می‌کند تا در نوشتن ماهرتر شوید. علی‌رغم باورهای رایج و البته خارج کردن استثناهای آشکار از معادله، نوشتن مهارتی است که در طول زندگی فرد ایجاد می‌شود و ارتباط بسیار کمتری با استعداد دارد. نوشتن به میزان پشتکار یک فرد، سطح تمرین، نظم، انضباط و البته فداکاری او مربوط است. با نوشتن خلاصه کتاب به‌طور منظم، درک بهتری از کتاب‌هایی که می‌خوانید به دست می‌آورید، اطلاعات را سریع‌تر و راحت‌تر حفظ می‌کنید و دانش عمومی شما افزایش می‌یابد. به این ترتیب می‌توانید افکار خود را بهتر ساختار دهید و آن‌ها را در یک نظم منطقی و قابل درک به‌صورت مکتوب بیان کنید.

شیوه خلاصه نویسی کتاب

همان‌طور که قبلا اشاره کردیم، نوشتن خلاصه کتاب به محض این‌که قلم روی کاغذ بگذارید و شروع به نوشتن کنید، شروع نمی‌شود بلکه به محض باز کردن کتابی که می‌خواهید خلاصه کنید، آغاز می‌شود. شما باید به‌طور فعال کتاب را بخوانید، نه این‌که فقط آن را ورق بزنید و برای رسیدن به این هدف باید نکات زیر را رعایت کنید:

متن را با دقت بخوانید

کتاب را با دقت بخوانید، سعی کنید اطلاعات مهم را بفهمید و به خاطر بسپارید. در حین مطالعه تمرکز داشته‌باشید و ذهن‌تان را درگیر متن کنید. تمام تلاش خود را کنید تا مطالبی را که می‌خوانید تا حد امکان درک کنید و به خاطر بسپارید. به این ترتیب، وقتی نوبت به نوشتن خلاصه واقعی یک کتاب می‌رسد، جمع‌آوری اطلاعات در یک خلاصه با کیفیت بالا برای شما بسیار آسان‌تر خواهد بود.

ایده مرکزی را پیدا کنید

معمولاً وقتی به نیمه‌های یک کتاب می‌رسید، می‌توانید در مورد ایده اصلی آن نتایج بسیار دقیقی بگیرید و زمان خوبی است که درباره ایده‌ای که کل کتاب پیرامون آن نوشته شده است، یادداشت بردارید. در صورت امکان، سعی کنید نکات جالب یا رویدادهای مهم را نیز بنویسید.

کتاب را به چند بخش تقسیم کنید

کتاب را به چند بخش تقسیم و ایده اصلی را از هر بخش استخراج کنید. متداول‌ترین راه برای انجام این کار، شناسایی مقدمه، وسط و پایان کتاب و استخراج ایده اصلی از آن‌ها است. معمولا شخصیت‌های اصلی و پیش‌فرض‌ها در مقدمه ارائه می‌شوند، بخش میانی قسمتی است که اصل موضوع در آن اتفاق می‌افتد و پایان کتاب نیز بخشی است که در آن خط داستان متوقف و نتیجه‌گیری می‌شود.

نکات کلیدی را در هر بخش مشخص کنید

یادداشت نکات کلیدی در خلاصه نویسی کتاب همیشه یک ایده عالی است. این نکات به خلاصه شما اعتبار بیشتری می‌دهند و باعث می‌شوند به محض دیدن آن‌ها کل محتوا را به یاد آورید. نکات کلیدی می‌توانند هر چیزی از ایده اصلی نویسنده گرفته تا توصیفی زیبا یا یک جمله ساده را دربربگیرند. نحوه بیان نکات کلیدی برای هر شخص، بیانگر افق دید او از آن کتاب است. درهرحال، روش ادغام و یادداشت نکات کلیدی به شما بستگی دارد و یک انتخاب شخصی است اما می‌تواند فرآیند ذخیره محتوا در حافظه و یادآوری آن را بسیار آسان‌تر کند. شما می‌توانید نکات کلیدی را با فونت‌ها و رنگ‌های مختلف بنویسید تا آن‌ها را بهتر به خاطر بیاورید.

هنگام مطالعه یادداشت بردارید

یادآوری تمام جزئیات یک کتاب احتمالا برای اکثر افراد غیرممکن است، مگر این‌که یادداشت شوند. یادداشت ‌برداری در حین خواندن کتابی که قرار است مرور کنید، ضروری است. هر چیزی را که مهم می‌دانید، از نام شخصیت‌ها گرفته تا پیچش‌های طرح و جزئیات دیگر بنویسید. درهرحال، چه متنی را مستقیما در کتاب هایلایت کنید و چه یادداشت‌های جداگانه‌ای را در یک دفتر یادداشت بنویسید، ضروری است که اطلاعات مهم را به‌طور خلاصه‌وار بنویسید.

افکار خود را بعد از هر یادداشت بنویسید

علاوه بر یادداشت‌برداری در حین مطالعه، مهم است که پس از هر جلسه مطالعه، افکار یا نتیجه‌گیری‌های خود را هم یادداشت کنید. یادداشت‌هایی که در حین مطالعه برمی‌دارید، نقش خود را در به خاطر سپردن جزئیات مهم ایفا می‌کنند اما به یاد داشته‌باشید که یادداشت‌هایی که در پایان جلسه مطالعه برمی‌دارید نیز به همان اندازه مهم هستند. یادداشت‌های نهایی که بعد از بخش‌های خاصی از کتاب یا بعد از هر جلسه مطالعه برمی‌دارید، فرصتی برای شما هستند تا تصویر بزرگ و کلی متن را کشف و در حافظه ضبط کنید، نه جزئیات کوچکی که متن را تشکیل می‌دهند. پس از هر جلسه مطالعه، نتیجه‌گیری کنید و ببینید آن‌چه را که خوانده‌اید، چه احساسی در شما ایجاد کرده و فکر می‌کنید با توجه به آن در آینده متن چه اتفاقی می‌افتد. همه را خلاصه کنید. به یاد داشته‌باشید، خلاصه نویسی کتاب با نوشتن گزارش کتاب متفاوت است، به این معنی که نظر شخصی شما در خلاصه‌نویسی اهمیت زیادی دارد. هر زمان که افکار خود را یادداشت می‌کنید، باید در نظر داشته‌باشید که چگونه این افکار بر کلیت متن کتاب تأثیر می‌گذارند و به این ترتیب کاملا متوجه خواهید شد که چه چیزی از کتاب درک کرده‌اید.

فهرستی از همه شخصیت‌های داستانی را نگه دارید و یک جدول زمانی از خط داستان ایجاد کنید

این توصیه فقط برای کتاب‌های داستانی و رمان کاربرد دارد. توجه داشته‌باشید که همان‌طور که کتاب را می‌خوانید، مهم است که همه شخصیت‌های مهم را هم یادداشت کنید. نام آن‌ها و چند ویژگی مهم شخصیتیشان را بنویسید و در مورد نحوه تأثیرگذاری آن‌ها بر خط داستان نظر دهید. در حین مطالعه مطمئن شوید که رویدادهای اصلی را به ترتیب وقوع آن‌ها یادداشت کنید. شما از این جدول زمانی استفاده خواهید کرد تا مطمئن شوید که خلاصه کتاب‌تان حاوی تمام اطلاعات لازم در مورد خط داستانی به همان ترتیب و توالی صحیح کتاب است.

خلاصه کتاب را بررسی کنید

بررسی نهایی خلاصه کتاب همیشه مهم است، اما شاید ما نتوانیم به اندازه کافی تاکید کنیم که این اهمیت تا چه حد است. قبل از این‌که کل کتاب را تمام کنید، شروع به نوشتن خلاصه کتاب کنید و در حین خواندن کتاب، به آرامی ساختار خلاصه خود را بسازید اما باید با پیشروی در مطالعه، خلاصه را هم مورد نقد و بررسی قرار دهید. در نهایت، بعد از نوشتن خلاصه یک کتاب و بررسی آن باید مراحل زیر را در خلاصه نویسی کتاب اجرا کرده باشید:

• یک مقدمه بنویسید: مقدمه نباید بیشتر از چند جمله باشد و همیشه باید شامل نام کتاب، نویسنده، چند کلمه در مورد موضوع اصلی و شخصیت‌ها باشد.

• نکات مهم را از خط داستان، شخصیت‌های مهم و نقش آن‌ها در داستان اضافه کنید: پس از نوشتن مقدمه، وقت نوشتن تمام رویدادهای مهم به ترتیب توالی زمانی است. توضیحاتی در مورد شخصیت‌های اصلی، از جمله اطلاعات مهم در مورد شخصیت‌های آن‌ها اضافه کنید و مطمئن شوید که چگونه شخصیت‌ها و اقدامات آن‌ها بر نحوه توسعه داستان تأثیر می‌گذارد.

• با استخراج ایده اصلی کتاب و ارائه مختصر آن، خلاصه نویسی را به پایان برسانید: هنگامی که بازنویسی داستان را با کلمات خود و توصیف شخصیت‌ها تمام کردید، وقت آن است که خلاصه را با چند نتیجه‌گیری به پایان برسانید. این‌جا جایی است که باید ایده اصلی کتاب و حواشی آن را ارائه دهید.

• هنگامی که نوشتن خلاصه را تمام کردید و از نحوه نتیجه‌گیری خلاصه خود راضی بودید، آن را دوباره بخوانید، بررسی کنید و به دنبال اشتباهاتی باشید که ممکن است مرتکب شده باشید. همچنین اگر فکر می‌کنید باید عبارات یا حتی پاراگراف‌هایی را بهبود ببخشید، می‌توانید آن‌ها را نیز بازنویسی کنید.

سخن پایانی

مهارت خلاصه نویسی کتاب علی‌رغم ساده به نظر رسیدن اما در واقع یک سفر طولانی است که به تلاش، عزم و تمرین زیادی نیاز دارد. نکته مهمی که باید در زمان نوشتن خلاصه کتاب به خاطر بسپارید این است که اگر نظم، جدیت، پشتکار و میل به سازماندهی دانسته‌هایتان داشته‌باشید و از ابزارهایی که در اختیار دارید استفاده کنید، این هدف قطعا قابل دستیابی است. ما در این مقاله سعی کردیم بهترین و ظریف‌ترین نکات مربوط به نوشتن یک خلاصه خوب و مفید از کتاب را برای شما بازگو کنیم. همچنین، تاکید کردیم که باید در زمان خلاصه نویسی، متن را با دقت بخوانید، ایده مرکزی را پیدا کنید، کتاب را به بخش‌های مختلف تقسیم کنید، نکات کلیدی هر بخش را بنویسید، یادداشت بردارید، افکار و نظرات انتقادی خود را بنویسید و فهرستی از شخصیت‌ها و وقایع داستان (در مورد کتابهای داستانی) تهیه کنید. شما چه تجربیات و پیشنهاداتی برای نوشتن خلاصه کتاب دارید؟ منتظر نظرات ارزشمندتان هستیم.

منابع:

1. https://basmo.app/how-to-write-a-book-summary/